Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/775

कोंकणीविश्वकोश : १ बरें प्रतीचो गंधक मेळटा. एस्कुदो हें हांगाचे चलन. येरादारी आनी संचारणः १९८६ मेरेन ह्या देशांत ७८,०२५ किमी. लांबायेचे रस्ते आशिल्ले. त्याच वसा रेल्वेमार्गाची लांबाय ७,२०५ किमी. हांगा १९८६ मेरेन ६५ दिसाळीं आनी शंबरांवयर नेमाळीं येतालों. लोक आनी समाजजीणः हांगाचे मुगोलीक रचणुकेक लागून चिली देश पुर्विल्ल्या काळासावन हेर दक्षिण अमेरिके सावन कुशीक उरलो. उत्तेवटेन आताकामा रण आनी दक्षिणेवटेन धुवाकडलो हिमवाठार सपिडटात. आनी युरोपांतल्यान आयिल्ले लोक अशे लोकसंख्येचे विभाग पळोवंक मेळटात. १९२५ मेरेन हांगा कॅथलिक धर्म हो राज्यधर्म आशिल्ली. कॅथलिक धर्माचे सगळे सण आनी उत्सव हांगा दबाज्यान मनयतात. ह्या भडया रंगाच्यो शाली अानी रुप्याच्यो वस्ती वापरतात. दक्षिण अमेरिकेत सगळ्याक दिसून येवपी काउबॉइजांक हांगा वासोस म्हण्टात. वांटी बरोच महत्वाचो थारता. चिलीयन लोकांक संगीत आनी नाचाची बरीच आवड आसा. गेितार आरराऊ हांची आस्पाव जाता. सॉकर ही हांगाची सगळ्यांत लोकप्रिय खेळ. तेभायर स्किइंग, टेंनेिस हेसारके खेळ हांगाचे लोक खेळटात, शिक्षणः एकोणीसाव्या शतमानाच्या मध्याक हांगा शिक्षणाची सुखात जाली. सद्या हांगा तीन पांवडयाचेर शिक्षण दिवप जाता. ६ ते १४ वसाँ मेरेन मुळावें शिक्षण, १५ ते १८ मेरेन माध्यमिक शिक्षण आनी १९ ते २३ वसर्गमेरेन विद्यापीठ शिक्षण. हांगा सांतिआगो, वालापाराईसो, म्हत्चाचीं थळांः राजधानी सांतियागो खेरीज वालापाराईसो, कन्सेप्सिऑन हीं मुखेल शारां आसात. तेभायर व्हाल्दिव्होया, प्वेतों माँत, - कीं. वि. सं. मं. चीनः चिनी प्रजासत्ताक (Republic or chna) वा आनी संवसारांतलो तिसरो व्हड देश. क्षेत्रफळ ९५,६२,९०४ चौ.किमी.; लोकसंख्याः १०,५३,००,००० (१९८६). अक्षवृत्तीय विस्तार १८* २०' उत्तर ते ५३° ५२' उत्तर आनी रेखावृत्तीय विस्तार ७३ उदेंत ते १३५* उर्देत. उदेंत-अस्तंत लांबाय सुमार ४,८०० किमी.; जाल्यार दक्षिण-उत्तर रुंदाय सुमार ४,००० किमी.; चीनाचे उत्तरेवटेन मंगोलिया प्रजासत्ताक आनी रशिया; ईशान्येवटेन रशिया आनी उत्तर कोरिया, उदेतेक हळडुवो दर्या आनी उदेंत चिनी दर्या; दक्षिणेक दक्षिण चिनी अस्तंतेवटेन भारत, अफगाणिस्तान आनी रशिया हे देश आसात. ՎՋԿ ՎՋ चीन जाल्लें किंघाय-तिबेट पठार सुमार २२ लाख चौ. किमी. वाठरांत पातळ्ळां. ताची उंचाय सरासरी ४,००० मी. आसा. ह्या पठाराक संवसाराचे पाखें (R००f of the world) अशें म्हण्टात. जाता आनी ही दॆवती र्जुग्गर, तारीम आनी सिचुआन देगणां सावन इनर हांगासावन पथून भुयेची उंचाय देवत वता. ह्या मदल्या वाठरांत भूय २०० मी. परस ऊंच ना. ह्या देशाची दोन तृतियांश परस चड भूय दोंगरांनी भरल्यप्र. काराकोरम, गॅग्डीझ, हेिमालय, चिनलिंग आनी नानलिंग हे दोंगर सरासरी उंचाय ३,००० मी. आसा. तियानशान दोंगर शिंनजियांग वाठरांतल्यान ३,००० ते ५,००० उंचायेमेरेन पातळ्ळा. हांगाची सगळ्यांत ऊंच दोंगर तेंमकां ७,००० मी. परस ऊंच आसात. कुनलुन दोंगर अस्तंतेवटेन पामीर वाठरासावन सुरू जाता आनी उर्देतेवटेन २,५०० किमी. मेरेन पातळत सिचुआन देगणाचे वायव्येमेरेन पावता हांगाय बन्योच तेंगश्यो ७,००० मी. मेरेन उंचायेच्यो आसात. चिनलिंग पर्वतांची वळ सदर्न गांसू सावन मध्य चीनांतल्यान उर्देतेवटेनचे यांगत्से न्हंयनेरेन १,५०० किमी. लांब आसा. काराकोरम पर्वत अमूर आनी तिची उपन्हंय उसुरी ह्यो व्हॉवतात. अमूर ४,३२० किमी. मॅचूरियांत लिआओ न्हंय व्हॉवता. उत्तर चीनांतली सगळ्यांत महत्वाची न्हंय म्हळ्यार ह्वांग हो. तिची वट्ट लांबाय ४,६४० किमी. आसा. तिका फेन हो आनी वे हो (वे श्वे) ह्यो म्हत्वाच्यो उपन्हंयो मेळटात. ह्या न्हंयांक लागून हुंवार येतात आनी एकेकदां न्हंयचो मार्ग बदलता. ताकालागून जावपी लुकसाणाक लागून यांगत्सीकिआंग न्हंय ५,४८८ किमी. लांबायेची आसा, संवसारांत लांबायेचे नदरन ही न्हंय सव्या क्रमांकाची. यालुंग, भिन, जीअलिंग, हान ह्यो उत्तरेवटेनच्यो आनी शीआंग आनी गान ह्यो दक्षिणेवटेनच्यो तिच्यो आग्नेय मध्य वाठारांत तुंगतिंग आनी पोयांग, उर्देत वाठारांत ताई आनी हुंगत्से, चिंगहाई वा कोकोनॉर, लॉपनॉर हीं तिबेटचीं आनी हवामानः देशाचो विस्तार व्हड आशिल्ल्यान विंगड विंगड तरांचे हवामान हांगा आसा. शिंयाळ्यांत (नोव्हेंबर ते मार्च) ह्या देशांत देशाच्या भितरल्या वाठारांतल्यान व्हॉवपी वान्याचो नेट दिसून येता. हें चीन आनी मॅचूरियांत चड जाणवता. ह्या वेळार उत्तर चीनांत तापमान ०° से. परस उणें आसता जाल्यार मॅचूरियांत तें -१८° से. आसता. ह्या वाठारांत शिंयाळी चड काळ मेरेन आनी खर आसता. केन्नाकेन्नाय न्हंयो