पुजा करून ताचीं पानां एकामेकांक वांटून सदित्सा दितात. हाका ‘भांगर लुटप’ अशें म्हण्टात. कांयकडेन, विशेश करून पेडण्यां, आमोण्यां, बांदोड्या दसरो वेगळे पद्दतीन आनी मोठ्या प्रमाणार जाता. भार आनी ताच्या खांद्यावयलीं तरंगां हें हांगाचें खाशेलपण. दसर्याक कौल घेवपाची पद्दत कांयकडेन आसा. बरेच कडेन दसर्या दिसा कोंबे, बोकड्याचो बळी दिवपाची पद्दत चालू आसा. तशेंच कांयकडेन प्रतिकात्मक अशें शस्त्रपुजन करप जाता.
- म. कृ. अभिषेकी
- कों. वि. सं. मं.
दस्यू :
वेदकाळांतलो एक मानवसमूह. यास्क, सायणाचार्य आनी मनू हांणी ह्या शब्दाची व्याख्या अशी केल्या –
‘दस्युर्दस्यच्च क्षयार्थादुपदस्यन्त्यस्मिन् रसा उपदासयन्ति कर्माणि ।’
अर्थ – दस्यू हो शब्द दस् = नाश करप ह्या क्षयार्थक धातूवयल्यान आयिल्लो आसून, दस्यू हे रसांची हानी आनी कर्माचो विध्वंस करतात. अमुस्मृतींत सांगलां की ब्राम्हण, क्षत्रीय, वैश्य आनी शुद्र हांच्यांतल्यो कांय जाती क्रियालोपा सारक्या गजालींक लागून चातुर्वर्ण्यांतल्यान भायर पडल्यो; अशें जातीचे म्लेंच्छ भास उलोवपी आनी आर्यभासा उलोवपी जे लोक ते सगले दस्यू. ऐतरेय ब्राम्हणांत (७.१८) म्हळां की चडशे दस्यू विश्वामित्रासावना उत्पन्न जाल्यात. अंध्र, पुंडर, शबर, पुलिंद, मूतिब अशीं तांचीं नांवां थंय दिल्यांत.
दस्यू शब्द ऋग्वेदांत खूब सुवातींनी आयला. सामान्यपणान ताचो अर्थ मनशाचो दुस्मान असो जाता. ऋग्वेदांत दस्यूक खूब विशेशणां लायिल्लीं दिसतात. लुबडे उलोवपी आनी विरोधी भास उलोवपी अशें एक विशेशण लायलां. इंद्राक जाणें मारलो, तो वत्र दस्यू (दास) आशिल्ल्याचें म्हळां. वृत्राचो अहीकडेन संबंद आशिल्लो. अही म्हळ्यार नाग. ताचेवयल्यान दस्यू हे नागवंशी आसूंक जाय, अशें कांय जाणांचें मत आसा. शिश्नदेव आनी मूरदेव हीं ताचीं ऋग्वेदांतलीं आनीक दोन विशेशणां.
अव्रत (व्रतांचें आचरण न करपी), अयज्वान (यज्ञ न करपी), अकर्मन् (कर्म न करपी), अदेवयु (देवांविशीं उदासीन वा देवनिंदा करपी) हीं ताचीं हेर विशेशणां आसात. हीं विशेशणां आर्य आनी दस्यू हांचेमदलो धर्मीक भेद दाखयतात, अशें म्हण्टात. ह्या दस्यूंचो इंद्रान पराभव वा वध केलो, अशें ऋग्वेदांत म्हळां.
कीथ आनी मॅक्डॉनेल हाणीं दस्यू ही अतीमानवी योनी आशिल्ली असो तर्क केला. दस्यू हे मायावी आशिल्ले, अशा उल्लेखांचो आदार घेवन कांय जाणांनी दस्यू म्हळ्यार आर्यांच्याच मदले जादुगिरी करपी, चकवे वा चेटकी लोक आशिल्ले, अशें म्हळां.
दस्यू हे कोण आशिल्ले, हें निश्र्चितपणान सांगप कठिणूच जालां. जाणीं सिंधू संस्कृताय निर्माण केली, ते लोक म्हळ्यार दस्यू अशें मत श्री. प्र. रा. देशंमुख हाणीं ऋग्वेदांतल्या कांय उल्लेखांचो आदार घेवन दिला. मोहेंजोदडो आनी हडप्पांतल्या उत्खननांत जीं भोंवतणीं खंदक आनी तटबंदी आशिल्लीं नगरां मेळिल्लीं, तीं ह्या दस्यू लोकांनीच उबारिल्लीं. हीं शारां इंद्रान नश्ट केलीं म्हळ्यारूच इंद्राक सर्वश्रेश्ठ देव मानपी आर्यांनी नश्ट केलीं, अशें श्री. देशमुख हाणें फुडें म्हळां.
