Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/161

जाता,हें सिध्द जालां.मेंदवाचो हो भाग जर यंत्राच्या आदारान नश्ट केलो जाल्यार तानेची संवेदना काबार जाता.तशेंच,जर मेंदवांतले तानेविशीं सुचोवणी दिवपी भागाक बारीक सुवयेंतल्यान विद्युत ल्हारा उदेशीं उत्तेजीत करीत जाल्यार त्या जनावराक खूब तान लागात. अंधःश्चेतक (hypothalamus) ह्या भागांक जर कसलेंय दुयेंस जालें जाल्यार वा गांठ जाल्यार तानेविशींचें संतुलन इबाडटा.अँटी डायुरेटीकं (antidiuretic) हॉर्मोन वा मुत्रविरोधी संप्ररेक नांवाचो एक कार्य उत्तेजक अंतःस्त्रावाचे संहति प्रवणता (concentration /gradient)उणें जाता.हाचो परिणाम म्हणून मुत्रपिंडांतल्यान उदक कुडीभायर वता.सादारपणान सुमार 1 मि.लि.मूत मिनटाक तयार जाता.पूण कुडींत जर उदकाचें प्रमाण चड आसलें जाल्यार एका मिनटाक 16 मि.लि मेरेन मूत तयार जाता.डायबेटीस इंरिपिडस(गोडेंमूत)ह्या दुयेंसाक लागून दिसाक 24 लिटरांमेरेन मूत कुडींतल्यान भायर वचूंक शकता.हें दुयेंस जाल्ल्या मनशाक खूब तान लागता.गोडयामुताचें दुयेंस आशिल्ल्याकय खूब तान लागता तशेंच खूब मुतूंक जाता. तान ही चड करुन कोशिकांचे उदक सुकल्यार,प्रमाणापरस कुडींत मीठ चड आसल्यार लागता.तानेची संवेदना ही भितल्ल्यान निर्माण जाता आसली तरी भोवतेक खेपे तान लागता तेन्ना ताळो सुकून येता.पूण कांय फावटीं मनीस भियेता.तेन्ना तानेची भितल्ली संवेदना जालेबगरय ताळो सुकता.अशा वेळार ते व्यक्त्तीक उदक पियेवपाची इत्सा जाता.म्हणून तान ही शारिरीक तशी मानसीक संवेदना जाणवली तरी तिचो खरेलो संबंद कुडीच्या उदकाच्या प्रमाणांतल्या बदलाकडेन येता.कांय वखदां घेतलीं म्हण्टकच तान लागता.तशेंच मनशान चड कश्टांचें काम केल्यारय ताका तान लागता.पोटांत फाव तितलें उदक गेलें म्हण्टकच जठर फुगता आनी थंयच्या तंत्रिकांवरवी अधःश्चेतकांत संवेदना पावता.हाका लागून आनीक उदक पिवपाची क्रिया बंद करपाची इत्सा जाता.पूण उदकाचें प्रमाण कमी जालें म्हण्टकच उदक पिवपाची इत्सा निर्माण जाता. -डॉ.दयानंद राव तानसेनः(जल्मः1532,बेहट,ग्वाल्हेर; मरणः26 एप्रिल 1589,ग्वाल्हेर). एक म्हान भारतीय गायक.संगीतक्षेत्रांत तानसेनाविशीं बरींच अजापां आनी दंतकथा आसात.त्या मानान ताचें अधिकृत चरित्र अशें खंयच मेळना.तानसेनाचें मूळ नांव रामतून पूण ताका तन्ना मिश्र ह्या नांवानूय वळखताले.ताचो बापूय मकरंद पांडे गौड ब्राह्मण आसून संस्कृत पंडीत आनी उत्तम गायक आशिल्लो.ताका लागून भुरगेपणासावन तानसेनाक गायनाची गोडी लागली.हरिदासस्वामी वृंदावनांत रावतालो.ताचेकडेन तानसेनान बारा वर्सां गायन शिकून प्राविण्य मेळयलें.उपरांत तो ग्वाल्हेरचो राजा मानसिंह हाच्या दरबारांत गायक म्हणून रावलो.थंय ताका गायक म्हणून खूब नामना मेळळी.उपरांत ताणें रीवाचो राजा रामचंद्र बाघेलो हाच्या दरबारांत गायक म्हणून काम केलें.पिरायेच्या पन्नास वर्सांमेरेन ताणें ह्या दरबारांत काम केल्लें.