तिबेटावयलो शेक सुरु जालो.उपरांत तिबेट हो चीनाचोच एक स्वायत्त विभाग मानून ताची वेगळी प्रस्थानवेवस्था निर्माण जाली.परंपरेप्रमाण सत्ताधारी दलाई लामाक मरण येतकच दुसऱ्या दलाई लामाक वेंचून काडटाले.तो अज्ञान आसत जाल्यार ताचेवतीन व्हड लामांतलो एक लामा रिजंट म्हणून सगळ्या देशाचो कारभार पळयतालो.सज्ञान जातकच दलाई लामा राज्यकारभार चलोवपाखातीर दोन प्रधानमंत्र्यांची नेमणूक करतालो.हातूंतलो एक धर्मगुरु आनी दुसरो सामान्य प्रशासक आसतालो.तांकां ‘सिलॉन’ म्हण्टात.प्रधानमंत्र्यांच्या आदाराक चार जाणांचें एक मंत्री मंडळ आसतालें.ताका ‘कशाग’ म्हण्टात,दीसपट्टया कारभाराखातीर सचिवालय आसतालें आनी सचिवांवतीन सगळी प्रशासन वेवस्था चलताली.धर्मीक वेव्हारांखातीर ‘यिगत्सांग’ नांवाचें एक स्वतंत्र मंडळ आसतालें.दोन राश्ट्रीय सभांतल्या ‘त्सोंग्दू’ हे एके सभेंत सुमार 350 वांगडी आसताले आनी दुसरे संभेत,.पयले सभेंतल्यान वेंचून काडिल्ले 60 वांगडी आसताले.मंत्रीमंडळांतले चार मंत्री सगळ्या विशयांची मांडणी करुन,कायद्याचो मसुदो तयार करताले आनौ उपरांत संमतीखातीर दलाई लामाकडेन दिताले.तशेंच ,आनीक दोन शासकीय मंडळां आशिल्लीं.तातूंतलें एक मंडळ सगले धर्मीक वेव्हार आनी मठांची वेवस्था पळयतालें आनी दुसरे मंडळ नागरी प्रशासन वेवस्था पळयालें.ह्या मंडळांक अनुक्रमान ‘द्रुंग-यिग चेनमो’ आनी ‘त्सेपॉन’ म्हण्टाले.खूबदां राजकीय म्ह्त्वाच्या घडामोडींचेर हांच्यो संयुक्त बसका जाताल्यो.
मुखेल पुरयत आनी चार लामांचें एक मंडळ धर्मीक बाबींची सगळी वेवस्था आनी कारभार पळयतालें.मुखेल पुरयत दलाई लामाच्या खाजगी खजिन्याचो मुखेल आसतालो.तिबेटांत न्यायाकय संस्था नाशिल्लीच खंयचोय खटलो खंयच्याय अधिकाऱ्याक दिताले.म्हत्वाचो वाद खंयचेय समितीकडे दिवप जातालें.
1965 वर्सासावन तिबेट हो चीनाचोय एक स्वायत्त विबाग मानून ताचो कारभार एके क्रांतिकारी समितीवतीन चलता.स्थानिक कम्युनिस्ट पक्षाचो फुडारी आनी तिबेटाचो मुखेल लश्करी आधिकारी हे समितीचो मुखेल अधिकारी आसता.ल्हासा नगरपालिका मर्यादा(शिर) आनी पांच खाशेले जिल्हे(च्यूअनच्यू), ताचे परतून सत्तर उपविभाग(स्यन)केल्ले आसात.
अर्थीक स्थिती- शेती आनी पशुपालन हे हांगाचे मुखेल वेवसाय.याक,मेंढरां,घोडे आनी खेचरां,दोन मदारींचे ऊंट हे प्राणी पोसतात.म्हाल येरादारीक खेचर,याक आनी ऊंट हे प्राणी म्हत्वाचे आसात.मास,दूद,लोणी.केंस,कातडी आनी शेण हांचे विंगड विंगड उपेग जातात.सिंधू,सतलज,त्सागपो हांच्या आनी उदेंतकडल्यान खाम प्रदेशाच्या देगणांनी शेती जाता.कांय खेपे वर्सांतल्यान दोन दोन पिकां घेतात.जव,सातू,राय,बकव्हीट,भरड धान्यां,घेवडो,अंबाडी,सांसवां ही मुखेल पिकां आसात तशेंच भाजीपालो,गाजर,बटाट,वाटाणे,कोबी,मुळो,कांदो,लसूण,सलगम,टमाट,सॉलीट,सॅलरी,चिबूड,मींट,एगप्लँट हांचें उत्पन्न येता.आग्नेय वाठारांत थोडें भात पिकता.च्या,पीच,अक्रोड,सफरचंद,जरदाळू,केळीं हीं मुखेल फळां आसात.
