स्वारी केली, ताचेउपरांत इ. स. 1050 पसून सुमार 250 वर्सां सिंधाचेर सुम्रा ह्या हिंदू घराण्याची सत्ता आशिल्ली. अलाउद्दीन खिलजीन ह्या राजाचो पराभव केलो. उपरांत सम्मा ह्या हिंदू घराण्यान थंय राज्य केलें. इ. स. 1592 अकबर बादशहान तें राज्य जिकून घेतलें.
इ. स. च्या. सतराव्या शेंकड्याच्या शेवटाक सिंधांत कल्होरा नांवाच्या घराण्यान राज्य स्थापलें. पूण इ. स. 1739 वर्सा नादिर शाहान तें नश्ट केलें. उपरांत सुमार 10 वर्सां थंय तालपूरच्या मीर घराण्याची सत्ता आशिल्ली. पूण इ.स. 1843त इग्लिशांत सिंध प्रांत घेतलो.
अशेतरेन अस्थिरता आनी अशांतता आसूनय हिंदू लोक सिंध प्रांतांत जायते शेंकडे रावपाक शकले. कांय घराण्यांनी आपलो उत्कर्श करून घेतलो. पूण विसाव्या शेंकड्यांत पयलींसारखीच भयानक परिस्थिती उत्पन्न जावन लाखांनी हिंदू धर्मांतराच्या भंयान निर्वासी जावन भारतांत आसाशिरो घेवचो पडलो.
सिंधी लोकांत जायत्यो जाती आसात. तातुंतल्यो लोहाण, भाटिया आनी खत्री ह्यो वेपारी जाती आसात. सारस्वत, पुष्कर्णा, जाजिक आनी भाट ह्यो धार्मीक जाती आसात. शेट, वानहन, गूर ह्या वेवसाहीक जाती आसात. सहत आनी छप्रू ह्यो हेर जाती. लोहण ही मुखेल जात आसून ते जातीची लोकसंख्या खूब आसा.
ताच्यांत अमिल नांवाचो एक वर्ग आसा. ततूंत सगळ्या सरकारी अधीकाऱ्यांचो आस्पाव जाता. सिंधच्या मुसलमान शासकांनी चडशीं अधीकारपदां हिंदूकच दिल्ली. अमल ह्या फारसी उतरावयल्यान अमिल हें नांव ते जातीक फाव जालें.
ठाकूर, उदासी, मसंद. गुर्पोंटो आनी भाई ह्या नांवाच्यो जातीय सिंध लोकांक आसात. हेर प्रदेशांतल्या हिंदू लोकांसारखीच ही जातीवेवस्था आसा.
सिंध प्रदेशांत हिंदू आनी मुसलमान लोकांच्या भक्तिपंथांत जायती सरमिसळ जाल्ली. हिंदू आनी मुसमान दोगय जायत्या साधुसंतांचे सामायिक भक्त आशिल्ले. हिंदूचे मुसलमान गुरू आनी मुसलमानांचे हिंदू गुरू अशेय प्रकार आशिल्ले. कांय संतांक वेगवेगळीं नांवां आशिल्ली. ख्वाजा ख्रिज हांकां हिंदू लोक जिंदा पीर म्हणटाले. सूफी पंथाच्या प्रभावाक लागून सिंध मुसलमानांत संतांची पुजा सुरू जाली आसूंये.
शैव. वैश्णव, शाक्त, सौर आनी नानकशाही हे सिंध प्रदेशांतले मुखेल धर्मपंथ. सारस्वत सश्णवपंथ वल्लभचारी आसता. भाट, गुरू, शेट आनी वन्हन शाक्त आसता.नानकशाही पंथाचो उदय जावंचेपयलीं सगळे ठाकूर आनी लोहाण हे दर्यापंथी म्हणजे सिंधू न्हंयेचे उपासक आशिल्ले.
शिव महादेव हो चड करून ब्राह्मणांचो आनी जोगी. गोसावी लोकांचो देव आसा. हेर जमातींचे कांय लोक शिवाक भजतात. पूण सिंधप्रदेशांतली सगळीं शिवाचीं देवळां लोहाणा लोकांनी बांदिल्लीं आसात. थंय महादेवापरस देवीचे भक्त चड आसात. सिंधभवानी, काली आनी शितला ह्या नांवानी सिंधी लोक तिची पुजा करतात. कांय लोक तिका पार्वती वा गौरी ह्या नांवानय पुजतात. वैशाख तृतीयेक गौरीतीज म्हण्टात. त्या दिसा सवाशिणी महादेव- पार्वतिची पुजा करून दिसभर उपास करतात. देवीच्या भक्तांतले कांय लोक शाक्त पंथाचे आसात.
सिंधी हिंदूच्या दर धार्मीक विधींच्या सुरवेक गणेपुजा करतात. तशेंच स्वस्तिकय गणपतीचें प्रतिक मानता.
तांच्या सुर्योपासना बरीच प्रलित आसा. दर म्हयन्याच्या पयल्या आयतारा ते लोक उद्येगधंदे बंद दवरून सुर्याची पुजा करतात. सूर्य जेन्ना कर्क आनी मकर राशींत प्रवेश करतात तेन्ना आनी वर्सपाडव्याच्या दिसा ते खारजाचे देगेर वचून सूर्यपुजा करतात. सिंधू न्हंयेंतल्यान सूर्य उदेता हे समजुतेन ते न्हंयेक दाणे ओंपतांत आनी देगेर दिवो पेटोवन दवरतात. सूर्य गिराणाच्या वेळार हे लोक दान धर्म आनी उपास करतात. सिंधू हिंदूंत अग्नीचीय पुजा प्रचलित आसा. दर्यापंथी लोक ताका दिव्याच्या रूपान पुजतात. हे लोक चंद्र बी गिऱ्यांचीय पुजा करतात. ह्या लोकाक उदकाचीय पुजा प्रचलित आसा. कारण झरे, कुंडा हांचे देवतांकडेन जांव अलौकिक शक्तींकडेन संबंद आसा अशें हे मानतात.
सिंधी लोक गायक पवित्र मानतात. तशेंच नंदी. शींव, सुणो आदी पशू देवतांची वाहनां आशिल्ल्यान ताकांय ते पूज्य समजता. तांच्यात नागाचीय पुजा करतात. सिंधू न्हंयेकच हे लोक देव मानून पुजतात. उदकांतल्या देवान हे विश्व उत्पन्न केलां अशी तांची भावना आसा पयलीं उदक आनी दिवो ह्या रूपांत सिंधुची पजा करताले. कालांतरान तिका वीर पुजेचें स्वरूप फाव जालें. ह्या वीराचें नांव उडेडोलाल. सक्कराक आनी हेर जाग्यांनीय तांची देवळां आशिल्ली. फुडें मुसलमानांनी ताकाच ख्वाजा ख्रिज हें नांव दिलें आनी ताचीं देवळां ताब्यांत घेतलीं.
नानक तंथांत हिंदू आनी शीख ह्या धर्मांची रसमिसळ जाल्ली दिसता. शीख पंतेचेंच तें एक वेगळें रूप. हे लोक जातीभेद मानीनात आनी देवाची पुजा करीनात. लोहाम जातींतले चडशे लोक ह्या पंथाचे अनुयायी आसात.
सिंधी लोकांत चडकरून कोणच लग्नाबगर रावनात. लग्न केले बगर मोक्ष मेळना अशी तांची समजूत आसा. एकाद्रो मनीस लग्नाबगर मेलो जाल्यार मेल्या उपरांत ताचें लग्न करतात. सिंधी लोकांच्या सगळ्या जातींनी दादले चड
