‘क्रॉनिकॉन’ ह्या ग्रंथांत जगाच्या आरंभापसूनचो इतिहास सांगला. ‘विज्ञान शास्त्राची वळेरी’ हो अलफराबी हाणे बरयल्लो विश्वकोश मध्ययुगांत युरोपभर लोकप्रिय जालो. तशेंच, इकराव्या शतमानांतल्या आव्हिसेन्ना ह्या पंडितान ‘अश-शिका’ हो विश्वकोश बरयलो. चीन देशांत धाव्या शतमानांतल्या बू शू हाचो ‘शिह लेइफू’ आनी मा तुआन-लीन हाचो ‘वेन हसियेन तूंग काओ’ हो विश्वकोश १४ व्या शतमानांतलो.
अठराव्या शतमानांतलो एफराईम चेंबर्स हाचो साइक्लोपीडिया हो रचणुकेचे नदरेन आधुनिक असो विश्वकोश. ह्या कोशांतल्या नोंदीचें वर्गीकरण ४७ शास्त्रां आनी कला हातूंत केलां. पूण युरोपांत वैचारिक क्रांती घडोवन हाडपी विश्वकोश म्हळ्यार दिदरोच्या संपादनाखाला उजवाडाक आयिल्लो फ्रेंच विश्वकोश. ह्या विश्वकोशांतल्यो उद्येगधंदे आनी कला विशयक खुबश्यो नोंदी प्रत्यक्ष निरीक्षण करूनच बरयल्या आनी तेखातीर मुजरत काडिल्लीं चित्रां आनी आराखडे घालून ताका उपेगी रूप दिलां.
आपले प्रस्तावनेंत दालांबॅर विश्वकोशाचो उद्देश असो मांडटा: ‘सगळ्या तरांच्या कलांचें आनी शास्त्रांचें गिन्यान मेळोवपाक हो उपेग पडटलो, तसोच जे दुसऱ्यांक शिकोवंक सोदतात वा जे आपल्या आपणाकूच शिकोवंक सोदतात तांकां विश्वकोश मार्गदर्शन करतलो.’ कोंकणी विश्वकोश लेगीत होच हावेस बाळगिता.
अस्ततेंत जाल्ले तशे विश्वकोश भारतांत जाले नात अशें म्हणू येता. पूण हिंदू संस्कृतायेची खुबशी माहिती आनी विचार सामान्य लोकांमेरेन पावोवपाचें काम आमच्या पुराणांनी केलां. हातूंत पोरने कायदे, संस्कार, चालीरीती, देवदेवतांची कर्तुपां, दंतकथा आनी हेर जायत्या गजालींचो आस्पाव जाता.
कोंकणी विश्वकोशांतल्या नोंदीतलीं मतां ही संपादकांचीं वा नोंद-लेखकाचीं मतां न्हय. सामान्यतायेन जीं मतां सगळ्यांक मान्य आसात तींच मतां पूर्व ग्रह धरीनासताना हांगा मांडल्यांत. ह्यो नोंदी व्यक्तिनिष्ठ न्हय, तर चडांत चड वस्तूनिष्ठ करपाचो यत्न केला.
सर्वसादारण कोंकणी मनशाचीं गिन्यानाची भूक भागूंक जाय हे नदरेन हो विश्वकोश चड मोलाचो थारतालो. ह्या विश्वकोशाक वेव्हारी अशें आंग आसा. खंयच्याच कोंकणी मनशाकं खंयच्या विशयाचेर मुळावे जाणविकायेची गरज भासल्यार ती गरज भागोवपाक हो विश्वकोश आदार दितलो. हातूंत ‘गणितशास्त्र’, ‘चंद्र’ ह्या नोंदीवांगडाच ‘खोकली’, ‘आंबील’ असल्या दिसपट्टे गरजेच्या विशयाचेरूय माहिती मेळटली. हो विश्वकोश ‘संवसार-चोपडी’ ची गरज थोडीभोव भागयतलो. सर्वसादारण कोंकणी मनशाची गिन्यानाची भूंक कोंकणींत भागूंक जाय. ते नदरेन हो विश्वकोश चड मोलाचो थारतलो. सगळ्या विशयांचेर थोडें तरी गिन्यान आसप ही आयच्या युगाची गरज, लोकशाही बांदावळीचें तें एक म्हत्वाचें सपण म्हळ्यार गैर जावचें ना.
हो विश्वकोश शाळा कॉलेजांतल्या भुरग्यांच्या हातांत पडल्यार कोंकणी भाशीक फुडले पिळगेक एक वस्तुनिष्ठ अशी नदर येतली आनी कोंकणींतल्यान विचार करून आपले मुळावे अस्मितायेक रूपकार दिवपाची संद मेळटली. ह्या विश्वकोशाचो उपेग सामान्या वाचप्याभाशेनूच तज्ञांकूय थोडोभोव जातलो. तज्ञाक आपल्याच विशयांत हातूंत चडशें नवें काय मेळचें ना हें खरें. रसायन शास्त्राक हांगा रसायन शास्त्राचेर पूरक जाणविकाय मेळची ना. पूण समाजशास्त्र्याक, रसायनशास्त्राविशीं जाणा जावन घेवपाचो आसल्यार खात्रीन ताका ह्या विश्वकोशाचो उपेग जातलो.
संवसारांतल्या सगळ्या गजालीचें सामान्य वाचप्यांच्या हातांत दिवपाचो यत्न आमी केलो आसलो, तरी आमचो चड भर कोंकण, कोंकणी साहित्य आनी कोंकणी संस्कृताय, कोंकणांतले व्हड मनीस, वनस्पत आनी मोनजात हांचेर आसा. ही जाणविकाय मेळपाखातीर आमकां खाशेले कष्ट घेवचे पडल्यात. कोंकणासंबंदी पुराय माहिती भारतांतल्या हेर विश्वकोशांत फाव तितली नाशिल्ल्यान आमकां तरेतरेच्या ग्रंथांनी, नेमाळ्यांनी आनी दिसाळ्यांनी फाफुडलेली जाणविकाय आसडून फाफडून विश्वकोशाचे फास्केंत बसता तशी तयार करून दिवंची पडल्या.
कोंकणी विश्वकोशाच्यो नोंदीची मांडावळ देवनागरी वर्ण क्रमाप्रमाण केल्या:
अ, ॲ, आ, ऑ, इ, ई, उ, ऊ
ऋ, ऌ, ए, ऐ, ओ, औ
ं (अनुस्वार), ः (विसर्ग)
अं, आं, इ, ई, तशेंच कं, खं, कां, खां इत्यादी अनुस्वारयुक्त स्वरांनी सुरू जातात त्यो नोंदी पयल्यो येतात.
क, ख, ग, घ, ङ
च, छ, ज, झ, ञ
ट, ठ, ड, ढ, ण
