Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/32

This page has not been proofread.

गुजरात राज्यांतल्या वेंचीक खेडे गांवांतल्या कल्याण आनी विकासाविशींच्या येवजणांची कारवाय.

६)नॅशनल सॅंटर फॉर द परफॉर्मिंग आर्ट्स,मुंबय:स्थापणूक १९६६.वावर:अभिजात,पारंप्रीक आनी समकालीन कलांचें शास्त्रीय संशोधन केंद्र.हें साद्य करपाखातीर शाळा,प्रेक्षागृहां,ग्रंथालयां,वस्तू संग्रहालयां,कलामंदिरां आदी स्थापणूक करप हो ह्या न्यासाचो मुखेल उद्देश.

७)होमी भाभा फॅलोशिप काउन्सील:स्थापणूक १९६७.वावर:होमी जे भाभा हांचे यादीक टाटा ट्रस्ट आनी फोर्ड प्रतिश्ठान हांच्या संयुत्त्क यत्नांतल्यान ह्या न्यासाची स्थापणूक जाली.वेगवेगळीं शास्त्रां आनी मानव्यविद्या हाचेखातीर होमी भाभा अशिछात्रवृत्त्यो आसात.शास्त्राज्ञ,अभियंते,वास्तूशिल्पज्ञ,शिक्षणवेत्ते,लेखक,कलाकार आदी समाजाच्या सगल्या थरांतल्या ब-या उमेदवारांक ह्यो अधिछात्रवृत्यो दितात. -कों.वि.सं.मं.

टायग्रिस:नैर्ऋत्य आशियांतले युफ्रेटीस हे न्हंयेचे जोडयेची,तिचे उदेंते कडली नामनेची न्हंय.तिची लांबाय सुमार १,९०० किमी.आग्नेय तुर्कस्तानांत कुर्दिस्तानाच्या दोंगरांत आशिल्ल्या एका तळ्यांतल्यान भायर सरुन डिकल ह्या नांवान आग्नेयेकडेन दियार्बा सावन वचून चिझरेसावन सुमार ५० किमी.अंतरावयल्यान सिरियाचे शिमेवयल्यान वता.फुडें फायस खाबूर हे सुवातेर ती इराकांत शिरता.थंय टायग्रिस ह्या नांवान मोसूल,अल फता,तिक्रित,समारा,बगदाद,अल् अमारा ह्या वाठारांतल्यान कुर्नाक येता.थंय तिका युफ्रेटीस ही न्हंय मेळटा.उपरांत तांचो संयुत्त्क प्रवाह शट अल् अमारा ह्य नांवान बसरा आनी इराणाचे शिमेर आशिल्ल्या खुर्रामशहर,आबादान सावन वचून फाओ गांवाअंत इरणाच्या आखाताक मेळटा.

हे न्हंयेक चिझरेसावन लागसारच अल खाबूर,मोसूल आनी तिक्रीत हांच्या दरम्यान इराकी कुर्दिस्तानांतल्यान आयिल्ल्यो ग्रेट झॅब आनी लिटल झॅब ह्यो आनीइ अधायम,बगदादाक दियाला,तशेंच खुर्रामशहराक कारुन ह्यो उपन्हंयो दावेवटेनच्यान मेळटात.कूट सावन तिका बांद आशिल्ल्यान शट अल् घर्राक हो तिचो चड उदकाचो फांटो युफ्रेटीस न्हंयेक मेळटा.थंय अल् हम्मार हो दलदली वाठार आसा.थंय मैदानी वाठारांत तळीं आनी खुबूच दलदली आसात.

पुर्विल्ली अॅसिरिय आनी बेबिलोनिया ही संस्कृती आशिल्लीं निनेव्ह,कालाख सेल्युशिया,टेसिफॉन,आशुर ह्या शारांचे अवशेश टायग्रिस आनी युफ्रेटीस न्हंयांच्या देगांनी मेळटात.

