क्षोड)लांब, मोटीं (30-457-11 सेंमी.)आनी मोटवीं अशीं दोन वा केन्नेन्नाय चड पानां ह्या झाडाक येतात.तांतयां आकाराचीं आनी ताचेर भाल्याभशेन आशिल्ल्या ह्या पानांचो वयलो.भाग पाचवोचारआसता चित्रविचित्र आकत्यो आसतात.चित्रविचित्र आकत्यो आसतात.पानांचोसकयलो भाग तांबसार- जांबळो आसता.एप्रिल म्हयन्यांत धवीं, मोटीं आनी वासाळ फुलां येतात.ताची व्हडली पाकळी जांबळसार आसतात.फुलां येचपाच्या वेळार ह्या झाडाचीं पानां सुकून गेल्लीं आसतांत, पावसाळ्यांत ताका नवीं पानां येवंक लागतात.दोन अवरणाच्यामदीं बोंड येता,तातूंत जायत्यो बियो आसतात.तांकां सुर्वेक कापराभशेन वास येता.दुखापत जावन रग्त व्हवप वापूं जावप, सूज हांचेर ह्या काध्याचो लेपबांदतात.गालगुटाचेर हो कांदो वांटूनलायतात. हातापांयांचेर सुजेचेर ह्या काध्याचो रोस घेतात, पूण तो वांतिकारक आशिल्यान तोंडाक बरेंच उदक सुटता.मूळक्षोड आनी पानां वासाळ आसतात.वासाळ पदार्धांत वा सौदर्प्रसाधनांत तातूंतलें लेव हळडुवें आनी उडूनवचपी तेल काडून घालतात.तेलांत सिबीओल आनी मिथिल शॅबिकोल हीं द्रव्यां आसतात.लागवण. सादी माती, कुशिल्लें शेण,झाडाचो सुकिल्लो पालो एक करुन एके कुंडेंत भरुन तातूंत ह्या झाडाचे कांदे लायतात उपरांत ताका दोन.वा चड पानां येतात.एप्रिल म्हयन्याच्या सुमाराक हीं पानां सुकतात आनी भुयेंतल्यान फकत फूल भायर सरता.फूल येवन वतकच हें झाड सामकें सुकता.पूण कांदे जमनीतूच आसतात.उपरांत कांय दिसानीं कोंब आनी तांची लागवड करतात.हे कांदे रोंयतकच झंड लागमेरेन प्रमाणांत उदक लागता पूण रोंप व्हड जातकच मात उदक चड घालचें पडटा.उदकांत शेण वा अमोनियम सल्फेट घालून तें उदक ह्या रोंपाक घाल्यार रोंप बरें वाडटा.सोन चांफो.(मराठी- सोन चाफा,हिंदी- चंपा, संस्कत-चंपक, कन्नड चंपिंगे, संपिंगे,गुजराती- सांनचंपो,संस्कत- सुवर्णचंपक,हेमपुष्प, इंगलीश- गोल्ड (येंलो) चंपा, लॅटीन-मायकेलिया.चंपका, कूळ-मेग्नोलिएसी)ह्या रुखाचें लॅटीन.मायकेलिया हें वंशवाचक फ्लोरेंटाइन ह्या वाठारांतल्या नांवावेल्यान दिलां आनी तांचें चंपक हें नांव भारतीय नांवांकडेन जोडिल्लें आसा.संस्कत वाड्मयांत चंपक हें नांवाचों स्पश्ट उल्लेख मेळटा.हो रुख उदेंत हिमांलय (सुमार 930मी. उंचायेच्या वाठरांत),नेपाळ, सिक्कीम,आसाम, ब्रह्पदेश,सध्याद्री आनी दक्षिण भारत ह्या वाठारांनी दिशटी पडटा.धर्मीक आनी हेर नदरेन ह्या रुखाक बरें॑च म्हत्व आसा.ह्या सुंदर रुखाक बाराय म्हयने पानां आसतात.ह्या रुखाचो आवांठ 3-4 मी. आसून उंचायसुमार 30 ते 40 मी.आसता. ह्या रुखाचें मूळ बरेंच व्हड आसता.