अध्यक्षपदाचो मान मेळ्ळो. 1975 वर्सा महाराष्ट्राच्या राज्यपालान ताची विधान परिशदेचेर नियुक्ती केली.
तो आंकवार आशिल्लो. मुंबयच्या पॅडर रोडावयल्या ताच्या स्वताच्या घरांतल्या लिफ्टांत ताका अपघाती मरण आयलें. – कों. वि. सं. मं.
देसाई, प्रा. सदाशिव शंकर : (जल्म : 25 जुलय 1917 ,बाळ्ळी , मरण : 30 जून 1996, पाळोळें – काणकोण).
नामनेचो कादंबरीकार आनी इतिहासकार. ताणें मुळावें शिक्षण बाळ्ळी आनी पाळोळ्यां हांगा घेतलें. तशेंच काणकोणां ताणें सेगुंद ग्राव मेरेनचें पुर्तुगेज शिक्षण घेतलें. तेचपरी मडगाव आनी पणजे ताणें लिसेंवाचें शिक्षण घेतलें. पूण हें शिक्षण भलायकेक लागून ताका पुराय करूंक मेळ्ळें ना. फुडें तो 1944त पत्रकार जावपाखातीर पुण्याक गेलो. सुर्वेक तो ‘दैनिक लोकशक्ति’ हातूंत उपसंपादक म्हणून काम करूंक लागलो. उपरांत दैनिक समाचार, प्रभात आदीं दिसाळ्यांनी उपसंपादक म्हणून ताणें काम केलें. 1942त ‘टॉलस्टॉयच्या स्मृती’ हें पुस्तक बरयलें. 1953त ताची ‘इभ्रत’ ही पयली कादंबरी उजवाडाक आयली. 1957त तो पत्रवेवसाय सोडून पं. महादेवशास्त्री जोशी हाच्या ‘भारतीय संस्कृती कोश’ मंडळांत काम करूंक लागलो. ह्याच काळांत ताणें डॉ. आंतोनियु द व्दागाद पेरैर आनी डॉ. पांडुरंग स. पिसुलॉर्लेकार हाणें संपादन करून उजवाडाक हाडिल्ल्या मराठ्याच्या इतिहासाविशींच्या पुर्तुगेज कागद पत्रांचें संपादन करून अणकार केलो. 1964त शिवाजी विद्ध्यापिठाच्या इतिहास फांट्यांत संशोधन सहाय्यक म्हणून बडटी मेळ्ळी. 1970त तो ह्या पदावयल्यान निवृत जालो. ह्या काळांत ताणें ‘ ताराबाई कालीन कागदपत्रे,,’ 3 खंड (Tarabai Papers Vol.I, Studies in Maratha History 2 Volumes ); ताराबाई कालीन कागदपत्रे खंड 1 आनी शिवकालीन पोर्तुगिज कागदपत्रे हे ग्रंथ उजवाडाक हाडले. तशेंच ‘Historical Encyclopaedia of Maratha’ ह्या तीन खंडांच्या ग्रंथांचें कामूय पुराय केलें.
इतिहासाचो अभ्यासक तशेंच इतिहासाचो लेखक म्हणून ताणें खूब नामना जोडली. शिवाजी विद्दापिठांत ताणें ‘मराठ्यांचा इतिहास’चेर खूब संशोधन केलें. मराठ्यांच्या इतिहासाचो ज्ञानकोश ह्या ताच्या मोलादीक वावराक लागून ताका नामना मेळ्ळी. केंद्र सरकाराच्या प्रसिध्दी खात्याखातीर गोंय, दमण, दीव आनी दादरा नगर हवेली ह्या प्रदेशांची म्हायती दिवपी एक ल्हान पुस्तक ताणें बरयलें.
ताणें वट्ट इकरा कादंबऱ्यो बरयल्यात. तातुंतल्यो दोन अणकारीत आसात. हेर स्वतंत्र कादंबऱ्यांमदीं ताची ‘अब्बासअली’ ही हैदराबादच्या राजकारणाचेर बरयल्ली आसून ती ताची म्हत्वाची कादंबरी आसा. ‘आहूती’ ही ताची कादंबरी हैदराबादच्या मुक्ती संग्रामाचेर आदारिल्ली आसा.
