Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/700

This page has not been proofread.

पंचायतीच्या कारभाराचेर भासाभास जावन अडचणींचेर उपाय सुचयतात.

गांवची लोकसंख्या हो घटक धरून ५, ७ आनी ९ वांगडी आशिल्ल्यो तीन तरेच्यो पंचायती गोंयांत आसात. हातूंत ५ वांगडी आशिल्ल्यो तीन तरेच्यो पंचायती गोंयांत आसात. हातूंत ५ वांगडी आशिल्ल्यो ७६, ७ वांगडी आशिल्ल्यो ४५ आनी ९ वांगडी आशिल्ल्यो ६४ पंचायती आसात.

उत्पन्नाचीं साधनां कमी आशिल्ल्यान चडशा पंचायतींकडसून आंखून दिल्लीं उदरगतीचीं कामां वेचस्थित जावंक पावनात. तरीकूय लोकशायेक फाव तशी राजकी जागृताय निर्माण करपाक ह्यो पंचायती खूब हातभार लायतात. गोंयच्या पंचायतींच्या एकंदर कारभाराचेर नदर आनी नियंत्रण दवरपाखातीर पंचायत खातें आसा. ह्या खात्याचो संचालक दर एका विकासगटांतल्या विकास अधिकार्यांीवरवीं पंचायतीचेर नियंत्रण दवरता. दर एके पंचायतींत सरकारान नेमिल्लो पंचायतसचिव आसता. पंचायत मंडळाच्या मार्गदर्शनाखाल पंचायत सचिव पंचायतीचो दिसपट्‌टो कारभार हाताळटा.

- कों. विं. सं. मं.


ग्रासीयश वालेरियन, कार्डिनल:

(जल्म:  ?  ; मरण: १९७८).

मुंबय शारांतलो पयलो भारतीय आर्चबिशप. ताची आवय बापूय मूळचीं गोंयच्या नावेली वाठारांतलीं. तीं कराची शारांत काम करतालीं. ताणें आपलें शिक्षण केन्डी (श्रीलंका) वाठारांतले सेमिनारींत घेतलें. १९२६ वर्सा ताका मुंबय आर्किडायोसीसावो यज्ञीक (priest) नेमलो. १९४६ वर्सा तो बिशप जालो. १९५३ त ताका कार्डीनल (Cardinal) केलो. १९५४ वर्सा ताणें मुंबय शारांत मेरीयन (Marian) १९६४ वर्सा युकेरेस्टिक (Eucharistic) परिशद आयोजित केल्ली. युकेरेस्टिक परिशदेच्या निमतान पयलेच खेप पोप पॉल सवो भारताचे भेटेक आयिल्लो.

- कों. विं. सं. मं.


ग्रीस:

पयलींचें नांव हेलास वा एलास, युरोपाच्या बाल्कन वाठारांतलो दक्षिणेवटेनचो एक बरोच पोरनो देश. क्षेत्रफळ १,३१,९८६ चौ. किमी.; लोकसंख्या: १,००,०८,००० (१९८६). अक्षवृत्तीय विस्तार ३४ ४८’ ०२” उत्तर ते ४१ ४४’ ५९” उत्तर; रेखावृत्तीय विस्तार १९ २२’ ४१” उदेंत ते २९ ३८’ २७” उदेंत. हाचे दक्षिणेक भूंयमध्य, उदेंतेक इजीयन दर्या आनी अस्तंतेक आयोनियन दर्या, वायव्येक आल्बेनिया, उत्तरेक युगोस्लाव्हिया आनी बल्गेरिया, उदेंत आनी ईशान्येक तुर्कस्तान आसात. सीक्लाडीझ, डोडेकानिझ, स्पॉरडीझ, आयोनियन जुंव्यांचे चोमे आनी युबीआ, लेझ्बॉस, रोड्‌झ, कीऑस, सेफालोनिया, कॉर्फ्यू आनी सेमॉस हे व्हडले जुंवे हांचे ग्रीसांत आस्पाव जाता. ॲथेन्स ही ह्या देशाची राजधानी.