साल करी आनी दाट आसता.पानांचे मदी मोटें,वासाळ, लेव वा गडव हळडुवे वा नारिगीकोराचें एक-एक फूल येता.कोराचें एक-एक फूल येता.हें फूल दिलिंगी आसून ताका सुमार 15 मेकळीं परिदलां आसतात.केसरदलां मेकळी आसतात.घोंसफळांतलें दरेका ल्हान फळ पेटीका फळ (शुश्क आनी एके शिवणेचेर पेटयेभशेन उगडपी) आसता.पेटीका फळांत दोन वा चड,तांबश्यो बियो आसतात.घोंसफळांतलें दरेंकल्हान फळ पेटिका फळांत दोन वा चड,तांबश्यो बियो आसतात घोंसफळ सुमार 5-10 सेंमी.लांबशें वांटकुळें आसता.फुलां मे-ओक्टोबर ह्या म्हय्न्यांत चड येतात आनी सबंद वर्सभर थोंडी- थोंडीं येतात.ह्या रुखाचें लांकूड मोव, ल्हव आनी तिगपी आसता.जहाज आनी विमान बांदावळींत तेचपरी खांबें, फळ्यो, सजोवपाचें सामान,तक्ते, कोरीवकाम,धोलकीं, च्याचे खोके,लाप्स, खेळणी, मणी आदी वस्तू तयार करपाक ह्या लांकडाचो उपेग करतात.सोन चांप्याच्या फुलां पसून जो रंग काडटात, तो रंग कापड उघेगांत कापड रंगोवपाक वापरतात.कांडाची साल स्तंभक आनी मूत निवळ करपी,तेचपरी जोर,खोंकली हांचेर उपायकाराक आनी उतेजक आसता.कांडाचो सालींत 0.3 अल्कलॅइड आनी टॅनिन आसता.सुपारे वांगडा साल चघळटात.तेचपरी तिखयेंत सालीची भेसळ करतात.कांय प्रकाराचे रस्मी किडे ह्या रुखाचेर वाडयतात.फूलां आनी फळां भूक वाडोवपी,उतेजक, जंतुनाशक,पुश्टीक, कडू आनी थंड आसतात.तेचपरी अग्निमाध आनी मुत्रपिंड ह्या सारक्या दुखण्यांचेर तीं उपेगी पडटा.हें तेल वासाचें आशिल्ल्यान ताचो अतरांत उपेग करतात.चांफो, पाचवो (मराठी-हिरवा चाफा, हिंदी-हरिचंपा, मदनमस्त गुजराती- लीलोचंपा,इमगलीश- ग्रीन चंपा,लॅटिन- आर्टाबॅट्रिस अन्सिनॅटस, कूळ- अनोनेसी.)हें एक वयर चडपी बरेंच मोंटें झोंप.ह्या झोंपाचो प्रसार उश्ण कटिबंघांत (आशिया आनी आफ्रिका) जाता.श्रीलंकेंत हें झोंप रानवटि अवस्थें दिश्टी पडटा.हाच्या वंशांत सुमार 30 जाती आसात. आनी तातूंतल्यो फक्त धा जाती भारतांत दिशटी पडटात.ताका केंसाळ आनी फुडें गुळगुळीत अश्यो कंवळ्यो ताळ्यो आसतात. पानां सादीं, एका फाटल्यान एक, मोटव्या देंठांचीं,सदांच पाचवीं,चकचकीत, चिवट,भाल्याभशेन तोंकाचीं आनी गुळगुळीत आसतात.आगस्ट ते स्टेंबर म्हयन्यांत ह्या झाडाकपोपटी, वासाचें,मोटव्या देंठाचें आनी 3-4 सेंमी.लांब एकसुरें वा जोडयेन फूल येता.झोंपाक ल्हान पूण तीन पाकळ्यो भायल्या तीन पाकळ्यांपरस ल्हान आसतात.ह्या फुलांक केसरदलां आनी किंजदलां जायतीं घट मुदुफळां मेळून एक घोंसफळ आसता.ताची बी चवकोनी,सादारण चेपटी,1.25 सेंमी. लांब आसून ताचे ताचे एके वटेन खांच आसता.नव्या झाडाची लागवड बियेपसून वा कलमापसून करतात.
