समाजपरिवर्तनाचें एक बऱ्यांतलें बरें माध्यम अशें ताका दिसता. लेखकान फकत सपनां रंगोवचीं न्हय, तर काळ-प्रदेशाचें भान दवरून समाजीक आनी राजकी बदलांचेर फाव तें भाश्य करचें अशें आनंद हाणें सांगलां. भारतीय नृत्य आनी रंगभुमी हांचेरूय ताणें बरपावळ केल्या. फाटल्या तीस वर्सांत साहित्य, तत्वगिन्यान, कला आनी शृंगार ह्या मळांचेर सातत्यान बरोवन मुल्कराज आनंद हाणें जी साहित्यनिर्मणी केल्या. तिची वळेरी अशीः
Ajanta; Apology for Heroism; A brief autobiography of Ideas; Barbers; trade union & other stories; Between tears and laughters; Confessions of a Lover; Coolie; Untouchable; Death of a Hero; Epitaph for Magbool Sherwani; The Village; Gauri; The Sword and the Sickel; Lajwanti and other stories, Lament on the death of a master of arts; Old woman and the cow; Seven summers; Mora; Indian Fairy Tales; Morning Face; Power of darkness and other stories; The Hindu view of Art; Road; Two leaves and a bud; The tracter and Corn and other stories; Across the Black Waters; The King Emperor’s English; Lines written to an Indian Air; Reflections on the Golden Bed and other stories; The Story of India; Is there a Contemporary Civilization; More Indian Fairy Tales; The Seven Ages of Man; The Bubble; Conversations in Bloomsbury; Selected Short Stories by Mulk Raj Anand, Ed. By M.N. Naik; The Big Heart; Persian Painting; Private Life of an Indian Prince. ताणें All India Peace Council’s Cultural Commission चो सभापती म्हूण काम केलां. Progressive Writer’s Association हे संस्थेतूय ताणें मोलादिक वावर केला. ताका साहित्य अकादेमी पुरस्कार मेळ्ळा. 1967 त ताका ‘ पद्मभूषण ’ किताब फाव जाला. तो साहित्य अकादमीचो सदस्य आसा. सध्या तो ‘ मार्ग ’ ह्या त्रैमासिक नेमाळ्याचो संपादक आसा. World Peace Council कडल्यान ताका आंतरराश्ट्रीय शांतता पुरस्कार फाव जाला. भारतांत तशेंच परदेशांत कितल्याशाच साहित्यीक, सांस्कृतिक आनी समाजीक संस्थांत तो वावर करीत आसा.
- कों. वि. सं. मं
आनंदरामायण: रसिक संप्रदायांतलो एक मुखेल ग्रंथ. 15 व्या शतमानाच्या अदमासाक ह्या ग्रंथाचें बरोवप जालें. ह्या ग्रंथांत 12,252 श्लोक आनी 9 कांडां आसात. पयल्या काडांत रामजल्म ते सीताहरण; दुसऱ्या कांडांत रामचंद्राची तीर्थयात्रा; तिसऱ्यांत रामाश्वमेध; चवथ्यांत सीतेचें पुराय वर्णन, रामसीतेची जलक्रिडा आनी भोंवडी, रामाच्या एकपत्नीव्रताक लागून फुडल्या अवतारांत ताका खूब बायलो मेळटल्यो अशें आश्वासन हीं प्रकरणां; पांचव्यांत लव-कुशाचो जल्म आनी तांचे रामाच्या सैन्याआड झूज; सव्यांत आठ पुताचीं लग्नां; सातव्यांत विजययात्रा आनी हेर अशे विशय आयल्यात. सातव्या कांडाच्या एकविसाव्या सर्गांत एक दासी रामाचो तांबूलरस (सुपारेचो रोस) पिता. तेवरवीं तिका राधा जावपाचें वरदान मेळटा असो विशय आयला. आठव्यांत रामोपासनेचो विधी सांगला. णवव्यांत कुशाचो अभिषेक आनी रामचें स्वर्गारोहण हे विशय आयल्यात.
- कों. वि. सं. मं
आन्द्रिच, ईव्हो: (जल्मः 10 ऑक्टोबर 1892, बॉझ्निया-युगोस्लाविया).
युगोस्लाव्हिया देशांतलो नामनेचो कादंबरीकार आनी कथालेखक. ताणें मुळावें शिकप सारायेव्हो हांगा घेतलें आनी फुडलें शिकप झाग्रेब, व्हिएन्ना, क्रेकोव्ह आनी ग्रात्स विद्यापीठांत घेतलें. दक्षिण स्लाव्ह लोकांचो एकचार जावंचो म्हूण ताणें खूब वावर केला. स्वतंत्रताय झुजांतय ताणें वांटो घेतिल्लो.