पुराणांनी आभीर आनी म्लेंच्छ हांकां दस्यू अशें म्हळां. वायू पुराणांत दस्यूंचो धर्मूय सांगला. ययातीन दस्यूंचेर नियंत्रण दवरिल्लें, अशें ब्रम्हांड पुराणांत सांगलां. कृष्ण निजधामाक वतकच ताच्या सोळा हजार बायलांक दस्यूंनी अपहार केलो. दस्यूचें मुखेल शस्त्र सोटो हें आशिल्लें. तशेंच ते गायांची हत्या करताले अशेंय वायू पुराणांत सांगलां. दस्यू म्हळ्यार आर्यांपयलींच्या भारतांत वशिल्ले आनी जांची संस्कृताय त्या काळांत वैदिक आर्यांचे संस्कृतायेपरस उंचेली आशिल्ली, अशे द्रवीड लोक आशिल्ले अशेंय कांय संशोधकांचें मत आसा.
- कों. वि. सं. मं.
दहशतवाद :
दहशत (अराजक) निर्माण करपी मानसीक प्रवृत्ती. एके खाशेले तत्वप्रणालींतल्या एका पंथान आपणायिल्ली आचारप्रणाली. दहशतवाद हो तसो खर्या अर्थान वाद वा तत्वप्रणाली न्हय. तत्वीक नदरेन अराज्यवादाच्या एका फांट्याचो तो कृतीरूप आविश्कार.
राजकीय, अर्थीक आनी केन्नाकेन्ना धर्मीक उद्दिश्टां सादपाखातीर संघटीतपणान हिंसात्मक मार्गान, समाजांत भंय निर्माण करतात, तेन्ना ताका ‘दहशतवाद’ अशें म्हण्टात.
क्रांतीच्या काळांत, चळवळींत वा संपासारकिल्या एकवटीत उठावांत, जहाल मताचो गट आक्रमक पद्दतीन, प्रस्थापीत यंत्रना उमथून वा संबंदीत लोकांचेर हल्लो करून एके तरेचो भंय निर्माण करता. ह्या भंयाचो आदार घेवन हो गट फुडें आपलें अपेक्षीत उद्दिश्ट साध्य करपाच्या वावराक लागता. अशा वेळार समाजांत शस्त्राचो धाक दाखोवन, दहशत पातळावन, आपलें म्हत्व दाखोवन दिवपाचो दहशतवादी गटाचो यत्न आसता. देशांतल्या मुखेल व्यक्तींचेर हल्ले करप, तांचे खून करप, मालमत्ता काबार करप वा इबाड करप, ह्या सगळ्या गजालींचो आस्पाव दहशतवादी कृत्यांनी जाता. दहशतवादाचें मूळ अराज्यवाद्यांच्या अराजकांअ मेळटा. शासन आनी ताचे कायदे हे सभावीक जिणेक नसाय आसून, कायद्यांसयत शासन उमथून उडोवंक जाय अशी अराज्यवाद्यांची धारणा आसता. अराज्यवादाच्या म्यिखालय बकिन्यिन ह्या रशियी भाश्यकारान पयलीं ‘कृतीन प्रचार’ हें सुत्र मांडलें. भंय आनी दहशत तयार जातलीं अशीं कृत्यां करून समाजाची उदरगत वा राज्यक्रांती घडोवन हाडची, असो ह्या सुत्राचो अर्थ आसा.
दहशतवाद हो नश्टकारी आसलो तरी संवसारांतल्या मुखेल उलथापलथींत ताचो उपेग सगळ्या थरांनी जाल्लो दिसता. वैयक्तीक तशेंच भौशीक वा राष्ट्रीय उद्दिश्ट पुर्ततेखातीर एक खात्रेचो तसोच जलद परिणाम दिवपी उपाय म्हणून ताचो आदार घेतिल्लो आसा. भौशीक वा राष्ट्रीय उद्दिश्ट पुर्ततेखातीर केल्ल्या दहशतवादाचें समर्थनय जालां.
एकुणिसाव्या शेंकड्याचे निमाणेकडेन भारतीय राजकारणांत हें दहशतवादाचें वा सशस्त्र क्रांतीवादाचें राजकारण जल्माक आयलें. हिंदुस्थानांत बंगालचे फाळणे वेळार (इ.स. १९०५) दहशतवादाचो वापर केलो. त्या वेळार दहशतवादाक चड वाव मेळ्ळो. अरविंद घोष हाचो भाव बारिंद्रकुमार घोष आनी विवेकानंदाचो भाव भूपेंद्रनाथ दत्त हाणीं १९०५-०६ वर्सा बंगाली तरणाट्यांभितर ह्या सशस्त्र क्रांतीवादाचो
