मारपाची प्रथा सर्रास चलता.
जांबावलेच्या श्री दामोदर संस्थानांत दर वर्सा फाल्गुन म्हयन्यांत हो शिशिरोत्सव वा शिगमो जाता. ह्या उत्सवाक केन्नासावन सुरवात जाली हें निश्चितपणान सांगप कठीण. पूण पोर्तुगेजांनी राजसत्तेच्या बळाचेर जेन्ना गोयांत क्रिस्तीकरणाक आरंभ केलो, तेन्ना मडगांवच्या श्री दामोदराच्या उपासकांनी आनी भक्तांनी त्या मोडिल्ल्या देवळांतलें श्रीदामोदराचें व्हड लिंग थंयसावन दुसरेकडेन सुरक्षित सुवातेर व्हरपाचे निर्फळ यत्न केले. तांणी लिंगाचो वयलो भाग तोडून तो जांबावले गावांत व्हेलो आनी थंयच्या नव्या बांदिल्ल्या देवळाचे गर्भकुडींत विधीपूर्वक ताची प्रतिश्ठापना केली. आदल्या काळांत ‘धा जाण’ नांवाच्या ग्रांमस्थांची संस्था हो उत्सव मनयताली. पूण १९२७ त ‘मठग्रामस्थ हिंदू सभा’ ही संस्था स्थापन जाली आनी ह्या शिगम्याची जापसालदारकी मडगांवकारांचे वतीन हे संस्थेन घेतली.
मठग्रामस्थ हिंदू सभेच्यो बसका मडगांवां श्री दामोदराच्या सालांत भारतात आनी थंयच्यान कार्यावळींक सुरवात जाता. पुरुषोत्तम केणी हाच्या घराकडेन नाल्लाची पूजा जाता. ही प्रथा पडपाचें कारण म्हळ्यार बाटाबाटीच्या वेळार श्री दामोदर देवाची मूर्त म्हाड्डांतल्यान जांबावले व्हरतना सुरक्षिततेखातीर म्हूण एक रात केणी हाच्या घरांत दवरिल्ली. उपरांत फांतोडेर ती मूर्त जांबावले व्हेली. तेन्नासावन केणी हाच्या घराकडेन नाल्ल दवरून गाराणें घालतात आनी दुसर्या दिसा तो नाल्ल वाजत गाजत व्हडा उमेदीन जांबावले व्हरतात. त्या दिसासावन जांबावले शिगम्याच्यो कार्यावळी सुरू जाता. हो शिगमो भरगच्च कार्यावळींनी सात दिस चलता. तातूंत आयतार, सोमार आनी मंगळार हे शिगम्याचे म्ह्त्वाचे आनी चड उमेदीन दीस. खास मंगळारचो दीस हो सगळे नदरेन आगळो वेगळोच आसता. मठग्रामस्थांच्या ‘गोविंदा’ ह्या जयजयकारांत श्री दामोदराक सोमारा सभामंडपांत हाडटात आनी दुसर्याम दिसा गुलाल उपरांत कुशावती न्हंयंत न्हाण जातकच देवळांत परत व्हरतात. बुधवार दिसा दनपरा धुळपेट जातकच शिगमो सोंपता.
- - को. वि. सं. मं.
गुलेलकार, हरिश्चंद्र ताटु:
(जल्म: वाळपय – सत्तरी)
गोंयचो सुटके झुजारी. ‘नॅशनल काँग्रेस गोंय’ संघटनेचो तो वांगडी आसलो. २६ जानेवारी १९५५ दिसा नॅशनल काँग्रेस गोंय संघटनेच्या फुडारपणाखाल ताणें सत्याग्रहांत वांटो घेतिल्लो. पोलिसांनी ताका धरलो आनी बंदखणींत दवरून बरोच मार दिलो. पोर्तुगेज सरकारान प्रादेशीक लश्करी न्यायालयामुखार (Territorial Military Tribunal) चवकशी केल्या उपरांत ताका पांच वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
- - कों. वि. सं. मं.