‘त्सांबा’ हें ह्या लोकांचें मुखेल अन्न,जवाच्या लाहिपिठांत च्या आनी लोणी तशेंच तूप,चीज,दूद,तरातरांच्यो भाजयो.फळां आनी कंद घालून हें तयार करतात,’त्सांबां .वांगडा याक,बोकडयो,मेंढरां,दुकरा आनी कोंबयांच्या मासाचोय तांच्या अन्नांत आस्पाव जाता,खूब उणे लोक तांदूळ वापरतात. च्या आनी बार्लीपसून केल्लें चांग हें मद्य तांचे मुखेल पेय.विणप,रंगोवप,मुर्तिकाम,धातूकाम,गालीचे विणप,कातडी कमोवप.आयदनां तयार करप,भांगरा-रुप्याची कारागिरी ,थवयकाम,शिवणकाम,उजवाती तयात करप हे हांगाचे पोरणे वेवसाय.ल्हासाक जलविद्युत केंद्र आनी शिगात्सेक विद्युत केंद्र आसा. आतां तिबेटांत चीनी चलन चालू आसा आनी चीनाकडेनूच वेपार चलता.1954 वर्सा ल्हासा ते सेचवान हो 2,880 किमी.लांबायेचो म्हामार्ग पुराय जाला.तशेंच,चिंगहाईकडेन वचपी म्हामार्ग आनी हेर मोटार मार्ग तयार जाल्यात.कोकोनार देगणांतलयान चिंगहाई प्रांताकडेन,मानस सरोवर मार्गान सिंधूच्या देगणाकडेन आनी चुंबी देगणांतल्यान जेलपला आनी नथुला खिंडीवटेन सिक्कीमाकडेन वचपीय मार्ग आसात.1956 वर्सासावन ल्हासा-पीकिंग विमानमार्ग सुरु जालो,चिंगहाई प्रांतांतलीं जंगजोकडेन विमानां वतात.चामडो.शिगात्से.डिंग्री आनी गार्टोक हांगा लश्करी विमानतळ जाल्यात.
1959 वर्सा सुमार 85,000 लोकांनी दलाई लामावांगडा भारतांत आनी नेपाळांत स्थलांतर केलें.थंयचे लोक मंगोलियन वंशाचे आसून अस्तंत वाठारांतले लोक मोटवे आनी उदेंत भागांतले लांब आसात.कांय तिबेटी लोक भूतान,नेपाळ,सिक्कीम तशेंच गढवाल,कुलू,लाहूल-स्पिती आनी लडाख भागांनी आसात.
चीनी सत्तेपयलीं तिबेटी समाजाचे लामा म्हळ्यार धर्मगुरु,उच्चवर्णीय सरदार आनी शेतकार भौजनवर्ग अशे तीन मुखेल भाग आशिल्ले.लामा वा धर्मगुरु जावन हें भोवमानाचें मानतालें.ल्हासांत अर्दे लोक धर्मगुरु आशिल्ले.धर्मगुरु ब्रह्चामचारी आसतात.
हेडगे मेंढपाळ,याकाच्या केसांच्या तंबूंनी रावतात ,सामान्य लोकांचीम घरां मातयेचीं आसतात।घरांक जनेलांबदलां ल्हान बुराक दवरुन तांचेर तेलकट कागद दवरतात.गिरेस्तांच्या घरांभोंवतणी दुरीग आसता तशेंच चडशीं घरां 2 वा 3 मजली आसतात.बायलो खाशेले पद्दतीचें शिस्त्राण वापरतात.शेतकामती लोक मेंढराच्या कातडयाचे कपडे वापरतात.
तिबेटी लोकांचे कुटूंबसंस्थेंत एकपत्नीत्व आनी एकपतित्व आसलें तरी बहुपतित्व आनी बहुपत्नीत्व ह्यो दोन पद्दतीय कांयकडेन मान्य आसल्यो.मालमत्तेचे हक्क सांबाळप म्ह्त्वाचें मानप जाताले.ते खातीर कांय खेपे बापूय आनी पूत एकेच बायलेकडेन लग्न जातालें.चलो नाशिल्ल्या घरांतल्यो सगळ्यो भयणी एकाच दादल्यावांगडा लग्न जाताल्यो वा व्हड भावाची बायल ही आपसुकूच हेर भावांची बायल जाताली.
समाजांतलो लामा आनी ज्योतिशी खंयचेय लग्न येसस्वी जातलें वा ना हें थारायताले.लग्नाचो करार जावन तो अधिकृत रितीन मान्य जातकच न्हवऱ्याच्या घराचेर व्हंकलेचे लोक प्रार्थनेचेण निशाण बांदताले.अशें केल्ल्यान व्हंककेचो नव्या घरांतलो समान हक्क प्रस्थापीत जातालो.
तिबेटी लोकांचें मडें न्हंयेंत सोडून दिताले.जमल्यार ताचें दहन करताल.पूण पूज्य लामांचे देह सांबाळून दवरताले.पूण चडशा लोकांचीं मडीं पारशी लोकांभाशेन गिंदांचे सुवादीन करताले.अशा सुवातींक जो-तोर म्हण्टाले.
पयलींच्या काळांत फक्त लामांक उंचेल्या आनी उंचेल्या वर्गाकूच शिक्षण