भूंयवर्णन: दोंगरी वाठार, तोंकाळ फातरांची दर्यादेग आनी भोंवतणी कितलेशेच जुंवे हें ग्रीसाचें खाशेलपण आसा. पिंडस, ऑलिंपस सारक्यो पर्वताच्यो वळी आनी तांची ऑलिंपस (२,९७२ मी.) आनी हेर २,४६० मी. मेरेन उंचायेचीं तेमकां नामनेचीं आसात. मॅसिडोनिया, ईपायरस, थेसाली, मध्य ग्रीस, पेलोपनीसस आदी जुंवे अशें भूगोलिक नदरेंतल्यान ह्या देशाचे वांटे जातात.

ईशान्येवटेनचो थ्रेस आनी उत्तरेवटेनचो मॅसिडोनिया हे वाठार सामकेच दोंगरी. तातूंत आल्बेनिया, युगोस्लाव्हिया आनी बल्गेरियाम्रेरेन वचपी दोंगरांच्या वळींनी वार्दर, स्त्रूमा, नेस्तॉस आनी मरित्स ह्या व्हडल्या न्हंयांचीं देगणां आसात. ईपायरस वाठार पिंडस पर्वताचे अस्तंतेवटेन आसा. ह्या वाठाराच्या आयोनियन दर्यादेगेर बरींच ल्हानसान सपाट मळां आनी कांय वाठारांनी फातरांच्यो आनी दोंगरांच्यो राशी आसात. थेसाली ह्या मळांच्या प्रदेशांत हेर खंयच्याय वाठारापरस चड शेतवड आसा. पिनीअस न्हंयेवयलें लारीस हें हांगाचें व्हडलें शार जाल्यार व्हॉलॉस हें बंदर आसा. थेसाली आनी ईपायरसचे दक्षिणेक आनी कॉरिथ आखाताचे उत्तरेक मध्य ग्रीस हो वाठार आसा. दक्षिणेवटेनचो पेलोपनीसस वाठार पयलीं ५-६ किमी. रुंदायेच्या कॉरिथ भुंयेन मूळ भुंयेकडेन जोडिल्लो, तो १८९३ तलो कॉरिथचो कालवो खणल्याउपरांत मूळ भुंयेकडल्यान पयसावलो. हो वाठार म्हळ्यार सद्या एक जुंवो आसा. हेर जुंव्यांमदीं सगळ्यांत दाट राबीतो आशिल्ले आयोनियन आनी ईजीयन जुंवे ह्या सारके ल्हानसान जुंवे आसात. थंयची भूंय़ सादारणपणान मूळ ग्रीस भुंयेभशेन आसा.

हवामान: देशाच्या चडशा वाठारांनी खर गीम आनी हवा सुकी आसता. समुद्रथरावयलें तापमान सादारणपणान २७ से. आसता. उत्तरेवटेनच्या पर्वतांच्या वाठारांनी हवा कमी उश्ण आसता आनी गिमांत थंय पावस पडटा. सप्टेंबर म्हयन्याच्या दुसर्याद अर्दांत पावसाळ्याक सुरवात जाता. सादारणपणान हवामान भूंयमध्यसागरी आसता. शिंयाळ्यांत उदेंतेवटेन वचपी चक्री वादळां आसतात. पर्वत वाठारांनी कडक शीं आसता. सलॉनिक हांगाचें तापमान १० से. मेरेन देंवता. अस्तंत दर्यादेगेचें दक्षिणेवटेनचें हवामान उण्या शिंयाचें आसता. हांगा उत्तरेवटेनचे थंड ‘बोरा’ वारे दक्षिणेवटेंतल्यान येवपी ‘शिलॉक’ ह्या हून वार्यां क आपटतात. उत्तर आनी दक्षिण वाठारांनी तापमानांत बरोच फरक जाणवता. पावस उदेंत दर्यादेगेवटेन उणो जाल्यार अस्तंत दर्यादेगेर चड पडटा. थेसालीच्या मळांनी ३८ सेंमी. आनी ॲथेन्साक ३९ सेंमी. पावस पडटा, जाल्यार कार्फ्य़ू हांगा १२८ सेंमी. पावसाची नोंद जाल्या. दक्षिणेवटेन उण्यांत उणें तापमान १.७ से. जाल्यार चडांत चड ४१.१ से. आनी उत्तरेवटेन तें उण्यांत उणें ८.९ से. जाल्यार चडांत चड ३५ से. आसता. पावसाचें प्रमाण दक्षिणेवटेन सुमार ३७.५० सेंमी. ते ८० सेंमी. मेरेन, जाल्यार उत्तरेवटेन ५० ते १२० सेंमी. आसता.

