Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/944

This page has not been proofread.

पूरी हांगाच्या जगन्नाथाच्या देवळाचो भितलो भाग स्वस्तिकाचे आकृतीचो निर्मिल्लो आसा.काशीचें एक देवळूय त्याच आकाराचें आसा.

पुर्विल्ल्या काळार सावन मनशान निर्माण केल्लें हें एक आशयगर्भ अशें मंगल प्रतिक आसा,देखूनच लग्ना वेळार अंतरपाटाचेर पिंजरीनश (कुकमान) स्वस्तिकाचें चिन्न काडटात.कांय कडेन जल्मल्ल्या भुरग्याक सटये दिसा स्वस्तिक काडिल्ल्या वस्त्रार न्हिदयातात.स्वस्तिक हें शांती.समृध्दी आनी मंगल हांचें प्रतिक आशिल्ल्यान जायत्यो सवाशिण बायलो चांतुर्मासांत स्वस्तिकव्रत करतात.

स्वझिलँडः

आफ्रिका खंडांतलो एक ल्हान देश.ताचो आकार लंबवर्तुळाकारो आसा.ताका उत्तर.अस्तंत आनी दक्षिण अशा तीन दिकानी दक्षिण आफ्रिका ह्या देशान रेवडिला ,जाल्यार ताचे उदेंतेक मोझांबिक देश आसा.क्षेत्रफळ 17,364 चौ.किमी., उत्तर-दक्षिण लांबाय 193 किमी., जाल्यार अस्तंत उदेंत रुंदाय 140 किमी.थळाव्या स्वाझी ह्या खांप्री लोकांवयल्यान देशाक स्वाझिलँड हें नांव मेळळां.म्बाबाने हें देशाचें राजपाटण.

भुंयवर्णनः

देशाचो आंवाठ ल्हान आसलो तरी भुगोलीक नदरेन थंय खूभ वेगळेंपण आसा.भूंयस्वरुपाचे नदरेन देशाचे चार वांटे केल्यात ते अशे-1) उंचेलो उक्तो प्रदेश (High Weld),2) मध्य-मरडभाग, 3)बूश वेल्ड आनी 4) एस्कार्पमँट हो भृगू भाग.

हायवेल्ड ह्या ऊंच आशिल्ल्या उक्त्या प्रदेशाची दर्याथरा सावन उंचाय 1,370 मी,परस चड आसा.हो भाग देशाचे अस्तंतेक आसून,दक्षिण आफ्रिकेच्या ड्रॅकंसबर्ग हे पर्वतावळींचोच तो एक भाग.थळावे भाशेंत ताका इन्कान्गाला प्रदेशा अशें म्हण्टात.इन्कान्गाला म्हळ्यार झाडां-पेडां नाशिल्लो उक्तोसो थंड भाग.ह्या प्रदेशांतली चडशी जमीन तळपी आसा.हायलँड पर्वतांचे उदेंतेक मिडल वेल्ड हो मरड भाग आसा.ह्या भागांत वेगवेगळ्या तणांचे प्रकार वाडटात.ल्हान ल्हान दोंगर आनी अशीर देगणांचो हो भाग.ह्या भागाचे उदेंतक बूशवेल्ड वा सखल मळांचो प्रदेश आसा.ह्य भागाचे वेगवेगळ्या प्रकारचें मोटवें तण आनी झोपां आसात.देखून ताका थळावे भाशेंत ल्हिलांझे अशें म्हण्टात.स्वाझी भाशेंत ल्हिलांझे म्हळ्यार झाडां-पेडां आशिल्लो उबदार प्रदेश.लॅबोंबो हो पर्वतीय प्रदेश देशाचे उदेंत शिमेर आसा.मानान्गा बॅकोन आनी इसाटेकी हीं ह्या पर्वता वयलीं उंचेलीं तेमकां,ज्वाला मुखीसावन तयार जाल्ल्यो दोंगुल्ल्योय थंय सांपडटात.

आफ्रिका खंडांतल्या दक्षिणेक आशिल्ल्या हेर देशांपरस स्वाझिलँडाक न्हंयांसावन उदका पुरवण बरी जाता.इंग्वाव्युमा,कोमती,उंबुलुझी आनी ग्रेट उसुती ह्यो देशांतल्यो चार मुखेल न्हंयो.त्यो अस्तंते कडच्यान उदेणते कडेन व्हांवतात.