गिमा दिसांनी दोंगरी वाठारांतलो बर्फ वितळून ह्या न्हंयांक हुंवार येता.युफ्रिटीसापरस टायग्रिस चड उदक हाडटा आनी ती मोडणामोडणांनी तशीच नेटान व्हांवता.डिजला ह्या तिच्या अरबी नांवाचो अर्थ 'बाण'टायग्रिस आनी युफ्रेटीस मेळून हुंवाराच्या वेळार १,७५,००० क्युसॅक उदक व्हरतात आनी दर दिसा ३,००,००,००० टन गाळ हाडून मैदानांत पातळायतात.ह्या पिकाळ वाठारांत उणो पावस पडिल्ल्यान पुर्विल्ल्या काळासावन खारजांनी उदकापुरवण जाता.टायग्रिस आनी तिच्या उपन्हंयांचेर जायतीं धरणां आनी खारजां आसात.समारा धरणाचें चड उदक अस्तंतेकडेन थार्थार द्रोणीकडे येता.हाम्गा शिंपणावळ आनी हुंवारनियंत्रण हांचेखातीर व्हड प्रकल्प बांदला.बसराक सुरू जाल्ल्या त्रिभूज वाठारांत टायग्र्त्स,युफ्रेटीस आनी तांच्या फांट्यांक खारजांनी एकामेकांक जोडल्यात.समारा उपरांतचो टायग्रिसचो वाठार चड उश्ण (४९ सॅ.)आनी सुके हवेचो आशिल्ल्यान थंय शिंपणावळीक चड म्हत्व आसा.तेखातीर ह्या वाठारांत न्हंयांच्या हुंवारांचेरच आदारुन रावचें पडटा.हांगा खाजूर,गंव,भरडीं धान्याम,तांदूळ,कापूस आदीचें पीक जाता.मोसूलमेरेन खाजराचें भरपूर पीक मेळटा आनी पुराय जगाक इराकच खाजूर पावयता.टायग्रिसच्या देगणांत बोकड्यो,मेंढरां,गोरवां,घोडे,गाढवां,ऊंट आदीचे कळप पाळप हो पुर्विल्ल्या काळासावनचो धंदो जावन रावला.हालीं तेंपार ह्या वाठारांत खनीज तेलाचे सांठे मेळ्ळ्यात.

हे न्हंयेचेर बसरा मेरेन तेलवाहक बोटी येतात.बसरा ते बगदाद टायग्रिसाचेर उथळ उदकांत चलपी बोटी येतात.'कलाक'ह्या थळाव्या तराफ्यांवयल्यान कांय प्रमाणाम्त येरादारी जाता. -कों.वि.सं.मं.

टायडे,वामनराव तानाजी:(जल्म:१ नोव्हेंबर १९१९,पडाळसे,यवल जळगांव).

सुटकेझुजारी.ताणें मराठी मुळाव्या यत्तां मेरेन शिक्षण घेतलें.तो प्रजा सोशलिस्ट पक्षाचो वांगडी आशिल्लो.उपरांत तो जनता पक्षाचो वांगडी जालो.१५ ऑगस्ट १९५५ दिसा काणकुंबीच्यान गोंयांत येवन,ताणें सुर्ला सत्याग्रहांत वांटो घेतलो.तेन्ना पुर्तुगेज पोलिसांनी ताका ध=रलो,खूब मार दिलो आनी दोन दीस बंदखणींत दवरलो.महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. -कों.वि.सं.मं.

टायफॉयड:साल्मोनॅला टायफाय(Salmpnella typhi)ह्या नांवाच्या आनी तत्सद्त्श जंतूंच्या वंशाक लागून जावपी खर रोगाक टायफॉयड फिवर वा दिसाम्चो जोर अशें म्हण्टात.हाकाच मधुरा,संततज्वर,विषमज्वर अशींय नांवां आसात.साल्मोनेला टायफाय हे जीव अन्न-उदक हांचेवांगडा पोटांत वतात.ल्हान आंतकड्यांक तशेंच लागशिल्ल्या लसिका गांठींक (Lymph-nodes)लागण जावन सवकासायेन दिसान दीस सगळी कूडभर पातळटात.

हो रोग सगळ्या देशांनी चड-उण्या प्रमाणांत मेळटा.गिमाच्या दिसांनी ह्या जोराची लागण चड प्रमाणाचेर जाता.खंयचेय पिरायेच्या मनशाक हो जोर येवं येता.पूण तरनाट्या आनी ल्हान भुरग्यांभितर ह्या जोराचें प्रमाण चड आसता.उश्ण हवामानाच्या देशांनी हाची लागण चड प्रमाणाअचेर जाता.सुदारिल्ल्या देशांनी हाचें प्रमाण खूब उणें आसता.देखीक-इंग्लंडांत जोराचें प्रमाण १,०००,००० लोकसंख्येक एक प्रमाण आसता.अशा सुदारिल्ल्या राश्ट्रांनी जोराची लागण,चड करुन भायल्या देशांतल्यान आयिल्ल्या लोकांकडल्यान उप्रासता.तशेंच आफ्रिका,आशिया,लॅटीन अमेरिका,पॅसिफीक म्हासागरांतल्या कांय जुंव्यांचेर ह्या जोराचें प्रमाण १,००,००० लोकसंख्येक १०० ते १५०० इतलें आसता.भारतांत हेंच प्रमाण १,०००,००० लोकसंख्येक १०२ ते २२१९ इतलें आसता.