येरादारी जाल्ल्याचे पुरावे मेळटात. उत्तरेवटेनच्यान आयिल्ल्या सेमेटिकांनी ओमानांत राबितो करून आशिल्ल्या हॅमायटांक थंयसावन धांवडावन घाल्ले.इ.स. प. ४२६ त ओमानचो कांय वाठार पर्शियन साम्राज्याचे सत्तेखाल आशिल्ल्याची नोंद आसा, पूण सातव्या शेंकड्या मेरेन, ओमानान इस्लाम धर्म आपणावचे पयलींचो इतिहास स्पश्ट जायना. ओमानान इस्लाम धर्माक आपणायल्या उपरांत मुळचो वंशभेद चालूच उरलो. उत्तरेवटेनच्यान आयिल्ले ते हिनवी आनी हांगाचे मूळ लोक घाफिरी अशें मानतात. इस्लाम धर्मांतल्या फुटाफुटी उपरांत आठव्या शेंकड्यांत अब्दल्ला इबाह (६९९-?) हाणें ओमानांत इबादीय (अबादीय) पंथाची थापणूक केली. ह्या लोकांनी ७५१ त जुलंद बिन मसूद हाका ओमानचो पयलो इनाम म्हण वेंचलो. ताच्या उपरांत नेमान इमामाची वेंचणूक जाताली, पूण १९५१ त जुलंद बिन मसूद हाका ओमानचो पयलो इनाम म्हूण वेंचलो. ताच्या उपरांत नेमान इमामाची वेंचणूक जाताली, पूण ११५४ त बनू नभन हाणें आपल्या वंशाची थापणूक केली. १४२९ सावन नभनी राजां वांगडा लोकांनी वेंचिल्ल्या इमामांचोय कारभार चालू जालो. ९ व्या शेंकड्या सावन ओमानचे संबंद उदेंत आफ्रिकेंतल्या वाठारांकडेन आयले. मोझांबिकलागच्या कांय वाठाराचेर तांची सत्ता चलताली.
१५०८ त पोर्तुगेजांनी ओमानच्या दर्यादेगेले वाठार आनी उदेंत आफ्रिकेंतल्या वाठाराचेर सत्ता गाजोवंक सुरवात केली. सुमार १५० वर्सा हि वाठार तांचेकडेन उरलो. १६१३ त ओमानांतल्या नासिर बिन मुर्शिद ह्या इमामान आपली सत्ता घटमूट करून यारूबी वंशाची थापणूक केली. ताचो भुरगो बिन सैफ हाणें ओमान आनी उदेंत आफ्रिकेंतल्यान पुर्तुगेजांक धांवडावन घाले आनी ओमानाचें साम्राज्य वाडयलें. १७०८ त इमामाक फाटबळ दिवपी हिनवी आनी घाफिरी हांचेमजगतीं झूज पेटलें. इमामान राणाचो पालव घेतलो. १७३७ त इराणच्या नादिरशहान ओमानाचेर घरी घाली. १७४१ त घाफिरींचे फाटबळ आशिल्ल्या इनाम अहमद बिन सैद हाणें इराण्यांक धांवडावन सय्यद (सैद) घराण्याची थापणूक केली. ब्रिटनान ओमानाकडेन १७९८ त कबलात करून शांततायेचे संबंद जोडले. १८२० त ओमानाचें साम्राज्य बळिश्ट जालें. १८३२ त सुलतानान आपली राजधाली झांझिबार हांगा हाडली. ताच्या मरणा उपरांत १८५६ त ताच्या भुरग्यांनी ओमान आनी झांझिबार वांटू घेवन स्वतंत्र राज्यां तयार केली. ओमानाचो सुलतान दुबळो जाल्ल्यान ब्रिटनान १८५६ त ओमानाक भारतावांगडा आपले सत्तेखाला घेतले. १९१३ त थळाव्या लोकांनी बंड करून नव्या इमामाक वेंचलो, पूण ताचो १९२० त खून जालो. सैय्यद तैमुर ह्या सुलतानान फुडल्या इमामाकडेन बरे संबंद राखले. १९५४ इमामान वेगळें राज्य तयार करपाचो यत्न केलो. पूण सुलतानान ब्रिटिशांच्या पालवान ताचेर जैत मेळयलें. १९५६ त संयुक्त राश्ट्रांनी रथाराव घेवन ओमानाक स्वतंत्राय दिवपाची मागणी केली. ब्रिटनान ती मानून घेतली. सुलतान सैद बिन तिमूर हाच्या राजकारभाराक वाजेवन ताचो चलो काबूस बिन सैद बिन तिमूर हाच्या राजकारभाराक वाजेवन ताचो चलो काबूस बिन सैद हाणें २४ जुलय १९७० दिसा रगतहीन क्रांती करून ओमानचेर सत्ता मेळयली. धोफार वाठारांत १९७१-७२ त सुलतानाआड बंडाचे यत्न जाले, ह्या बंडाच्या फुडा़ऱ्यांक हरोवन बंड चेपून उडयलें. आयजमेरेन हांगाचो सुलतान काबूस बिन सैद होच आसा.