हवामानः भूंय रचणुके प्रमाण हवामानांत वेगळेंपण सांपडटा.हायवेल्ड ह्या चड उंचायेच्या प्रदेशांत सरासरी तापमान 13 सॅ इतलें आसता.त्या भागांत वर्सुकी पावसाचें प्रमाण 114 ते 191 सेंमी.इतलें आसता.मध्य तणाच्या भागांत सरासरी तापमान 19 सॅ जाल्यार पावस 76 ते 114 सेंमी.इतलो पडटा.सखल भागांत सरासरी तापमान 22 सॅ इतलें उरता.देशाच्या हेर भागांपरस सखल भागांत पावस उणो म्हळ्यार 50 सेंमी इतलो पडटा.पावस चड करुन ऑक्टोबर ते मार्च ह्या काळांत पडटा.

वनस्पत आनी मोनजात

देशांत आयज मेरेन फुलपी आनी नफुलपी मेळून वनस्पतीच्यो 2,600 जाती सांपडल्यात.हायवेल्ड ह्या पर्वतीय भागांत पायन रुखांचें दाट रान आसा.हेर रुखांचोय आस्पाव तातूंत जाता.मध्य आनी सखल भागांत तणाचे वेगवेगळे प्रकार मेळटात.पर्वतीय भागांत लिली फुलांचे,पाचवे,तांबडे,गुलाबी,हळदुवे अशे वेगवेगळे प्रकार मेळटात.

आदल्या तेंपार शिकार आनी सद्या शेतकी जमनिचो विस्तार हांका लागून मोनजातिच्यो वेगवेगळ्यो जाती देशांतल्यान ना जाल्यात.सद्या हांगाच्या रानांनी शींव ,झेब्रा,हिपोपोटॅमस,काळवीट,मेरु,सांबर,हरण, तशेंच कुड्डू,इम्फाला,रिडबक,डयुकर ह्यो हरणाच्यो जाती आनी माकडाच्यो वेगवेगळ्यो जाती सांपडटात.सरपटपी जनावरांत मानगें,शिल्ले,विखयाळे आनी बिनविखयाळे सोरोप मेळटात.सुकण्यांच्यो खाशेल्यो जातीय हांगा पळोवपाक मेळटात. इतिहास

स्वाझी आख्यायिके प्रमाण तांचे पुर्वज सद्या मोझांबीकचें राजपटाण माप्यूटो हांगा रावताले.उपरांत अठराव्या शेंकडयाच्या निमाणे कडेन स्वाजी लोकांचो मुखेली ग्वाने दुसरो हाणें कांय मोजक्याच स्वाझींच्या आदारन सद्याचो दक्षिण स्वाझीलंड भाग हातासलो.थंय तांकां दोंगराचेर आनी देगणां मदीं रावपी हेर आफ्रिकन लोक मेळळे.ग्वाने दुसरो आनी ताच्या फाटल्यान आयिल्ल्या हेर स्वाझी मुखेल्यांनी थंयच्या खांप्री लोकांचो स्वाझी लोकांत आस्पाव केलो.

ब्रिटीश वेपारी आनी बोअर लोक स्वाझिलँडांत 1830 च्या सुमाराक पावले.1880 त थंय रावपी परकीं लिकांनी भागराचो सोद लायलो.भांगर खणपा खातीर साबार मिनेर थंय पावले.तांणी स्वाझी मुखेल्यां कडेन भांगर खणपाक ,तशेंच शेतवडी खातीर जमनीचो उपेग करपाक परवानगी मागली.स्वाझी अशिक्षित आशिल्ल्यान तांणी दुकूमेतांचेर सही करुन भांगर खणपाचे आनी जमनीचो वापर करपाचे हक्क परकियांक दिले.

1894त ब्रिटिश आनी बोअर हांच्यांत कबलात जावन.दक्षिण आफ्रिकेंतल्यान बोअर प्रजासत्ताक स्वाझिलँडाचेर सरकार चलोवपाक मान्तयात दिली.पूण 1902त बोअरांक हारोवन ब्रिटनांन