गुवाहाटी:
आसाम राज्यांतलें सगळ्यांत व्हडलें शार आनी त्या राज्याची राजधानी. ब्रम्हपुत्रेच्या दोनूय देगांचेर हें शार वसलां, तरी ताचो मुखेल भाग न्हंयचे दावे देगेर आसा. कलकत्याचे ईशान्येक ५३९ किमी. आनी शिलाँगचे उत्तरेक सुमार ६७.५ किमी. अंतराचेर हें शार आसा. भगदत्ताची राजधानी ‘प्रागज्योतिषपूर’ ती हीच. लोकसंख्या: १,४६,०२६ (१९८१).
सोळाव्या शेंकड्यांत कोचराज्यांत ह्या शाराचो आस्पाव आसलो. १६८१ – १८२६ मेरेन ‘आहोम’ राजांची ही राजधानी आसली. फुडें १८२६ ते १८७४ मेरेन ब्रिटिशांच्या आसाम फांट्य़ाचें मुखेल थळ आसलें.
१८९७ त ह्या शारांत भूंयकाप जाल्लो. ह्या भूंयकांपान शाराचें बरेंच लुकसाण जालें. आसामांतलें हें मुखेल वेपारी केंद्र. तशेंच शेतकी मालाची ही व्हड बाजारपेठ. हांगा भात, सांसवां, ताग, कापूस, लाख अश्या जायत्या वस्तूंचें उत्पादन जाता. हांगा च्याचे, कापसाच्यो बियो काडपाचे तशेंच शाबू आदींचे कारखाने आसात. पिठाच्यो, भाताच्यो आनी तेलाच्यो गिरणी हांगा आसात. गुवाहाटी लागसार आशिल्ल्या नूनमती ह्या गावांत तेल शुध्द करपाचो कारखानो आसा. हांगा एकदम विकसित जाल्लें बृहन-गुवाहाटी हे उद्येगीक शार आसा. हांगा शिक्षणीक आनीक संस्कृतीक केंद्रांय आसात. हांगा १९४८ त गुवाहाटी विद्यापीठाची स्थापना जाल्ली. आसामांतलें हें एक नामनेचें विद्यापीठ.
गुवाहाटी हें ब्रम्हपुत्रा न्हंयवेलें एक सुंदर बंदर. कलकत्ता, शिलाँग आनी सदिया हांकां हें राष्ट्रीय महामार्गांनी जोडलां. तेचपरी ईशान्य शिमेचे रेल्वेवेलें हें प्रवासी थळ. बोरझार हांगा मुखेल विमानतळ आसून तेझपूर, जोरहाट, दिब्रुगड, लखिमपूर, सिल्चर, धुब्री हांगा दरदिसा विमान येरादारी जाता. हांगा १९७८ त स्थापन जाल्ली नगरपालिका, आसाम वस्तुसंग्रहालय, आकाशवाणी केंद्र, उच्च न्यायालय आसा. पेरनें कामाख्या देवीचें देवूळ, तेचपरी ब्रम्हपुत्रेच्या पात्रांतलो उमानंद जुंवो अशीं हिंदूंचीं पवित्र तीर्थक्षेत्रांय हांगा आसात.
- - कों. वि. सं. मं.
गुढविद्या:
गुप्त, गूढ, कठीण, अजाप-विस्मीत, अद्भुत अशा गजालींचे आचार, विचार विधी आनी नेम हांचो आस्पाव आशिल्ले विद्येक गूढविद्या अशें म्हण्टात. सामान्यपणान जादू-टोणे, ग्रह-ज्योतिश, ब्रम्हविद्या हांकां गूढविद्या ह्या नांवान वळखतात.
पूर्विल्ल्या काळासावन, अजाप आनी विस्मीतभरीत अशा गजालींकडेन संबंद दाखोवपी शेंकड्यांनी कथा साहित्य चलणूकेंत घोळटा. हाचेवेल्यान गूढविद्येची उत्पत्ती बर्याच शतमानांफाटीं जाल्ली आसली, हें सिध्द जाता आसलें तरी ज्युस्त नोंद मेळना.