1914 वर्सा पयलींच ताका ताच्या भावगीतांखातीर कवी म्हूण नामना मेळिल्ली. पूण ‘ Ex Ponto ’ (1918) ह्या ताच्या कविता झेल्याखातीर ताका चड नामना मेळ्ळी. 1918 वर्सा उपरांत युगोस्लावियाचो प्रतिनिधी म्हूण ताणें इटली, रुमानिया, ऑस्ट्रिया आदी देशांनी भोंवडी केली. स्पश्ट चित्रण आनी मानशास्त्राची फोडणीशी हें ताच्या कादंबरींचें आनी लघुकथांचें खाशेलेंपण आसा. मनशाची स्वताच्या अस्तित्वाकडे चलिल्ली धडपड आनी ताचें विश्वाकडेन आशिल्लें नातें ताच्या बरपावळींतल्यान उक्तें जाता.
दुसऱ्या म्हाझुजामेरेन ताणें बॉझ्नियाच्या इतिहासाचेर बरयल्ल्यो तीन कादंबऱ्यो अशोः Travnicka kronika (1945 - बॉझ्नियन स्टोरी, 1959), No Drini Cuprija (1945 - दब्रीज ऑन द ड्रीना) आनी Gospodjica (1945 - द वूमन फ्रॉम सारायेव्हो, 1966).
1961 वर्सा ताका साहित्याखातीर आशिल्लें नोबेल इनाम फाव जालें. नोबेल इनामाचे वेंचणूक समितीन ताचे महाकाव्यात्मक शैलिची तोखणाय करून ताचे ‘ द ब्रिज ऑन द ड्रीना ’ हे कादंबरीचो खासा उल्लेख केला.
- कों. वि. सं. मं
आप: एक वैदिक देवता. उदक आनी न्हंय ह्या दोनूय गजालींक वैदिकआर्य आप ह्या नांवान वळखताले. ऋग्वेदांत आपोदेवतेसंबंदान चार सुक्तां आयल्यांत. वज्राच्या आदारान इंद्र आपली वाट तयार करता आनी त्यावेल्यान आप सदांखातीर वचत आसता अशें तातूंत म्हळां.
आप हें नितळ, निवळ आनी शुध्द आसून तें मळबांतल्यान भायर पडटा आनी दर्यावटेन व्हांवता तेचपरी दर्यांत वचून रावता अशें म्हळां.
आप दुयेंस, पिडांचेर जैत जोडटात आनी पुराय संवसारार आपलो शेक चलयता अशी वैदिक धर्माची धारणा आसा (ऋग्वेद 10.17.10) वैदिक ऋषी अंबरीष आपाची तोखणाय फुडल्या उतरांनी करतात.
“ आपोदेवतांनो, तुमी कल्याणमय आसात. तुमी म्हाका दुडू दियात आनी बऱ्या दर्शनाखातीर गिन्यान दियात. आवय आपल्या भुरग्याक दूद दिता, तेवरीं तुमी म्हाका तुमचो मंगल रस दियात. म्हजे कुडींत जे पातक भरलां तें धुवन उडयात. हांवे जर कोणाकडेन फट मारल्या, दुसऱ्यांक फटयल्यात वा श्राप घाल्यात तर म्हाका गुन्यांव भोगशीयात. ”
(ऋग्वेद 10.9)
“ आपो ज्योति रसो Ƨ मृतं ब्रह्म भूर्भुवः स्वरोम्! ”
ह्या वचनाप्रमाण आप म्हळ्यार ज्योति, रस, अमृत, ब्रह्म, भूर्भुवःस्व आनी ओम असो अर्थ जाता.
जाणकारांनी हाका अशेष कारण, चेतना आनी हेर अशें मानलां. योगी हाका ब्रह्म आनी अमृत तशेंच पौराणिक मधुर क्षीर समजतात.
जगदुत्पत्तीच्या कारणांत आपाक मानाची सुवात आसा. विश्वकर्म्याचो जल्म आदि आपासावन जालो, अशें तैत्तरीय संहितेंत म्हळां. ऋग्वेदांत म्हळाः
तम आसीत तमसा गूळ्हमग्रे Ƨ प्रकतम्।
सलिलं सर्वमा इदम्।
(ऋग्वेदः 10.129.3)
अर्थ- सगळ्यांत पयलीं तमाची उत्पत्ती जाली. तें तम तमानच भरिल्लें. ताच्या उपरांत जाका कसलोच रूप आनी आकार ना, अशें जलतत्व सगळेवटेन भरून राविल्लें.
उदक वा आप हें सगळ्या वस्तूंच्या उत्पत्तीचें मुखेल कारण आसा अशेंय ऋग्वेदांत मुखार म्हळां.
म्होंवान भरिल्लीं उदकाचीं ल्हारां धृताकडेन एकवटित जालीं अशेतरेन उदक हें इंद्राचें पेय जालें. तें पियेवन इंद्र धादोसभरीत जालो (ऋग्वेदः 7.47). आप हें दिव्य आसा. सैमान घडयिल्ल्या वा मृत जाल्ल्या खास उदकामार्गांतल्यान वाट काडीत काडीत तें निमाणे दर्यांत वचून मेळटा (ऋग्वेद 7.49). उजो उदकांत प्रवेश करता आनी आपोदेवता उज्याची आवय जावन ताची उत्पत्ती करता. आपोदेवता आपल्या स्पर्शान हेरांक
