Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/405

कांद्याचो उपेग जाता. गोडेंमूत जाल्ल्या वायटकाराक दिसाक ५० ग्राम, ह्या हिशेबान कांद्याचो वापार केल्या ‘इन्सुलीन’ ह्या द्रव्याचो वापर ४० युनिटांवेल्यान २० युनिट दर दिसा कमी जाता. रोग आनी उपाय: कांदयाचे पातीक जायत्या तरांचो रोग आनी किडी लागतात. PseudoumiaSicatpनांवाच्या चित्यापसून कांदयाचे पातीक रोग लागता. पातीचेर बारीक गोबरा कोराचे दाग पडटात. ह्या रोगाक आळाबंदा हाडपाक कांदयाची बरी जात लायतात. तेचपरी बियांक ‘थायरन’ वा ‘कोष्टान’ ह्या सारकीं वखदां चोळून मागीर बीं किल्लत घालतात. तशेंच कांदयाच्या शेतांत हो रोग दिसल्यार ‘बाव्हीस्टीन’ वा ‘केलीकसीत’ सारक्या वखदांचो फवारो मारतात. AltemaniaPalanduinनांवाच्या चित्यापसून आनीक एक रोग कांदयाचे पातीक जाता. ताका लागून पातीचेर बारीक पुडी कोराचे दाग पडटात. ह्या रोगाक आळाबंदा हाडपाखातीर कांद्याफाटल्यान दुसरें पीक घेतात. तेचपरी ‘बाव्हीस्टीन’हें वखद फवारतात. SclerotiumCepvorumहो चितो लागल्यार कांदोकुसता.Botrytis allriह्या चित्याक लागून कांद्याक ‘नेक रोट’ हो रोग जाता. ह्या रोगाची लागण जाल्यार कांद्याचो मानेकडलो भाग कुसता. Aspergillusह्या चित्यापसून कांद्याचेर काळो पिटो जाता. ह्या रोगाक आळाबंदा हाडपाखातीर कांदे बरेतरेन सुकोवन दवरतात. ते भायर बाव्हिस्टीन, केलीकसीत हीं वखदां वापरतात. स्मूट (Smut) नांवाचो आनी एक रोग कांद्याक जाता. हो रोग जाल्यार कांद्याची पात वाडना, म्हण्जे आपशींच भितल्ल्या कांद्याचेर वाडीचेर परिणाम जाता. योग्य बीं वापरून आनी बियांक वखद लावन हो रोग पयस करतात. कीड: कांद्याक थ्रिप्स (thrips) नांवाची किमसांभशेन बारीक दिसपी कीड लागता. ती पातींतलो रोस खाता, ताका लागून पात मुड्डता आनी वांकडी जाता. चड करून गिमांत ही कीड लागता. हे किडीक ना करपाखातीर वीस-वीसदिसांनी ‘मोनोप्लोटोफॉस’ वा ‘डायमेथोएट’ हीं वखदां फवारचीं. ‘नाइट’ नांवाची किडूय कांद्याक लागून, पूण तिचेपसून चड लुकसाण जायना. हेर माहिती: कांद्याच्या उत्पादनांत आनी निर्यातींत भारताचो क्रमांक बरोच वयर लागता. जगांतल्या एकंदर निर्यांतीत १०.४% कांद्याची निर्यात भारतांतल्यान जाता, फळां आनी भाजीपाल्यापासून निर्यांतींत मेळपी फायध्याच्या ८६% निर्यात कांद्यापसून जाता. शास्त्रीय नदरेन कांद्याचो जरी भाजीपाल्यांत आस्पाव जाता आसलो, तरी लोक देवकार्याच्या जेवणांत कांद्याचो वापर करीनात.- कों. वि.सं.मं कांपुचिया: (पळेयात ख्मेर) कांबळी, बाबुभाय मंगल: (जल्म: १ जानेवरी १९२४, वारकुंड-दमण). गोंयचो सुटके झुजारी. माध्यमिक शिक्षण गुजरातींतल्यान घेतलें. आझाद गोमंतक दल संघटनेचो तो वांगडी आशिल्लो. १९५४ वर्सा सावन ताणें राश्ट्रवादी वावर करपाक सुरवात केली. १९५६ वर्सा पोलिसांनी ताका धरलो आनी स म्हयने बंदखणींत दवरलो. उपरांत ताका गोंय हाडलो. गोंयच्या प्रादेशिक लश्करी न्यायालयांत ताची चवकशी जाली. ऑगस्ट १९५७ त, ताका तीन वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. फुडें ऑगस्ट १९५९ वर्सा आग्वाद बंदखणींतल्यान ताची सुटका जाली. ११ ऑगस्ट १९७३ दिसा भारत सरकारान ताका ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.- कों. वि .सं.