मलाया देशामत ह्या रुखाच्या पानांचो कडो दितात.फुलांपसून काडिल्लो वासाचो अर्क,अतर आनी तेल करपाक वापरतात.वासाच्या फुलांखातीर हो रुख पोरसांनी लायतात. फिलिपीन्स देशांत वखंदांखातीर ह्या रुखाचो उपेंग करतात.
-कों.वि.सं.मं.
चातुर्वणर्य.हिंदू धर्मास्त्रांत मानिल्या ब्राहाण,क्षत्रिय, विश्य,शूद्र हे चार वर्ण आनी ह्या वर्णांचीं कर्तव्यां, अधिकार,वेव्हार, ऊंच उणाकपण,परस्परावलंबित्व,परस्परपूरकत्व ह्या गजालींचो विचार, करुन धर्मशास्त्रकारांनी भारत देशांत घडयल्ले समाजीक रचणुकेक भौशीक संस्थेक चातुर्वण्य ह्या नांवाक वळखतात.राजवाडेच्या मतान चातुर्वणर्याची कल्पना वेदकाळापयलींसावन अस्तित्वांत आशिल्ली. कर्माच्या विंगडपणाक लागूंन वयले चार वर्ग घडल्यात, हो विचार त्या काळार लेगीत सगळ्यांक मान्य आसलो. वेदापयलींच्या काळांत वेदद्रष्ट्या ऋषींचे पुर्वज आनी इराणी तशेंच युरोपीयन लोकांचे पुर्वज एकठांय आसले. त्यावेळार लेगीत चातुर्वणर्याची कल्पना अस्तित्वांत आसली, असो अदमास काडूं येता. प्लक्ष, शाल्मली, कुश, क्रौच, शाक आनी जंबू ह्या स दीपांनी चातुर्वणर्यसंस्था अस्तित्वांत आसली, अशें विष्णुपुराणांत आसात. ग्रीसासावन चीनामेरेनचो व्हड वाठार ह्या स दिपां भारताभायलीं आसात. ग्रीसासावन चीनामेरेनचो व्हड वाठार ह्या स दिपां आस्पावला.
ऋग्वेदांत ब्राहाण, क्षत्रिय, वैश्य आनी शूद्र हांचो उल्लेख वर्णावेशींचे कल्पनेक धरुन करुंक ना.ब्राहाण हें उतर ब्रह्यस्तोत्र, ब्राहाण- हें उतर ब्रह्यस्तोत्र, ब्राहाण-स्तोत्रगायक ह्या अर्धान आयलां. क्षत्रिय हें उतर ऋग्वेदांत बलवान ह्या अर्धान आयलां आनी विश वा वैश्य हें उतर समान्य मनीस ह्या अर्थान आयलां. ऋग्वेदांत वर्णभेदापरस आर्य वा दस्यू हे भेदकल्पनेक चड म्हत्व दिलां. ब्राहाण आनी क्षत्रिन हो भेदूय आर्यांत सुर्वेक नाशिल्लो जावंये आर्यांपरस दासांचो रंग वेगळो आशिल्ल्यान, वर्णभेदाची कल्पना, जरी वैदिकांच्या मनांत आयली तरी सध्याच्या काळांत अस्तित्वांत आशिल्ली चातुर्वणर्य संस्था त्या काळार नासली, अशें ऋग्वेद
