Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/919

This page has not been proofread.

आपली सत्ता स्थापली. इ. स. १११२ आदी सोमवंशाची दक्षिण ओडिसांतली सत्ता नश्ट जाली आसुुये. कलचुरी राजांनी कोसलाच्या सोमवंशी राजाक हारोवन तोय दोश घेतलो.

केसरी वंश कांय पंडितांच्या मतान सोम आनी केसरी हीं एकाच वंशाचीं दोन वेगळी नांवां. केसरी वंशाचो एकय ताम्रपट व शिलालेख मेळना.

भौमकर आनी होम ह्या दोनय वंशांक मेळून केसरी वंश हें नांव आशिल्लें.सोमवंश हो भौमकर वंशाचोच अंश मानून ताका केसरी हें नांव दिलें आसूंक जाय.भौम वंशांत उन्मत्त केसरी नांवाचो राजा जावन गेलो तसोच सोम वंशांत ययाती केसरी नांवाचो राजा जावन गोल. सोम वंशांत ताच्या फाटल्यान केसरी उपपद आशिल्ले आनीकय कांय राजा जावन गेले.

सोम वंशांच्या ताम्रपटांत कांय राजांचो त्रिकलिंगाधिपती आनी कोसलेंद्र ह्या उपाधींचो उल्लेख मेळटा.हाचेवयल्यान सोम वंशांच्यो दोन शाखा आशिल्ल्यो आनी एकेचें राज्य कोसलाचेर आनी दुसरें त्रिकलिंग देशाचेर आशिल्लें. पूण तांणी स्वतंत्रपणान राज्य केलें ना.मुखेल शाखेंतलो नहुष ही निपुत्रिक मरण येतकच दुसरे शाखेंतल्या चंडीहा महाशिवगुप्त हाका ताचें राज्य मेळ्ळें.

सोम वंशाचे राजवटींत कलाविकास चालू आशिल्लो.त्या काळांत जायतीं शिवाचीं देवळां बांदपांत आयलीं. ययातीवेळार ब्राह्मणी वैदिक धर्माची उदरगत सुरू जाल्ली.ययातीन कान्यकुब्ज सावन धा हजार ब्राह्मणांक ओडिसांत हाडून वसयल्ले.सोनापूर वाठारांत आजुनय कान्यकुब्ज ब्राह्मणांची संख्या चड आसा.

सोमव्रतां :सोमारा करपाच्या व्रतोपसादी उपचारांक सोमव्रतां म्हण्टात.तांचे जायते .तातुंतले कांय अशे-

१) शुध्द व्दितीयेक सोमार आयल्यार ब्राह्मणभोजन घालचें आनी गोप्रदान करचें.

२) शिव दैवताक वर्सभर घृतन्हाण घालचें. मागीर उद्यापन करचें. त्या वेळार तिळांनी भरिल्लो भांगराचो कलश गायेवांगडा दान दिवंचो.

३) जल्मलग्न कुंडलींत जांकां चंद्र वायट आसता तांणीं सोमारा प्रदेशकाळांत शिवपार्वतीची पुजा करची. चंद्राक अर्घ्यदान आनी ब्राह्मणाक जेवण दिवंचें.व्रतावधी चौदा वर्सा.

४) सोमारा उमास आयल्यार तिका सोमवती म्हण्टात.त्या दिसा तीर्थस्थान,अश्वत्थाक १०८ भोंवताडे घालचे.

५) सोमारा अश्टम आयली जाल्यार त्या दिसा सोमपुजा करची. शिवलिंगाची उजवी वट शिव आनी दावी वट हरिश्चंद्र समजुची. लिंगाक पंचमृतान न्हाण घालचें.देवाक २५ वातींची आरत ओंवाळची.दूद आनी पिठीसाकर हांचो निवेद्य दाखोवचो. दंपती जेवण घालचें.

६) वैशाख पुनव सोमारा आयल्यार त्या दिसा एका ताम्रपात्रांत उदक घालून तातूंत शिवलिंग दवरचें आनी वयर कपड्यान धांपचें.मागीर शिवाची यथाविधी पुजा करची.

७) माघ शुध्द सप्तमीक सोमार आयल्यार शिवलिंगाचेर तुपाचो थर दिवंचो दोन काळ्यो गायो दान दिवंच्यो.

८) चैत्र आनी मार्गशीर्ष ह्या म्हयन्यांतल्या पयल्या सोमारा शिवपुजा करची.एक वर्स अशें व्रत करचें.

९) दर सोमारा आठ ब्राह्मणांक वर्सभर जेवण घालचें आनी उद्यापनाच्यावेळार रुप्याचें शिवलिंग दान दिवंचें.

१०) नवमी तिथीक सोमार आयल्यार त्या दिसा शिव-पार्वतीची पुजा करची तिलहोम करचो. हाकाच सोमाष्टमी व्रत म्हण्टात.

११) सर्वसामान्य व्रत : हाची सुरवात चैत्र, वैशाख, श्रावण, कार्तिक वा मार्गशीर्ष ह्या म्हयन्यांतल्या खंयच्याय सोमारा करची. त्या दिसा प्रदोश आसल्यार तो चड प्रश्तय समजुंचो. एक वर्सभर दर सोमारा उपास आनी शिवपुजा करची. वर्साउपरांत उद्यापन करचें. त्या वेळार कलशाचेर शिवपार्वतीची भांगराची आनी नंदीची रूप्याची प्रतिमा स्थापन करून तांची पुजा करची. घृत, तिळ आनी भात ह्या हृविर्द्रव्यांनी होम करचो.आचार्याक प्रतिमा दान दिवंची. ताचेउपरांत ब्राह्मणांक जेवण घालून तांचो आशीर्वाद घेवंचो.

-कों. वि. सं. मं.

सोमार: सप्तकाच्या सात वारांतलो एक वार. सोम म्हणजे चंद्रीम. हो दीस चंद्रान उपभोगपाचो आसता अशें सांगिल्लें आसा. शिवाचे उपासनेखातीरय हो दीस योग्य आसा. ह्या दिसा शिवाक रुद्राभिशेक करतात आनी नक्तभोजन करतात. ह्या दिसा बायलांनी वस्त्रां शिंवप, कापसाक हात लावप, बायलांनी माथ्यार न्हावप, दादल्यांनी केंस कापप, नांगर धरप वा गाडयेक बैल जुंपप, गंव दळप अशुभ मानलां. वस्त्र धारण करपाक आनी नवें धान्य मेजपाक हो दीस शुभ मानतात. सोमाराचो प्रवास केल्यार भाव वा प्रियजनांची भेट जाता, असो समज आसा.

-कों. वि. सं. मं.

सोमालिया आफ्रिका खंडांतलो ईशान्येकडचो देश. दक्षिणेक विषुववृत ते उत्तरेक तांबडो दर्या मेरेन ताचो विस्तार जाल्लो आसा. क्षेत्रफळ ६३७, ६५७ चौ. किमी. चडांत चड उत्तर- दक्षिण लांबाय १५२९ किमी. आनी उदेंत - अस्तंत १,१७६५ किमी. दर्यादेग २४०८ किमी. लांब. देशाचे उत्तरेक ॲडन आखात, उदेंतेक आनी दक्षिणेक हिंदी म्हासागर, अस्तंतेक केनिया, इथिओपीय तशेंच जिबॉटी हो फ्रेंच शासकी प्रदेश आसा. मोगादिशू हें देशाचें राजपाटण.