उपरांत तो अकबराच्या दरबारांत आयलो.तानसेनाच्या संगितांतलें प्राविण्य पळोवन अकबरान ताका आपल्या दरबारांतल्या णव रत्नांमदीं सुवात दिली.अकबराच्या दरबारांत वचचे पयलीं,एक बरो गायक म्हणून तानसेनाची नामना जाल्ली.अकबरान ताका खास सन्मान करुन संगीतसम्राट तानसेन असो ताचो भोवमान केलो.फुडें तानसेन संगीत क्षेत्रांतलो एक चमत्कार म्हणून नामनेक पावलो. तानसेनाक दोन बायलो आशिल्ल्यो.एक हिंदू आनी दुसरी मुसलमान. सुरतसेन,सरतसेन आनी सरस्वती हीं हिंदू बायलेचीं भुरगीं आनी तानतरंगखाँ,बिलासखाँ हीं मुसलमान बायलेचीं भुरगीं आशिल्लीं.सगल्या भुरग्यांक संगीतकलेचें बऱ्यांतलें बरें गिन्यान आशिल्लें.तातूंत बिलासखाँ हो खुबूच बुध्दीमान गायक आशिल्लो. तानसेन कवीय आशिल्लो.ताणें स्वता खूब धृपदां बरयल्यांत धृपदशैलींतल्यान गायनाखातीर ताणें हिंदी भाशेंत शेंकडयांनी पदां बरयल्यांत.तशेंच संगितकार आणि रागमाला हे संगिताविशींचे दोन ग्रंथ बरयल्यात.रागकल्पद्रुम ह्या ग्रंथांत तानसेनान रचिल्ले खूब धृपद खूब आसात.तांची पद्यरचना ब्रज भाशेंत आसा. तानसेनान स्वता नव्या रागांचीय निर्मिती केल्या.मियाँ की तोडी, मियाँ की मल्हार,दरबारी कानडा, मियाँ की सारंग,ह्या रागांचो तातूंत आस्पाव जाता.दीपक राग गावन अग्नी प्रज्वलीत करप,मल्हार रागान पावस हाडप,तोडी रागान हरणांक आपोवप,तनरिरिचो प्रसंग,रानटी जनावरांक भुलोवप,दुयेंत आशिल्ल्यांक बरे करप अशे अजापभरीत चम्तकार आनी आख्यायिका ताच्या नांवार आसात.नामनेचो वैश्णव संत गोविंदस्वामी आणि बैजू-बावरा हामचेवांगडाय तानसेनाच्यो कांय आख्यायिका आसात.तेचप्रमाण संत सूरदास आनी पंडीत जगन्नाथराम हे म्हान संत लेगीत तानसेनाच्या सहवासांत आयिल्ले अशें मानतात. तानसेनाक भैरव रागान खाशेली सिध्दी प्राप्त जाल्ली.नायक गोपालाच्या वंशांतले एके बायलेन हो भैरव ताका शिकयल्लो अशें मानतात.तशेंच दरबारी कानडा हो राग तो खाशेलो शैलीन गायतालो देखूनन दरबारी हो राग तानसेनाचो राग म्हणून वळखतात. तानसेनाचें आनीक एक खाशेलपण म्हळ्यार खाब नांवाचें एक वाद्य ताणें सोदून काडलें.तें वाद्य तानसेन खुबूच कुशळतायेन वाजयतालो.पूण दरबारी गायक म्हणुनूच ताका चड नामना मेळ्ळी.संगिताचे नदरेन तानसेनाची धृपद गायकी ही गौडी गोहरबानी म्हणून वळखतात. तानसेनाची समाधी ग्वाल्हेराक फकीर मुहमद घौस हाचे कबरी महऱ्यांत बांदल्या.थंय दर वर्सा तानसेनाचे पुण्यातिथीक जलसो भरता आनी नामनेचे गायक-वादक तातूंत वांटो घेतात. शकुंतल आरसेकार तापमापनःदोन वस्तू एकामेकांक दसोवन दवरल्यो जाल्यार तामचेमदीं उश्णता व्हांवपाची दिका जे राशीवेल्यान निश्चीत जाता,ताका तापमान अशें म्हण्टात.तापमान मेजतात त्या साधनाक तापमापक आनी मेजपी शास्त्राक तापमापन अशें म्हण्टात. पदार्थाचें तापमान वाडयलें जाल्यार ताच्या कांय भौतीक गुणधर्मींनी बदल जातात.देखीक द्रवांचें घनफळ वाडप.वायूंचो दाब वा घनफळ