पूर्विल्ल्या काळासावन गुप्तगुन्यान आनी अद्भूतशक्त हांची तांक आशिल्ले मांत्रिक, चमत्कार करपी जादूगार हे गुढविद्येचे उपासक अशें मानताले. पूण हे सगळे आपल्या थारायिल्ल्या वाठारांचेर शेक गाजयताले. आयचे गूढविद्येचे उपासक संवसारांतल्या सगळ्या घडणुकांचेर आपलो शेक चलता अशें मानतात.
गूढविद्येचो अभिमान बाळगुपी, सैमाच्या अद्भूत गजालींविशीं बुद्द वा गिन्यान दिवपाचो अधिकार ह्या शास्त्राचो आसा अशे मानतात. तांच्या ह्या भडक विधानाक लागून हे विद्येचें शास्त्रीय मोल उणें जावपाक लागलां. गूढविद्येसंबंदान श्रध्दा आशिल्ले जाणकार संवसारांतल्या सगळ्या अद्भूत घडणुकांचें गिन्यान शास्त्रज्ञांक भौतीक प्रयोगांतल्यान थोडें – थोडें करून मेळटलें, पूण हेंच गिन्यान गूढ वा भिन्न मार्गान शिकपी आनी आपणावपी अतींद्रिय तांकीचे मनीस ह्या संवसारांत आसात. ते आपल्या ज्ञानेंद्रियांची तांक वाडोवन नवे ज्ञानेंद्रिय निर्मूंक शकतात, इतलेंच न्हय तर संवसारांतल्या समेस्त घटनांचें गिन्यानूय मेळोवंक शकतात, अशें मानतात.
सैमांत आयजवयर जे बदल घडल्यात वा दिसपट्टे घडटात, त्या सगळ्या गूढ घडणुकांचें एक शास्त्र सिध्द जाल्लें आसून, तें शास्त्र म्हळ्यारूच ‘गूढविद्या’ जावन आसा. तें शास्त्र अतिमानवी अशा मनशाच्या आंगांत पुराय तरेन रिगिल्लें आसता. तर कांय असामान्य बुध्दीच्या मनशांकूय तें शास्त्र प्राप्त जावपाक शकता, अशें गूढविद्येच्या उपासकांचें मत जावन आसा.
गूढविद्येक कितल्याशाच गजालींचेर आतां शास्त्रीय संशोधनां सुरू जाल्यांत. ताका लागून ह्यो गजाली आतां पयलीं इतल्यो गूढ उरूंक नात. हातचलाखी वा जादूगिरीची सुवात रसायनशास्त्रान आनी ग्रहज्योतिशाची सुवात खगोलशास्त्रान घेतल्या. मानसशास्त्राचोय आतां खोलायेन आनी बारीकसाणीन अभ्यास सुरू जाल्ल्यान कांय गूढ मानसिक घडणुकांचेर आतां उजवाड पडला. तरीकूय जायत्या गजालींची वा प्रस्नांची जाप शास्त्रज्ञांक मेळूंक ना. मनोविज्ञानांतले कूट प्रस्न आनी सैमांतल्यो कांय विचित्र घडणुको हांची उत्पत्ती अजुनूय शास्त्रज्ञांक सांगपाक जमूंक ना.
ह्या शास्त्रांत संशोधन करपाचीं साधनां सादारण मनशांक खबर नाशिल्ल्यान गूढविद्येंतले अंर्तज्ञानाचे शास्त्र आयजवयर काळखांतूच उरलां. शास्त्रज्ञ आर्विल्ल्या यंत्रांचो आदार घेवन नवे नवे प्रयोग करतात आनी तेवरवीं इंद्रियांचें उणेंपण भरून काडपाचो यत्न करता. हाचें
