Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/876

This page has not been proofread.

पारिभाशीक नांवा अशीं :पद्मासन, पद्मकेसर, पद्मबंध, पद्मभद्र, श्रीभद्र, श्रीवशाल, श्रीमुख, भद्रासन आनी पादबंध हातुंतलें पद्मासन हें शिव वा विष्णु हांच्या खातीर आसता. जाल्यार पद्मभद्र हें सम्राटांखातीर आसता अशें सुचयल्लें आसा. भद्रासन वा भद्रपीठ हाचेर रामाचो नातू कुशपूत अतिथी हाचो राज्यभिशेक जाल्ल्याचो उल्लेख कालिदासान रघुवंशान केला. हर्षान भद्रपिठाचेर बसूनच आपलो राज्यकारभार चलयल्लो.

सोमेश्वर विरचीत अभिलषितार्थचिंतामणींत आसनाचे णव प्रकार सांगूक सिंहासन हें तातुंतले एक अशें म्हळां. हें राजाचें आवडटें आसून राजदरबारांत तो ह्या आसनाचेर बसून राजकारभार पळयता अशें सांगलां. हिंदी शिल्पशास्त्रांत सिंहासनाचो रचनेवयल्यान ताचे आठ प्रकार सांगल्यात. ते अशे- पद्म, शंख, गज, हंस, सिंह, मृग आनी हय. हें सिंहासन राजाच्या हातान पांच हात लांब, चार हात रुंद आनी एक हात उंच आसचें पडटा. तें बऱ्या लांकडांचें, हस्तिदंताचें, वा भांगराचें आनी रत्नांकित आसूंक जाय अशें म्हळां. सिंहासनांत विक्रमादित्य सिंहासनाची खूब नामना आसा.

सिक्कीमः भारताचो इशान्येकडलें, हिमालय रांकांमजगतीं आस्पाविल्लें एक पर्वतीय राज्य. ह्या राज्याचे उत्तरेक तिबेट, असेतंतेक नेपाळ, उदेंतेक भुतान राज्य, जाल्यार दक्षिणेक अस्तंत बंगाल हें राज्य आसा. ह्या ल्हानशा राज्याचें क्षेत्रफळ 7,096 चौ. किमी., जाल्यार लोकसंख्या 403,612 संविधानाच्या 1975 व्या कायद्याप्रमाण सिक्कीम हें भारताचें 22 वें घटक राज्य जालें. ताचे आदीं ताचो भारतीय रक्षीस संस्थानांभितर आस्पाव जातालो. ' सू खीम ' म्हळ्यार नवें घर, ह्या लिंबू भाशीक शब्दावयल्यान ह्या प्रदेशाक सिक्कम नांव पडलां आसुंये. कांय जाणकारांच्या मताप्रमाण सिक्कीम हो संस्कृत शब्द आसून ताचो अर्थ पर्वताचय प्रदेश ' न्ये माए यल् ' म्हळ्यार स्वर्ग अशें म्हण्टात. जाल्यार बुतीय जमातीचे लोक ताका ब्येमुल डें जोंग (लिपिल्लें भाताचें देगण) अशें म्हणत. गंगटोक हें सिक्कीमाचें राजपाटण.

सिक्कीमाची चडशी भूंय पर्वतीय आसून कांचनगंगा हें संवसारांतलें तिसऱ्या क्रमांकाचें ऊंच पर्वत ह्या राज्यांत आसा. ताची उंचाय 8579 मी. इतली आसा. नथुला (4392 मी.); जेलेपा (4388 मी.) डोंकियाल (5520 मी.) आनी कोंगराला (4809 मी.) हे सिक्किमांतले हेर प्रसिद्द पर्वत. तिस्ता ही राज्यांतली मुखेल न्हंय.

