आफ्रिका खंड दक्षिण आफ्रिकेंतल्या केप ऑफ गूड होप, नाताल, ऑरेंज फ्री स्टेट आनी ट्रान्सव्हाल ह्या चार ब्रिटीश वसाहतींची एकी जावन एक संघराज्य तयार जालें. हें राश्ट्र जरी ब्रिटीश राजकारणांतल्यान स्वतंत्र जालें तरी थंय कमी संख्या आशिल्ल्या ‘ गोऱ्या ’ लोकांचेच राज्य चलता. 1922 वर्सा ईजिप्त स्वतंत्र जालें. 1936 वर्सा इटलीन इथिओपियाचेर जैत मेळयलें. ह्या वेळार इटलींत मुसोलिनीचें सरकार आशिल्लें.
दरेक साम्राज्यवादी राश्ट्रान आफ्रिकेचेर आपली संस्कृताय, भाशा आनी धर्म हांचें वजें घालें. आपल्या राज्यकारभाराखातीर सकयल्या पांवड्यावेले नोकर मेळचे हे खातीर शिक्षणाचो प्रसार केलो.
दुसऱ्या म्हाझुजाच्या वेळार जर्मनी आनी इटली ह्या दोनूय राश्ट्रांचें सैन्य आफ्रिकेंत देंवलें, पूण ब्रिटीश सैन्याच्या फुडारपणाखाल हेर इश्ट राश्ट्रांनी तांचेर जैत मेळयलें. 1941 वर्सा इथिओपियाची इटलीकडल्यान मुक्तताय जाली.
1930 उपरांत आफ्रिकेंत बरेच राजकी पक्ष तयार जाले आनी तांणी आपल्या राजकी हक्कांची जाणविकाय आफ्रिकेच्या लोकांक करून दिवपाचे यत्न केले. दुसऱ्या म्हाझुजावेळार हांगा वातावरण मात्शें बदल्लें. लोक चडांतचड गिन्यान मेळोवपाखातीर फुडें सरले. 1941 वर्सा रुझवेल्ट आनी चर्चिल हांणी म्हाझुजावेळार आफ्रिकेच्या खंयच्याच राश्ट्राक इश्ट राश्ट्रां गुलाम करचीं नात. तांकां दरेकल्याक आपनिर्णयाचो अधिकार मेळटलो, अशें जाहीर केलें.
दुसऱ्या म्हाझुजाउपरांतच्यो राजकी घडामोडी चड म्हत्वाच्यो. ह्या घडामोडींतल्यान आफ्रिकेच्या चडशा राश्ट्रांच्या स्वतंत्रतायेची बुन्याद घाली. हांगा राजकी जागृताय जावन अरब, निग्रो आनी हेर फुडाऱ्यांक आपले राजकी शक्तीची जाणीव जाली. तांणी राज्य चलोवपी साम्राज्यवाद्यांकडेन स्वतंत्रतायेची मागणी केली. 1950 ते 1960 ह्या धा वर्सांत एका फाटल्यान एक आफ्रिकन देश स्वतंत्र जाले. हे गजालींक संयुक्त राश्ट्रसंघाची मोलादीक मदत जाली. 1951 त लिबिया, 1956 त ट्यूनिशिया, मोरोक्को आनी सुदान हीं राश्ट्रां स्वतंत्र जालीं. कांय राश्ट्रां मात साम्राटवाद्यांच्या शेकातळाक हालींहालीं मेरेन आशिल्लीं.
आफ्रिकेच्या आनी खासा करून निग्रो इतिहासांत 1960 हें वर्स भांगर उतरांनी बरोवपासारकें. ह्याच वर्सा 17 वसाहतींक मुक्तताय मेळ्ळी. तांतल्यो 12 फ्रेंच वसाहती आशिल्ल्यो. मध्य आफ्रिका प्रजासत्ताक, चॅड, काँगो, दाहोमी, गाबाँ, आयव्हरी कोस्ट, मादागास्कार, माली मॉरिटॅनिया, नायजर, सेनेगल आनी अपर व्होल्टा ह्यो त्यो वसाहती आशिल्ल्यो. स्वतंत्रताय मेळोवपी निमाणो देश म्हळ्यार झिंबाब्वे. पयलीं हाचें नांव ऱ्होडेशिया आशिल्लें. 1980 वर्सा तो मुक्त जालो.