दोनय संवसारीक म्हाझुजांचो नियाळ घेवपी दोन ग्रंथ आनी दुसऱ्या म्हाझुजांतलें म्हत्वाचें थारिल्लें स्टालिनग्राडचें झूज हीं ताचीं गाजिल्लीं इतिहासीक पुस्तकां. ताचें, सर विन्स्टन चर्चीलाचें चरित्र लोकरप्रिय जालें. संवसारीक अभिजात साहित्याचेरय ताणें लिखाण केलां. तातूंतल्या कांय लेखांचो झेलो ‘विविध लेख’ ह्या नांवान उजवाडाक आयला. ‘मानवी इतिहासांतील महान क्षण‘ ह्या ग्रंथाचे दोन खंड आनी ‘टॉलस्टॉयच्या स्मृती’ हीं ताचीं दोन अणकारीत पुस्तकां. इतिहासीक कादंबरी बरोवपाची एक खाशेली नदर ताचेकडेन आशिल्ली. ताचे बरपावळीची शैली सोंपी आनी सादी. ताचें कथानक गतीमान आसता. ‘चंबळेच्या पलिकडे’ , ‘महापर्व’, ‘अखेरची लढाई’ ह्यो ताच्यो म्हत्वाच्यो इतिहासीक कादंबऱ्यो.
चवकस वाचनाक लागून ताची साहित्याविशींची गोडी वाडत गेली. नवभारत, सुषमा, किर्लोस्कर, मनोहर, युगपाणी, यशवंत दुदसागर, आदी मासिकांतल्यांन ताणें स्फूट बरप केलें. साहित्याविशीं कांय समिक्षात्मक लेख ताणें बरयल्यात.
ताणें राजकारणांत व्हडलोसो वांटो घेतलो ना पूण गोंयची मुक्ती चळवळ चालू आसताना ‘नॅशनल काँग्रेस गोवा’चो पुणे फांटो स्थापन जालो. त्या फांट्याचो अध्यक्ष म्हणून ताणें तीन वर्सां काम केलें.
ताचें उजवाडाक आयिल्लें साहित्य अशें :
कादंबरी : इभ्रत, आहुति, अब्बासअल्ली, निष्कलंक, चंबळेच्या पलिकडे, महपर्व, कथा एका साम्राज्य संस्थापकाची, अखेरची लढाई, विजय कमान, मी.
इतिहास : पहिले जागतिक युध्द, दुसरे जागतिक युध्द, स्टालिनग्राडची लढाई, मानवी इतिहासातील महान क्षण (अणकार), सीलबंद गाडी (अणकार).
इतिहसीक साधन ग्रंथ : मराठ्याच्या इतिहासाची साधने पोर्तुगीज दप्तर खंड -1, खंड -2; करवीरचे छत्रपती आणि पोर्तुगीज. शिवशाही पोर्तुगीज.
चरित्र : सर विन्स्टन चर्चिल, कोंदणातील हिरे ( अस्तंत्या लेखकांचीं चरित्रां ), टॉलस्टॉयच्या स्मृती (अणकार).
ताचें उजवाडा येवंक नाशिल्लें पूण पूराय आशिल्लें साहित्य अशें – महाराष्ट्रातील कोश, 2 खंड, पोर्तुगीज मराठे संबंध. -कों. वि. सं. मं.
देसाय, अमृतजी माधवजी जसवंतराव : (जल्म : 9 जुलय 1929, मुंबय). सुटकेझुजारी. ताणें मराठींत विध्यालयीन शिक्षण आनी लिसेंवाच्या पांचव्या वर्सामेरेन शिक्षण घेतलें. 1948 मेरेन तो ‘नॅशनल काँग्रेस गोवा’ संघटनेचो वांगडी आशिल्लो. धारगळचे ‘हरिजन सेवा समिती’ चो तो वांगडी आशिल्लो. भुरग्यांक शिक्षण मेळचें ह्या हेतान तुयां ताणें मुळावी शाळा सुरू केली. सुटकेझुजाखातीर तो भूंयगत वावर करतालो. तुयेंचें ताचें घर म्हळ्यार क्रांतीविरांच्या कार्याचें मुखेल ठाणेंच आशिल्लें. 29 सप्टेंबर 1957 दिसा पोलिसांनी ताका धरलो आनी प्रदेशीक लस्करी न्यायालयामुखार उबो करून आठ वर्सां खर बंदखण आनी दोन वर्सां सादे बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली.
19 डिसेंबर 1961 दिसा ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन सुटकेझुजांतल्या ताच्या वावराचो भोवमान केला. - कों. वि. सं. मं.
देसाय, उत्तम गुणो : (जल्म- 18 ऑगस्ट 1918, कुंकळ्ळी