राज्यवेवस्था: ओमानांत पुरायपणान एकाधिकारशाय चलता आनी ह्या देशाक औपचारीक संविधान ना. सुलतान आपल्या हुकुमनाम्यावरवीं विधीमंडळ थारायता. देशाचो पंतप्रधान, राश्ट्राध्यक्ष, परराश्ट्र मंत्री, राखणेमंत्री आनी राखणे दळांचो सगळ्यांत वयल्या पांवड्यावेलो मुखेली सुलतान आसा. थळावें प्रशासन ४० प्रांतांतल्यान (विलायेत) चलता. हांचेर नियंत्रण दवरपाखातीर सुलतान राज्यपालाची नेमणूक करता. संसद आनी हेर लोकशाय राज्यांनी सांपडपी राज्यकारभाराची वेवस्था ह्या देशांत ना.
अर्थीक स्थिती: सामकें उश्ण हवामान, उणो पावस ह्या गजालींक लागून ओमान शेतवड आनी उद्येगाच्या मळार पयलींसावन फाटीं पडला. चांचेगिरी, नुस्तेमारी, मोतयां आनी खाजूर ह्या गजालींक लागून हो वाठार पयलीं नांवाजिल्लो आशिल्लो. बाटिना हांगा खाजराचें पीक बरेंच येता. १९६४ त पेट्रोलीयम सांपडल्या उपरांत ओमानाक म्हत्व आयलें. पेटदरोलियमच्या उत्पादनाचेर हांगाची अर्थवेवस्था आदारल्या. सामक्याच उण्या वाठारांनी गंव, बार्ली, ज्वारी, ऊस, तंबाखू, केळीं, आंबे, ऑलिव्ह, बदाम, अक्रोड, नाल्ल हांचें पीक येता. रानां सामकींच उणीं आसात आनी थंय हिंगासारकें पीक सापडटा. नुस्तेमारी आनी दर्यांतल्यान मोतयां काडपाच्या धंद्याक हांगा म्हत्व आसा. अन्नाच्या चडशा वस्तूंची ओमानाक आयत करची पडटा. निर्यात चडशी पाकिस्तान, भारत, इराक, इंग्लंड ह्या देशांकडेन जाता. ओमानांत उंटांक पोसपाचो धंदो बरोच उदरगतीक पावला. हालींहालींच तरांतरांचे कारखाने उगडून उत्पादन करप चालू जालां.
रियाल ओमानी हें हांगाचें चलनी नाणें जावन आसा.
