उपरांत ताणें पोर्तुगेज भाशेंतलें ‘अ वीदा’ आनी ‘सत’ हांचे एकत्रिकरण करून ‘दिवटी’ हें रोमी कोंकणी दिसाळें सुरू केलें. ह्या दिसाळ्याचो तो मुखेल संपादक नासलो तरी संपादकाची सगळी जापसालदारकी ताच्या आंगार आसली. उपरांत ताणें ‘दिवटी’ हें दिसाळें सोडून ‘लोकसाद’ हें कोंकणी सप्तकी नेमाळें सुरू केलें. पूण तें एक वर्सूच चल्लें. वेगवेगळीं रोमी कोंकणी नेमाळीं चलयतना, ताणें कोंकणी बरपाचेर जो पोर्तुगेज भाशेचो प्रभाव पडिल्लो तो साप उणो केलो आनी नीज कोंकणीची धाटणी आनी उतरावळ कोंकणींत हाडली.
गोंयचें व्यक्तिमत्व तिगोवन दवरपाचें चळवळींत, तशेंच कोंकणी भाशा आनी साहित्याचें चळवळींत ताणें मोलादीक वांटो घेतिल्लो. खबरेपत्रा आनी भाशणांवरवीं ताणें ओपिनियन पोलाच्या आंदोलनांत वांटो घेतलो. ‘कोंकणी प्रजेच्या आवाजान’ चलयिल्ले राज्यभाशा चळवळींतूय ताणें सक्रिय वांटो घेतिल्लो. दोन फावट तो सुरावली पंचायतीचो वांगडी म्हूण वेंचून आयला.
ताणें ‘अलिबाबा आनी चाळीस चोर’, ‘तारवटी सिंदबाद’, ‘अलाउद्दीन आनी अदभुत दिवो’ हीं पुस्तकां कोंकणींत अणकारल्यांत. ताचो ‘फुलांची बाग’ हो कवितांझेलो तशेंच ‘तुफान’ आनी ‘निमणी इत्सा’ हे कथाझेमे उजवाडाक आयल्यात आनी रेडिओवेल्यान ध्वनीक्षेपीत जाल्यात. १९८४ ते १९८६ मेरेन तो कोंकणी भाशा मंडळाचो अध्यक्ष आशिल्लो.
भारत सरकारान ताका ताम्रपत्र दिवन सुटके झुजांतल्या ताच्या वावराचो भोवमान केला. पत्रकार ह्या नात्यान ताणें १९६९ वर्सा आनी रशियन भाशेचो अभ्यास करपाखातीर १९७७ वर्सा रशियाची भोंवडीं केल्या.
- - प्रा. हरिश्चंद्र नागवेंकार
कार्नाड गिरीश:
(जल्म: १९ मे १९३८).
नामनेचो नाटककार, लेखक आनी नट. ताचो बापूय रघूनाथ कार्नाड हो वैज आशिल्लो. आवयचें नांव कृष्णाबाई. गणितशास्त्र आनी संख्याशास्त्र विशय घेवन कर्नाटक विश्वविद्यालयाची पदवी मेळयतकच फुडल्या शिक्षणाखातीर तो मुंबय गेलो. मुंबय विश्वविद्यालयांत एम्. ए. चो अभ्यास करतना रोड्स विद्यार्थीवेतन घेवन तो इंग्लंडाक गेलो. १९६३ त, ताणे ऑक्सफर्ड विद्यापीठाची बी. ए. पदवी मेळयली. कांय काळ तो थंय विद्यार्थी युनियनचो अध्यक्ष आशिल्लो. भारतांत येतकच ताणे मद्रासांत आशिल्ल्या ऑक्सफर्ड युनिर्वसिटी प्रेसांत उपव्यवस्थापक म्हूण काम केलें. पूण ताचें मन थंय रमलें ना.
ताणें चड पुस्तकां बरोवंक ना. पूण जीं चार पुस्तकां बरयल्यांत. तीं समीक्षकांचे तोखणायेक पात्र थारल्यांत ‘ययाती’ ह्या ताच्या पयल्या नाटकान कन्नड नाटकांक नवी दिका दिली. पुराणाकथा ताणें नवे नदरेंतल्यान मांडली. ह्या नाटकाचें तंत्र लोकांक खूब मानवलें. ‘ययाती’ चे प्रयोग मराठी आनी हिंन्दी भाशेंत जालें. ह्या नाटकाक कर्नाटक राज्य पुरस्कार फाव जालो. उपरांत ताणें ‘तुघलक’ नांवांचे नाटक बरयलें. ह्या नाटकाक भारतभर नामना मेळ्ळी. हिंन्दी, इंग्लीश आनी मराठी भाशेंत ताचे अणकार जाले. इतिहासांत पिसो तुघलक म्हूण गाजिल्ल्या एका राजाक एक बुदवंत झुजांत प्रवीण आनी अर्थशास्त्रांत फिशाल असो राजा दाखोवपाचो यत्न कार्नाड हाणें ‘तुघलक’ ह्या नाटकांत केला. एक वेगळीच वातावरण निर्मिती, आगळ्या तंत्राचो उपेग आनी अर्थपूर्ण संवाद आशिल्ल्या ह्या नाटकाक १९६९ त संगीत नाटक अकादेमी पुरस्कार फाव जालो. ताचे उपरांत आयिल्ल्या ‘हयवदन’ नाटकाक लागून कार्नाड हाका उपाट नांव मेळ्ळें. हयवदनाचे प्रयोग बेंगळूर, म्हैसूर, मुंबय, दिल्ली शारांनी जाले. यक्षगान हया लिककलातंत्राचो वापर केल्ल्या ह्या नाटकाक १९७१ वर्सा भारतीय भाशेंतले एक श्रेश्ट नाटक म्हूण पुरस्कार मेळ्ळो. फुडें ताणें ‘हिट्टिन हुंज’ हें नाटक बतयलें.
