मारविजयोत्तुंग वर्मान बांदिल्लो.केरळांत मूलवासम नांवाच्या जाग्यार एक व्हड बौध्द विहार आशिल्लो.उल्लेख वेनाडू वंशांतल्या राजा विक्रमादिथिय वरगुण हाच्या इ.स.८६८ च्या दानपत्रांत आसा.
मणिमेखलै ह्या नामनेच्या ग्रंथांत वंजीच्या विहाराचो उल्लेख आसा.पूण त्या विहाराचे अवशेश सापइंक नात.केरळांतल्या तलपल्ली तालुक्यांत कांय गुहाविहार सांपडल्यात.हेभायर द.भारतांत भट्टिप्रोलू,जग्गय्यपेठ,गुसिवाड,घंटशाळ ह्या जाग्यांनीय बौध्द मठ आशिल्ले.अ.गोदावरी जिल्ह्यांत असगोलनूक एका व्हड विहाराचे भग्नावशेश सांपडल्यात.दंडपुरी आनी रामतीर्तम हांगाय बौध्द विहार आशिल्ले.गंजम जिल्ह्यांत वंशधारा न्हंयेचे देगेर शाळिहुंडमाकय गुप्त काळांत एक व्हड बौध्द केंद्र आशिल्लें.
बौध्द मठ-विहार आनी चैत्य हांचे निर्मितीखातीर आनी बाळगणुकेखातीर राजे-महाराजे,सरदार,श्रश्ठी आनी सामान्य लोक ह्या सगळ्यांनी दानधर्म केल्ल्यानच तांचो उतलो विस्तार जालो अशीं जायतीं दानपत्रांय सांपडल्यांत.सगळे लोक विहार आनी चैत्य निर्माण करप हें एक पवित्र कर्तव्य मानताले.कारण तांच्या मनाचेर बौध्द भिक्षुंचें वागप,गिन्यान आनी समर्पण हांचो प्रभाव पडिल्लो.पूण कालांतरान बौध्द भिक्षुंचें जिवीत भश्टले.हीन अशा तंत्रीख साधनेंत ते घुस्पले.ताकालागून मठांचो नाश जालो.तशेंच सनातनी ब्राह्मणांच्या आक्रमक धोरणाकलागून जायते मठ ना जाले.हुणांच्या अत्याचारांकलागून गांधार आनी काश्मीर ह्या वाठारांतले शेंकड्यांनी विहार उध्वस्त जाले.ताच्याउपरांत मुसलमानांनीय जायती नासधूस केली.
पूरक नोंद: अजंटा,व्होंवरी,नागार्जुनकोंड आनी वेरूळ
विज्ञान: विज्ञान म्हणजे विशेश ज्ञान.खंयच्याय विशयाच्या तत्वासंबंदीं,सिध्दांतांसंबंदीं आनी गुणधर्मासंबंदीं खाशेलें गिन्यान प्राप्त करून घेवप जाता त्या गिन्यानाक विज्ञान ही संज्ञा लायतात.विज्ञानाक Science हें पर्यायी इंग्लीश उतर. Science हेंउतर मूळ लेटीन Scio ह्या उतरावयल्यान आयलां.Scio म्हणजे जाणा जावप वा गिन्यान जावप.
खंयचेय गजालींचे गिन्यान प्राप्त करून दिवपी मनशाक सैमान इंद्रियां दिल्यांत.ह्या इंद्रियां मार्फत म्हणजे कान,दोळे,नाक हाच्या मार्फत मनीस जगाची वळख करून घेता.ते वळखींतल्यान मनीस थारावीक अनुमानां काडटा.अशीं अनुमानां काडपाक परतून ताका बिद्दी(मेंदू) हें इंद्य मदत करता.गजालीचें निरीक्षण,निरिक्षणांतल्यान इंद्रियामार्फत अणभव आनी अणभवांतल्यान बध्दीचे कसवटीचेर अनुमान काडप हे शास्त्रीय पध्दतीक विज्ञानीक पध्दत म्हण्टात.