मं कांबळी, भागुभाय गोवनभाय: (जल्म: २२ डिसेंबर १९३७, वारकुंड-दमण). गोंयचो सुटके झुजारी. आझाद गोमंतक दल संघटनेचो तो वांगडी आशिल्लो. १९५४ वर्सा सावन ताणें आझाद गोमंतक दल संघटनेचे वतीन भूंयगत वावर करपाक सुरवात केली. भिकुभाय डी. पांड्या, बाळसू राणा, प्रभाकर सिनीरी आनी विश्वनाथ लवंदे ह्या सुटके झुजा-यांच्या मार्गदर्शनाखाला ताणें वावर केला. १९५३ वर्सा ‘क्रांती’ नांवाच्या पत्रकाच्यो प्रती वांटतना पोलिसांनी ताका धरलो आनी गोंयां हाडलो. पुर्तुगेज सरकाराच्या प्रादेशिक लश्करी न्यायालयांत ताची चवकशी जाली आनी ताकां पांच वर्सा बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. उपरांत तीन वर्सां बंदखण भोगतकच १९५९ वर्सा ताची सुटका जाली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन सुटके झुजांतल्या ताच्या वावराचो भोवमान केलो.- कों. वि.सं.मं. कांबळी, मनोहर सीताराम: (जल्म: ५ एप्रिल १९३८, दाभाळें-वेंगुलें). गोंयचो सुटके झुजारी. मुंबयच्या ‘लाला लजपतराय कॉलेज ऑफ कॉमर्स अन्ड इकॉनोमिक्स’ महाविध्यालयाचो तो प्रध्यापक आनी उप प्राचार्य आशिल्लो. तो आझाद गोमंतक दल संगनेचो वांगडी आशिल्लो. पोर्तुगेजांआड भूंयगत वावरांनी तो घेतलो. १८ जून १९५६ दिसा ताका अटक जाली. ताणें आपल्या हेर वांगड्याची नांवा सागंची देखून पोलिसांनी ताका खूब मार दिल्लो. तरीय ताणें आपल्या वांगड्यांची नांवां सांगची देखून पोलिसांनी ताका खूब मार दिल्लो. तरीय ताणें आपल्या वांगड्याची नांवां सांगची देखून पोलिसांनी ताका खूब मार दिल्लो. तरीय ताणें आपल्या वांगड्यांचीं नांवां भायर फोडलीं नात. उपरांत अडेच वर्सां ताका आग्वाद बंदखणींत दवरिल्लो. ऑगस्ट अडेच वर्सा ताका आग्वाद बंदखणीत दवरिल्लो. ऑगस्ट १९५८ वर्सा तांची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. फुडें तो गोंयाभायर गेलो. १५ ऑगस्ट १९७२ दिसा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन सुटके झुजांतल्या ताच्या वावराचो भोवमान केलो. –कों.वि.सं.मं. कांसव: सरीसृ (reptiles)वर्गांतल्या कूर्म गणांतलो आनी टेस्ट्यूडिनिडी कुळांतलो एक प्राणी. कांसव उश्णकटिबंधांत तशेंच समशीतोश्ण वाठारांतूय दिसून येतात. कांय कांसव भूंयचर आसले तरी चडशे जलचर आसून, दर्यांत, साव्या उदकांत, तळ्यांत, न्हंयांत आनी रेब्याच्या वाठारांत दिसून येतात. तकली,मान,धड आनी शेपडी अशे कांसवाचे कूडीचे चार भाग जातात. पांय चार आसून ते धडाक जोडिल्ले आसतात. भूंयचर कांसवाचीं बोटां वेगवेगळीं आनी जुळिल्लीं आसतात आनी तांकां नाखटां आसतात. साव्य उदकांतल्या कांसवाच्या पायांचीं बोटां पातळ कातीन जोडिल्लीं आसतात. दर्यांतल्या कांसवाचे पांय वोल्यासारके आसतात. संरक्षक अशा जाड कट्ट्यान धड धांपिल्लें आसता. मानेचे ८ मणी, फाटीचे १० मणी आनी शेपडेचे १८-३३ मणी हांच्यापसून कणो तयार जाल्लो आसता. कांसव आपली तकली,मान,पांय आनी शेपडी थोड्याभोव प्रमाणांत वा पुराय कट्ट्या भितर घेवपाक शकता. ताची नदर तीक्ष्ण आसता. दोळ्यांत तिसरी पापणी- निमेशक पटल (nictitating membrane) आसता. नराचे दोळे तांबडे आनी मादीचे पुडी कोराचे आसतात. सपर्श, रस आनी वास हांच्या इंद्रियांचो बरोच विकास जाल्लो आसता. पांयांक चड करून पांच बोटां आसतात. पूण कांय जातींनी तीं चार आसतात.