आफ्रिका खंडांतल्या सगळ्या राश्ट्रांक एकठांय हाडपाचे यत्न चालू आसात पूण ह्या कामांत बऱ्योच अडचणी आसात. खंडाचो विस्तार युरोप आनी अमेरिकेपरस चड आसा. हांगा शेंकड्यांनी तरेकवार भाशा लोक उलयतात, भाशाच न्हय तर संस्कृताय विंगड विंगड आसा. उत्तरेवटेनचीं राश्ट्रां इस्लामधर्मी आशिल्ल्यान अरबी भाशा आनी अरबी संस्कृतायेचो तांचेर बरोच प्रभाव पडला. सहाराचे दक्षिणेवटेन निग्रो संस्कृताय आसा. ते भायर युरोपीय राश्ट्रांनी हांगा राज्यकारभार केल्ल्यान तांचोय बरोच प्रभाव आसा. स्वतंत्रताय मेळ्ळ्या उपरांतलेगीत इंग्लीश आनी फ्रेंच भाशा राश्ट्रभाशेच्या रुपान बऱ्याच देशांनी थीर जाल्या.
आफ्रिकन देशांकडेन भारताचे संबंद बरेच पोरने आसात. वेपाराच्या निमतान बरेचशे भारतीय हांगा गेल्ले. तेभायर उंसाच्या मळ्यांनी काम करपाक भारतांतल्यान बऱ्याचशा कामगारांची आयात जाल्ली.
जगाच्या राजकारणांत आफ्रिका खंडाचें म्हत्व बरेंच वाडलां. पोरनी साम्राज्यशाय सोंपल्या उपरांत, महाशक्तींचे सत्ता गाजोवपाचे सर्तींत ह्या खंडाचो फुडारिल्ल्या देशांनी बेस बरो उपेग करून घेतला. हांगाच्या राजकी, शिक्षणीक आनी हेर मळांवेल्या फाटीं आशिल्ल्या परिस्थितीचो फायदो युरोपीय देशांक बरोच जाला.आंगोला सारकिल्या देशांत लश्कर धाडून क्युबासारके कम्युनिस्ट देश थंय कम्युनिस्ट विचार वाडोवपाचो यत्न करीत आसात. भाशाः सुमार तीन शेंकड्यांआदीं दक्षिण आफ्रिकेंत वचून रावपी डच लोकांचे भाशेक ‘आफ्रिकान्स ’ अशें नांव दितात. इंग्लीशीवांगडा तिका आफ्रिकन संघराज्याची राश्ट्रभाशा म्हणून मान्यताय आसा. मूळ डच लोकांची भाशा आफ्रिकनांनी आपल्याक जाय तशी वापरुन घेतली आनी तिची थंयच्या बोली भाशांकडेन भरसण जावन ही भाशा तयार जाली. पूण ही भाशा आफ्रिकन संघराज्याची आसा. पुराय खंडांत एका लाखापरस चड लोक उलयतात तसल्यो सुमार 30 भाशा आसात. उत्तरेवटेनच्या राश्ट्रांनी अरबी भाशेचो वापर बरोच जाता. सादारणपणान नायजर-कोंगो भाशापंगड, चारी नायल आनी नायलो सहारन भाशा आनी खोसीयन भाशा अशे हांचे तीन वांटे करुं येतात.
नायजर-कोंगो भाशापंगडाच्यो सुमार 890 ल्हान व्हड भाशा आसात, तेभायर हजारापरस चड बोली आसात. हेर भाशा पंगडांच्योय अश्यो कितल्योश्योच भाशा आनी बोली आसात.