येरादारी आनी संचारण: ओमानांत रेल्वे मार्ग आनी उदकांतले मार्ग नात. देशांतल्या बंदरांचो उपेग चडसो पेट्रोलियमची निर्यात करपाखातीर जाता. रस्त्यांचें प्रमाणय चड नाम. पूण देशांतली मुखेल शारां रस्त्यांच्या आदारान एकामेकांक जोडल्यांत. हांगा राश्ट्रीय हवाई मार्गाचेर नियंत्रण दवरता. सीब हो मस्कत शारालागीं आशिल्लो विमानतळ हांगाचो मुखेल आंतरराश्ट्रीय विमानतळ जावन आसा.
ह्या देशांत एकय दिसाळें ना. दोन सातोळीं, एक अरबी आनी दुसरें इंग्लीश भाशेंतल्यान उजवाडाक येतात. रेडिओ आनी रंगीत दूरचित्रवाणीची मात हांगा बरेपैकीं वेवस्था आसा.
लोक आनी समाजजीण: हिनवी आनी घाफिरी ह्या दोन पंगडांचे लोक हांगा आसात. चडशे लोक इबादीय पंथी सुन्नी इस्लामी आसात. दर्यादेगांवेल्या शारांनी भारतीय, बलुची, निग्रोवंशीय लोक सांपडटात; जाल्यार दोंगरी वाठारांनी भारतांतल्या तोडा जमातीसारक्यो कांय जमाती रावतात. मस्कत आनी हेर व्हडल्या शारांनी बरेतरेचीं घरां आसात, जाल्यार गांवगिऱ्या वाठारांनी लोक चडशे तंबू आनी खोपटांनी रावतात. सादारणपणान अरबी मनशासारकी हांगाच्या लोकांची जीण आसली, तरी संस्कृताय भारतीय आनी इराणी संस्कृतायेक चड लागींची आसा. सोरो पिवप ना, भौशीक जाग्यांचेर तंबाखू ओडप ना, आंग धापपी मुस्तायकी आनी बायलांखातीर बुरखो, असल्यो चालीरीती अजून हांगा आसात. हालीच्या लोकांचीं पोरणीं मतां बदलून अस्तंतेकडल्या लोकांच्यो चालीरीती समजून घेवन तेभशेन रावपाचो थोडो भोव यत्न चल्ला.
शिक्षण: ओमानांत राश्ट्रीय साक्षरतेचें प्रमाण २०% आसा. हांगा अजूनमेरेन सक्तीचें आनी फुकट शिक्षण घेवपाची तजवीज ना. स वर्सां मुळावें, ताचे उपरांत तीन वर्सां माध्यमीक आनी ३ वर्सां उच्च माध्यमीक अशें बारा वर्सांचे शिक्षण हांगा आसा. सप्टेंबर ते मे मेरेन शिक्षणीक वर्स आसता. शिक्षणाचें माध्यम अरबी आसलें तरी माध्यमीक पावंड्याचेर इंग्लीशींतल्यानय शिक्षण दितात. शिक्षण मंत्रालयाच्या हाताखाला शिक्षण पध्दतीचें नियंत्रण आसता. हांगा उंचेल्या पांवड्यावेलें शिक्षण दिवपी संस्था नात. उंचेल्या पांवड्यावेलें शिक्षण घेवपाखातीर हांगाच्या लोकांक दुसऱ्या देशांनी वचचें पडटा. हांगाचे बरेच विद्यार्थी ब्रिटन, अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानां, सिरिया, कुवेत हांगा शिक्षण घेवपापासत वचून रावल्यात.
भाशा आनी साहित्य: हांगाच्या लोकांचे सगळे वेव्हार अरबी भाशेंतल्यान जातात. थळावें नांव घेवपासारकें साहित्य हांगा ना. हेर अखस्तानांतल्या देशांतलें अरबी भाशेतलें साहित्य हांगाच्या लोकांक वाचपाखातीर मेळटा.
म्हत्वाचीं थळां: मस्कत हें राजधानीचें शार सोडीत जाल्यार हांगा खासा म्हत्वाचीं थळां नात. देशाचें क्षेत्रफळय उणें आसा आनी राजधानीचें शार चडश्यो सगळ्यो गजाली भागोवंक शकता. – कों. वि. सं. मं.