कांटेकार अनुमान काडप शक्य जातालें तर पक्कें निरिक्षण जावंक जाय.तेखातीर इंद्रियां सशक्त जाय.तांकां सशक्त करपाक विज्ञानीक उपकरणां मदत करतात.जे बुध्दीचे कसवटीचेर निमणें अनुमान काडप जाता,तिका योग्य निर्णय घेवपाक प्रयोगशाळा मदत करता.धशे तरेन विज्ञानीक उपकरणांच्या आदारान,प्रयोग मार्फत खंयची गजाल सिध्द करपाची जी शास्त्रीय रीत आसा तिका विज्ञानीक रीत म्हण्टात आनी ते रितींतल्यान जें गिन्यान प्राप्त जाता तें विज्ञान आसता.
बरेच प्रयोग केलेउपरांत विज्ञानीक एका थरावीक ठोस अनुमानाकडे पावता.तें अनुमान (सत्य)प्रतिपादन करपाखातीर तो एक व्याख्या निर्माण करता.तो त्या सत्याचो सिध्दांत(Theory) जाता.हें प्रक्रियेंत विज्ञानीक केन्ना केन्ना परिकल्पनेचो(Hypothesis)आदार घेता आनी तिचेवरवीं कांय शक्यतायेचो(Deductions)अदमास करता आनी तातुंतल्यान फुडें अंतीम निर्णयाकडेन (Theory)पावता.होच निर्णय उपरांत सैमाचें तत्व (Law of nature) जाता आनी अशे तरेन विज्ञानीक पध्दतीन सैमाचें गुपीत उक्तें करून सैमाचे तत्वाचें गिन्यान प्राप्त करून दिता.हें एक तत्व मुखार आनीक जायतीं तत्वां सोदुन काडपाक उपेगी पडटा.
विशयाच्या संदर्भांत आनी ताचे गरजेनुसार विज्ञानाचे पोट-विभाग केल्यात.जरी एका विभागाचो संबंद दुस-या विभागाकडेन आसप सैमीक आसलें तरी विज्ञान पध्दतीक एक शिमीत रूप दिवपाच्या उध्देशान विज्ञान ह्या विस्तृत विशयांचो वेगवेगळ्या शाखा निर्माण केल्यात.हातूंत मुळावें विज्ञान (गणित,बौतिकी,रसायन,जीवविज्ञान,समाज विज्ञान,मनोविज्ञान)आनी अनुपयुक्त विज्ञान (खगोलशास्त्र,भूगर्भशास्त्र प्राणिविज्ञान,वनस्पत विज्ञान,भूगोल)अशे सदळपणान मुखेल दोन फांटे मानल्यात.परतून दर एका फांट्या अंतर्गत,खाशेलें गिन्यान प्राप्त करपाच्या उद्देशान दर एका विज्ञानाचे पोट-विभाग मानल्यात.जशें गणित,अंकगणित,बीजगणित,मितीगणित आदी.रसायनशास्त्र,भौतिक रसायनशास्त्र,कार्बनीक रसायनशास्त्र,अकार्बनीख रसायनशास्त्र आदी.
सद्याचें युग हें विज्ञानीक युग म्हणप जाता.सद्याच्या युगांत मनशाच्या दर एका वेव्हाराचेर विज्ञानाचो प्रभाव पडिल्लो दिसता.मनशाच्या दिसपट्ट्या वेव्हाराक लागपी दर वस्त ही विज्ञानान सोदुन काडिल्ली आसा,वा तिका विज्ञानीक संशोधनाचो हातभआर लागिल्लो आसा.तेखातीर विज्ञानीक मनीस कुळयेचे उदरगतीचें वरदान मानलां विज्ञानीक संशोधनावरवीं निर्माण केल्ल्या सुविधा-साधनां वरवीं मनशाक सगळे तरेची शारिरीख,मानसिक,भोतिक सवस्तकाय मेळ्ळ्या.तेवरवीं ताचें जिवीत चड सुखी जावंक पावलां.ताची शारिरीक तशी बौध्दीक तांक वाडून ताची सर्वांगी उदरगत जाता.
खंयचेय गजालीचो दुरुपयोग जालो म्हणटकच वरदानाचें