राज्याचो सुमार तिसरो वांटो रानांखाल आसून तातूंत साल, देवदार, शिशवी, बांबूच्यो वेगवेगळ्यो जाती, मॅग्नेलिया आनी हेर रुख आसतात. वनस्पतीचे नदरेन हें राज्य समृध्द आसून थंय वेगवेगळेयो आर्किड आनी हेर फुलझांडांच्यो सुमार 600 वयर जाती आसात. हाका लागून ह्या राज्याक ' वानस्पतीक सर्ग ' (Botanical Paradies) अशें म्हणटा. वसंत ऋतूंत ऱ्हाडोडेन्ड्रोन ह्या भौरंगी फुलांनी रानां भरून वतात. हांगच्या रानांत चितो, वोगवोगळे जातीचे कोले, वाग, सांबर, कस्तुरीमृग, रानदुकर, याक, मुंट्जाक (Barking Deer), पंडा (Ailurus Fulgens), हिम चितो (Snow Lepoard), वांस्वेल, निळी मेंढी सांपडटा. ' कांचनगंगा नॅशनल पार्क ' हें संवसारांतलें सगळ्यांत उंचेलें अभयारण्य. कस्तुरीमृगा सावन अत्तर तयार करता देखून ताची चड प्रमाणांत शिकार जाता. सिक्किमांत सुमार 550 वयर जातिंचीं सुकणी जाल्यार 600 वयर जातिंचीं फुलपाखरां आसात. कृकण सवणें (Monal pheasant) हें सिक्किमाचें ऊुशण. ताका थळावे लोक ' नवरंग डफ्णे ' अशें म्हण्टात. हांगच्या मुखेल सुकण्यांभितर कस्तुराच्यो वेगवेगळ्यो जाती, तांच्यांतले शिळोणी आनी हांसपी कस्तुर मुखेल आसता. कोगूळ, बुलबुल, सुमार तीस जातीची लागीं लागीं 12 जातींचीं मेस्त सवणीं, वोगवोगळ्या जातिंचे किरकिरे, गिद, गरूड, ससाणो, घोण, हीं सवणींय चड म्हत्वाचीं.

सिक्किमाची भूंय पर्वतीय आशिल्ल्यान हाचो परिणाम हांगच्या हवामानाचेर जाता. पर्वतावळी आनी दाट रानांक लागून तापमान गिमांत लेगीत शितळ उरता. शिंयाळ्यांत तेमकांचेर हिम सांचता. वर्सुकी सरासर पावसाचें प्रमाण 125 सेंमी. हांगाचो गीम उबदार जाल्यार शिंयाळो चड कडक आसता.

इतिहासः सिक्किमाच्या साप्प आदल्या इतिहासाची म्हायती मेळना. पूण राज्याचो तेराव्या शेंकड्याचो तोंडी इतिहास सांगता तो असो. तेराव्या शेंकड्यांत लेप्चा जमातीचे लोक बरमा आनी आसामाच्यान येवन सिक्किमाक स्थायीक जाले. 1400 मेरेन लेप्चा जमातीची खूब भरभराट जाल्ली. उपरांत थंय बौध्द धर्माचो प्रसार आनी नामग्याल वंशाचो शेक येतमेरेन लिखीत स्वरूपाचो इतिहास उपलब्द आसा. सिक्किमांतल्या नामग्याक वंशाचो उगम सांगपी दोन आख्यायीका आसात त्यो अशो- पयले आख्यायीके प्रमाण तेराव्या शेंकड्यांत जेन्ना नामग्याल लोक मध्य तिबेटाक वतना सिक्किमाचें सोबीत वातावरण पळोवन तांणी थंयच स्थायीक जावपाचें थरयलें. उपरांत तांचो मुखेली थळावे लेप्चा चलयेकडेन लग्न जालो. 1642 लो सिक्किमाचो धर्मराज (चोगल) फुन्टसंग नामग्याल हो त्याच वंशाचो . दुसरे आख्यायिके प्रमाण, फुन्टसंग नामग्याल हो भारतीय आसून तो हिमालयाचो राजा इंद्रबोधी हाचो वंशज ताच्या पुर्वजांचें अस्तित्व दाखोवपी दोन आख्यायीका आसल्यो तरी सिक्किमांत फुन्टसंगानच नामग्याल राजवंशाची स्तापणूक केली. हे अधिकृतपणान मान्य आसा. उपरांत ह्या वंशान सुमार तिनशें वर्सां सिक्किमाचेर आपलो