चित्रपटाच्या मळारूय ताणें केल्लो वावर म्हत्वाचो आसा. प्रा. यु. आर. अनंतमूर्ति हाचे ‘संस्कार’ कादंबरीचो आदार घेवन ताणें चित्रकथा, संवाद तशेंच निर्देशन करून ‘संस्कार’ हो कलात्म्क चित्रपट तयार केलो. ह्या सिनेमाक १९७१ तलो, श्रेश्ठ चित्रपट म्हूण राष्ट्रपती भांगरापदक फाव जालें. ह्या चित्रपटांत प्राणेशाचार्य ही मुखेल भूमिका केल्ल्यान ताचें नांव भारतभर गाजलें. उपरांत बी. व्ही. कारंत हाच्या वांगडा काम करून एस. एल. भैरप्पा हाचे ‘वंशवृक्ष’ कादंबरीचो आदारीर ‘वंशवृक्ष’ हो चित्रपट काडून ताणें राज्य पुरस्कार आनी फिल्मफेअर पुरस्कार मेळयलो. आलनहळ्ळी श्रीकृष्ण हाचे एके कादंबरीचो आदार घेवन ‘काडु’ हो आनीक एक चित्रपट तयार केलो. ‘मृच्छकटिक’ (मूळ बरोवपी शूद्रक) नाटकाचेर आदारित ‘उत्सव’ ह्या हिंदी चित्रपटाचें निर्देशन ताणेंच केलां.
हिंदी-कन्नड चित्रपटांतल्या ताच्या ऊंच पांवड्याच्या अभिनायक लागून ताका एक बरो नट म्हूण नामना मेळ्ळ्या. दूरदर्शनावयल्या कितल्याश्याच चित्रमाळांनी ताणें काम केलां. कांय काळ ताणें पुणेच्या भारतीय चलचित्र आनी दूरदर्शन संस्थेचो संचालक म्हूण काम केलें. सद्या तो केंद्र संगीत नाटक अकादेमीचो अध्यक्ष आसा. ताच्या नाटक-साहित्य-चित्रपट मळाचेल्या मोलादीक वावराची तुस्त-तोखणाय करून भारत सरकारान ताका पद्मश्री पुरस्कार भेटयला.
:- एस. एम. कृष्णराव
कार्नीवाल:
कार्नीवाल, कार्नेवाल, कार्नावाल, कार्नोवाल हीं कार्नीवाल दबाज्याचीं वेगवेगळीं नांवां. सादारणपणान ‘कार्नीवाल’ हेंच नांव वापरतात आनी लॅटीन भाशेंत ताचो अर्थ कार्नीवाला उपरांत मांसाहार सोडप, असो जाता. म्हळ्यारूच किरिस्तांवांचो ४० दिसांचो उपास-काळ ‘लेंट’ येवचेपयलीं मजा करप. उपासाचो म्हयनो येवंचे पयलीं खोस परगटावप आनी मनीसपणाचें लक्षण दाखोवपाची थोड्या भोव प्रमाणांत तयारी करप. उपासाचो म्ह्यनो येंवचे पयलीं मांस, लोणी, चीज, दूद, तांती, चरबी, बेकन ह्यो वस्तून घरांत हाडप बंद करप. ते खातीर ‘ॲश वेनस्डे’ (‘लेंट’ मोसमाचो पयलो दीस) येवचे पयलींच घरांत सांठ्याल्लें उंची अन्न खातात. कार्नीवालाच्या वेळार खोस मनोवन ऊंची अन्न आनी वस्ती लोकांक वाटून सोंपयतात.
नव्या कार्नीवालाचें मूळ, एकसारकेपण १४ व्या शेंकड्याचे कार्नीवालाचे परंपरेंत रिगिल्ले आसा. कार्नीवालचे उत्पत्तीविशींचो निश्र्चित इतिहासीक पुरावो मेळना. नव्या वर्साचे सुरवातीक आनी सृश्टीचे सोबायेन शिंरगारिल्ल्या सैमाक येवकार दिवपाखातीर मनोवपांत येवपी एका मूळ पूर्विल्ल्या सणा-परबेंतसून कार्नीवालाचो जल्म जाला आसूंये, अशें कांय जाणकारांचे मत आसा.
कार्नीवाल दबाज्याचो पयलो दीस राष्ट्रा-राश्ट्राप्रमाण थंयचे थळाचे परंपरेक अनुसरून थारायल्लो आसता. म्हुनीच (बॅव्हेरिया) हांगाचो कार्नीवाल एपीफनीच्या फेस्तादिसासावन म्हळ्यार ६ जानेवारी सावन सुरू जाता. कोलोन हांगाचो कार्नीवाल ११ नोव्हेंबराक सकाळच्या ११.११