वनस्पत आनी मोनजात: सक्षिण आनी मध्य देशांत भूंयमध्यसागरी वनस्पत; पर्वत वाठारांनी आनी उत्तरेवटेन मध्य युरोपीय ल्हानसान झोंपां, पानां झडपी तशेंच सदां पाचवेचार उरपी रुख आसात. ओक, चेस्टनट, फर, पायन हे रुख चड प्रमाणांत दिश्टी पडटात. वसंत ऋतूंत फातरांच्या वाठारांनी तरेकवार फुलझाडां फुलतात.

दोंगरी वाठारांनी मध्य युरोपीय कोलसुणें, रानदुकर, लिंक्स, रानमाजरां, मोर्टेन, पिंगशें वास्वेल, हरण, अस्तंत आनी दक्षिण वाठारांतलो खोकड, रानबोकडो, साळ हे प्राणी हांगा सांपडटात. पेलिकन, बोकीं, करकोच, तिब्यांची कोगूळ हीं सुकणीं, तेभायर उत्तर युरोपांतलीं तरेकवार जातींचीं सवणीं शिंयाळ्यांत ग्रीसांत येतात.

इतिहास: इ.स. पयलीं ८०० वर्सासावन हांगाचो बरयल्लो इतिहास मेळटा; पूण इ.स.प. ३००० ते इ.स.प. १४६ मेरेन हांगा एक बरीच गिरेस्त संस्कृताय आशिल्ल्याची गवाय इतिहासीक पुराव्यावयल्यान मेळटा. हे भुंयेचें पयलींच नांव हेलस आशिल्लें. हांगा उदरगतीक पाविल्ले संस्कृतायेची निर्मणी करपी लोक युरोप-आशियांतल्यान उत्तर आनी उदेंत दिकेवटेनच्यान हांगा आयिल्ले. तांच्या उपरांत बाल्कनच्या वाठारांतल्यान आनी डॅन्यूब न्हंयच्या देगणांतल्यान आर्य वंशीय आनी आर्य भाशीक लोक हांगा सुमार इ.स.प. २०००–१८०० वर्साच्या काळांत आयले. तांचें नांव ॲकियन आशिल्लें. क्रीट आनी मायसीनी संस्कृतायेवांगडा तांचे लागींचे संबंद आशिल्ले, अशें मानतात. इ.स.प. १२००-१००० काळांत ॲकियन लोकांपरस वेगळे अशे डोरियन लोक हांगा आयले. पयलीं थेसाली, उपरांत मध्य ग्रीस आनी कॉरिथच्या आखाताचो वाठार आनी निमाणें पेलोपनीससचे व्दीपकल्प हांगा तांणी राबीतो केलो. ऑकियन आनी डॉरियन लोकांनी हांगा नगरराज्यांची थापणूक केली. बर्यााच नगरराज्यांक एकठांय हाडल्याउपरांत राज्यसंघ निर्माण जाले. हातूंतले कांय म्हत्वाचे राज्यसंघ म्हळ्यार पेलोपनीशियन संघ, हेलेनिक संघ, डेलियन संघ, कॉरिथची परिशद, डटोलियन संघ आनी ॲकियन संघ. इ.स.प. ४९० ते ४८० च्या काळांत ग्रीस आनी इराण हांचेमदीं लडाय