लोकः हांगा रावपी लोक विंगड विंगड प्रकारचे आसात. उत्तर आफ्रिकेच्या वाठारांनी रावपी जे लोक आसात ते आफ्रो-आशियायी भाशा उलोवपी आसात. ह्या लोकांमदीं मोरोक्को, ट्यूनिशिया, आल्जेरियाचे बर्बर आसात. हातूंतले लोक गंवांच्या कोराचे, काळ्या दाट केंसांचे आनी पातळ नाकाचे आसात. बऱ्याच वाठारांनी वर्णसंकर जाल्ल्यान सेमेटिक भाशीक अरबांकडेन बर्बरांचो संबंद आयलो. सहारा वाठारांत तर शुवा हे अरबवंशी लोक आनी तुआरेग हे बर्बरवंशी एकामेकांमदीं बरेच भरसल्यात. अस्तंत आफ्रिकेच्या वाठारांनी खासा करून सुदान वाठारांत काळ्या आनी ह्या गंवांकोराच्या लोकांच्या संकरांतल्यान तयार जाल्ले लोक दिश्टी पडटात. उदेंत आफ्रिकेंत अरब आनी बांटू ह्या थळाव्या लोकांमदल्या संबंदांतल्यान ‘ स्वाहिली ’ संस्कृतायेचे लोक निर्माण जावंक पावले. इथिओपिआ आनी सोमाली लँड हांगा हॅमेरीक भाशापंगडाचे कुशीटीक लोक दिसून येतात. उरिल्ल्या सगळ्या वाठारांनी निग्रो लोक दिश्टी पडटात. हे लोक दाट तपकीरी नाजाल्यार काळ्या किट्ट आंगाचे, दाट मुदयाळ्या केंसाचे, बसक्या नाकाचे आनी दाट ओंठांचे आसात. हांचे चार मुखेल प्रकार आसात. सहाराचे दक्षिणेवटेनचे सुदानी; अस्तंत आफ्रिकेच्या रानांतले गिनी; दर्यादेगेवेले, मध्य आनी दक्षिण आफ्रिकेंतले बांटू आनी उदेंत आफ्रिकेचे निलॉटिक.
बांटू प्रकारचे लोक हांगा सगळ्यांत चड आसात. हांच्याभितरले पावसाच्या रानांनी रावपी पिग्मी, कालाहारी वाठारांतले सान (बुशमॅन) आनी खोयरवोय (हॉटेंटॉट्स) हे चड नामनेचे पंगड जावन आसात.
सामक्या दक्षिणेच्या वाठारांत 17 व्या शेंकड्यांत आयिल्ले युरोपीय आनी हेरकडले लोक दिसून येतात. बांटू ह्या थळाव्या लोकांकडेन तांकां आपली वसती करचेखातीर बरींच झुजां वरचीं पडलीं.
जगांतली 10% लोकसंख्या आफ्रिकेंत आसा. चडशे लोक अस्तंत आफ्रिकेच्या वाठारांत रावतात. धा लाख लोकांपरस चड लोक संख्या आशिल्लीं शारां म्हळ्यार कायरो, अलेक्झांड्रिया हीं ईजिप्त देशांत, झाइरे देशांतलें किन्शाशा, नायजेरियांतले लागोसा, तेभायर काझाब्लांका, जोहान्यबर्ग, आदिस अबाबा आनी आल्जिअर्स.
कलाकुसरः आफ्रिकेच्या वाठारांत पूर्विल्ल्या काळासावन विंगड विंगड कलांच्यो पध्दती आनी शैली आसात. पंदराव्या शेंकड्यासावन आफ्रिका खंडाचो अस्तंतेकडल्या वसाहतवाद्यांकडेन संबंद येवंक लागिल्लो. पूण एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या शेवटासावन युरोपांतल्या संग्रहालयांनी दवरिल्ल्या आफ्रिकन कलाकुसरीक लागून जगाक ताची खबर कळ्ळी. तेचपरी युरोपीय, मिशनरी, वेपारी हांणी आफ्रिकेंत पुंजायल्ल्या वस्तूंक लागून सगळ्यांची नदर हांगाच्या कलाप्रकारांचेर पावली. पूण हांगाच्यो बऱ्यांतल्यो बऱ्यो कलाकृती वसाहतवाद्यांनी आनी मिशनऱ्यांनी लासून उडयल्ल्यान त्यो लोकांमुखार पावल्योच ना. आफ्रिकेच्या लोकांक युरोपीय लोकांनी हिणसावंक सुरवात केली आनी ताका लागून हांगाच्या लोकांकय
