ह्या ग्रंथांत पुनरूक्ती खूब आसा. तशेंच ह्या ग्रंथांत वेगवेगळीं प्रकरणां हीं नांवापुरतींच आसात. दर एका प्रकरणांत सगळ्या प्रकरणांतले सिध्दांत आयिल्ले आसात. विशयांच्या विवेचनांतूय क्रम ना. तशेंच, हो ग्रंथ खूब व्हड आसा, होय ताचो एक दोश.
योगशिखोपनिषदः १)एक नव्य उपनिषद. स अध्यायांचें हें प्रदीर्घ उपनिषद. शंकरान हिरण्यगर्भाक हाचो उपदेश केल्लो.
हाच्या पयल्या अध्यायांत सांगला ते प्रमाण, फकत शास्त्राच्या अभ्यासानूच ब्रह्मप्राप्ती जायना, जाल्यार ती सिध्दिमार्गान जाता. गिन्यान आनी योग ह्या साधनांनी जीव पवित्र जालो म्हणजो तोच शिव जाता. गिन्यान आनी योग एकामेकांचेर आदारून आसात. चार योगांवांगडाच भावनायोग आनी सहजयोग अशे आनिकूय दोन योग आसात.
हाच्या दुसऱ्या अध्यायांत सांगला की, ओंकार हो मूलमंत्र. तशेंच तो सगळ्या मंत्रांचें मूळ, ब्रह्मयाचें मूळ स्वरूप आनी नादलिंगूय आसा. नाद हो सर्वश्रेश्ठ मंत्र, आत्मो हो सर्वोच्च देव, नादानुसंधान ही सगळ्यांत व्हड पुजा आनी खोस ही परमसूख आसा.
जीव फट, ब्रह्म हें एकूच सत. हें ब्रह्म संवसारांत सत्यार्थान वसती करून आसा. ज्ञानोदयाउपरांत सच्चिदानंदाची अनुभुती येता अशें तिसऱ्या अध्यायांत सांगलां.
हें जग फकत भास कशें आसा तें जायत्या द्रूश्टांतांनी चवथ्या अध्यायांत सांगलां.
पांचव्या अध्यायांत देह हें विष्णुचें देवूळ आशिल्ल्याचें सांगलां आनी मूलाधारादी चक्रां आनी कामरूपादी पिठां हांचें वर्णन आसा.
सव्या अध्यायांत परानाडीचें वर्णन आसा. तिच्या जाग्याचेर ध्यान केल्ल्यान योग्याक ब्रह्मरंध्रांत प्रवेश मेळोवपाक जाता. कुंडलिनी जागी जावन बोमलेच्या देंठाकडच्यान वयर चडपाक लागली म्हणजे योग्याचो मुक्तिमार्ग सुरू जाता. हो कुंडलिनीयोग गुरूक शरण वचून ताचेकडच्यानूच शिकचो.
२)एक नव्य उपनिषद. हे यजुर्वेदाकडेन संबध्द आसात आनी अथर्ववेदाकडेनूय संबध आसात, अशा दोनूय तरांचे उल्लेख मेळटात.
आसनाचेर बसले उपरांत नाकाचेर मदीं नदर दवरून मनाचेर ताबो दवरचो आनी प्रणवाचें ध्यान करचें. योगाभ्यासान सूर्यलोकाचोय भेद करूं येता. योगी सुषुम्नाद्वार शुध्द करून कपालसंपुटाचो भेद करता आनी परमतत्वाचो साक्षात्कार करून घेता, अशें हातूंत सांगलां.
योगसारः अपभ्रंश भाशेंतलो एक ग्रंथ. जैनांचे नदरेंतल्यान आत्म्याविशींचें विवरण दिवपी परमप्पपयासु ह्या प्रसिद्द ग्रंथाचो कर्तो जोइंदु हो योगसाराचो कर्तो.
१०८ दोहे आशिल्ल्या ह्या ग्रंथांतूय अध्यात्मचर्चा आयिल्ली आसा. बहिरात्मा, अंतरात्मा आनी परमात्मा अशें आत्म्याचें वेगवेगळें वर्गीकरण करून ग्रंथकरत्यान परमात्म्याच्या ध्यानाचेर चड भर दिल्लो आसा. पुण्य केल्ल्यान जीव सर्गाक वता आनी पापाक लागून नरकांत पडटा. पूण मोक्षाप्राप्तीखातीर (शिववास) पाप आनी पुण्य ह्या दोनांचोय त्याग करून आत्मज्ञान करून घेवपाक जाय अशें तो म्हण्टा.
जोइंदू जैन आशिल्ल्यान ताणें जैनपंथीय परिभाशा ह्या ग्रंथांत आपणायिल्ली आसली तरीय पंथातीत अध्यात्मवाद्यांप्रमाण शिव, बुध्द, जीन आनी सिध्द ताणें समान मानिल्ले आसात.
जोइंदूचो हो ग्रंथ ताच्या परमप्पपयासूचे तुळेन चड सुबोध आनी काव्यमय आसा. शास्त्राध्ययन, कर्मकांड, तीर्थयात्रा हांची निश्फळता दाखोवन आध्यात्मिक मळार मानवी समानतायेचें प्रतिपादन ह्या ग्रंथान केलें. रामसिंहदेवसिंहादि उत्तरकालीन ग्रंथकारांक हो ग्रंथ स्फुती दिवपी थरला. डॉ.आ.ने. उपाध्ये हाणें संपादिल्ल्या परमप्पपयासूचे आवृतींत योगसाराचोय आस्पाव जाला.
योगाचारः बौध्दांच्या महायान संप्रदायाचो एक पंथ. हाका विज्ञानवाद अशेंय म्हण्टात. मैत्रेय वा मैत्रेयनाथ (इ.स. ३ रें शतमान) हाणें ह्या पंथाची स्थापना केली. ताणें महायान सुत्रालंकार, धर्मधमातविभंग, मध्यांत विभंग, महायान उत्तरतंत्र, अभिसमयालंकारकारीका, योगाचार भूमिशास्त्र आदी कांय ग्रंथ बरयले. योगाचार मताक प्रतिश्ठा मेळोवन दिवपी हेर कांय आचार्य अशे आसात - असंगः (इ.स. ४ थें शतमान). मैत्रेयनाथानूच ताका ह्या पंथाची दिक्षा दिली. ताणें महायान संपरिग्रह, अभिधर्मसमुच्च्य, पंचभूमी, संगीतशास्त्र, वज्रच्छेदिका हे ग्रंथ बरयले. वसुबंधूः (इ.स. ४ थें शतमान) हो असंगाचो धाकटो भाव आसून असंगानूच ताका योगाचार पंथाची दिक्षा दिली. ताणें लंकावतारसूत्र आनी विज्ञाप्तिमात्रतासिध्दी हे दोन ग्रंथ बरयले. स्थिरमतीः (इ.स. ५ वें शतमान) हो वसुबंधुचो शिश्य. वसुबंधुच्या ग्रंथाचेर हाणें वृत्ती बरयल्ली आसा. त्रिशिंकाभाष्य, मध्यांत विभंग सूत्र भाषाटीका, अभिधर्मकोश भाष्यवृती, सूत्रालंकारवृत्तीभाष्य आनी मूलमाध्यमिक कारिकावृत्ती हे ताचे नामनेचे ग्रंथ. दिडःनागः (इ.स.चें ५ वें शतमान). हो वसुबंधुचो शिश्य आसून शास्त्रार्थ करपांत हुशार आशिल्लो. देखून ताका वादिवृषभ अशीय उपाधी मेळिल्ली. हाचे प्रमाणसमुच्चय, प्रमाणसमुच्चयवृती, न्यायप्रवेश, हेतुचक्रनिर्णय आदी ग्रंथ प्रसिद्द आसात. धर्मकीर्तीः (इ.स.चें ६ वें शतमान): हाणें प्रमाणवार्तिक, न्यायबिंदू, हेतुबिंदू,प्रमाणविनिश्चय, वादन्याय आदी
