Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/428

कार्तिक म्हयन्याचे पुनवेक चंद्र कृत्तिका नखेत्रांत आशता देखून तो कार्तिक म्हयनो. कांय देशांनी मेष, वृषभ ह्या ग्रहपथा वयल्या नखेत्रां वयल्यान (राशीं वयल्यान) म्हयन्यांचीं नांवां पडल्यांत. सूर्य ज्या नखेत्रांत आसता तें त्या म्हयन्याचें नांव आसता आनी हाकाच सौर म्हयने म्हणटात. अस्तंती नखेत्रां- भारतीय नखेत्रां आनी अस्तंती लोकांनी कल्पिल्लीं नखेत्रां हातूंत खूब वेगळेपण आसा. ताऱ्यांच्या समुहांची काल्पनीक नदरेन वेगळी अशी आकृती दिसता; ते आकृतीक आनी तातूंत अंतर्भूत जाल्ल्या ताऱ्यांच्या गटांत नखेत्र मानलें. ह्यो आकृती जनावरांच्यो, पदार्थांच्यो, पुराणीक व्यक्तींविशयक कथांच्या ह्या आदारान कल्पिल्ल्यो आशिल्ल्यो. देखीक – मेष, वृषभ अशीं ग्रहपथीय नखेत्रां, बृहदृक्ष, ड्रॅको अशीं जनावरांचीं नांवां आशिल्लीं नखेत्राः कॅसिओपिया, हर्क्युलीस, ऍड्रोमॅडा अशीं व्यक्तींच्या नांवांची नखेत्राः कुंभ, तूळ अशीं पदार्थवाचक नखेत्रां. अस्तंती नखेत्र पद्दतीचो जल्म मॅझोपोटेमियांतल्या युफ्रेटीस न्हंयेच्या देगांचेर जालो आसुंये. कारण थंयच्याच जनावरांचीं नांवां नखेत्रांक दिल्लीं आसात. ग्रीक संस्कृतायेचे पयलीं सुमेरियी संस्कृतीक ग्रंथांनी मळबाचे उत्तरे कडले 12, अस्तंते कडले 12 आनी ग्रहपथा वयले 12 अशे 36 विभाग मानिल्ल्याचें दिसता. इ.स.पू. 129 च्या अदमासाक पयल्या अस्तंती नखेत्रांची वळेरी हिपार्कस हाणें केली. टॉलेमी हाच्या Almagest ह्या ग्रंथांत (इ.स.पू। 150) 48 नखेत्रां दिल्यांत. ह्या नखेत्रांचीं नांवां इ.स.पू. 2700त रूढ जाल्लीं आसुंये. इ.स. 1603त योहान बायर हाणें अस्तंते कडल्या 13 नव्या नखेत्रांची भर घाली. 1690त जे. हेव्हेलिडस हाणें आनीक 9 वाडयलीं आनी 1763त एन. एल. द लाकाय हाणें नवीं 14 घालीं. आर्गो (व्हडें) हें नखेत्र खूब व्हड जालें देखून ताचे हेला (व्हड्याची तकली), पपिस (नौपार्क्ष्व), कॅरिना (व्हड्याचो तळ) आनी पिक्सिस) (होकायंत्र) अशे चार विभाग केले. हाका लागून आतांचो मान्य आंकडो 88 जाला. 1922त इंटरनॅशनल ऍस्ट्रॉनॉमिकल युनियन(आयएयु) हे संस्थेन हे वळेरेक अधिकृत मान्यताय दिली. 1930 त आयएयून सगळ्या मळबाचो रेखीव मर्यादा आशिल्लो नखेत्रांचो नकासो प्रसिद्द केलो. आतां ह्या नखेत्रांच्यो मर्यादा रेशा(उदेंत-अस्तंत रेशा) आनी होरावृत्त(उत्तर दक्षिण रेशा) हांणी केल्ल्यो आसात. पोरणे पद्दती कडेन जुळोवन घेवपा खातीर सगळ्या नखेत्रांचे आकार आनी जागे सारके नात. 88 नखेत्रांतलीं आयनीक वृत्ताचेर 12; उत्तर ध्रुवा कडेन 8; दक्षिण ध्रुवा कडेन 25 आनी आयनीक वृत्त आनी ध्रुव हांचे मदीं 43 अशीं आसात. हाका लागून खंयची खस्थ ज्योत खंयच्या नखेत्रांत आसा तें थरोवं येता. सगळ्या 88 नखेत्रांची नांवां, संक्षिप्त नांवां, भारतीय नांवां आनी तीं खंय आसात तो गोलार्ध जावं ग्रहपथ कोश्टक क्रं. 2 त दिल्लो आसा. कोश्टक क्रं. 2 अस्तंती नखेत्रां अ.क्र. नखेत्र अस्तंती नांव जागो 1 अरुंधती केश कोमा बेरनायसेस उ 2 अलमर्द हायड्रस द 3 अश्मंत फोरनॅक्स द 4 अष्टक ऑक्टन्स द 5 असिदंष्ट्र डोराडो द 6 उच्चैःश्रवा पेगॅसस उ 7 उत्तर मुकूट कॉरोना बोरिऍलीस उ 8 कन्या व्हर्गो ग्र 9 कपोत एपस द 10 करभ कॅमलोपार्डस उ 11 कर्क कॅन्सर ग्र 12 कर्काटक सर्सिनस द 13 कारंडव तुकाना द 14 कालिय ड्रॅको उ 15 कुंभ ऍक्वेरियस ग्र 16 गरुड ऍक्विला उ 17 गवय लिंक्स उ 18 चषक क्रेटर द 19 चित्रफलक पिक्टर द 20 जंबूक व्हल्पेक्युला उ 21 जटायू फिनीक्स द 22 जाल रॅटिक्युलम द 23 टंक सीलम द 24 तिमि डेल्फिनस उ 25 तिमिंगिल सेटस द 26 तूळ लिब्रा ग्र 27 त्रिकूट मेन्सा द 28 त्रिकोण ट्रायांग्युलम उ 29 दक्षीण त्रिकोण ट्रायांग्युलम ऑस्टॅली द 30 दक्षिण मत्स्य पिसीस ऑस्ट्रायनस द 31 दक्षिण मुकूट कॉरोना ऑस्ट्रॅलिस द 32 दुरदर्शक टेलिस्कोपियम द 33 देवयानी ऍड्रोमॅडा उ 34 धनु सॅजिटेरियस ग्र 35 ध्रुवमत्स्य अर्सा मायनर उ 36 नरतुरंग सॅण्टॉरस द 37 नौकातल कॅरिना द 38 नौकाशीर्ष व्हेला द 39 नौपार्क्ष्व पपिस द 40 पारावत कलुंबा द 41 पीठ एरा द 42 फलक स्कूटम द 43 बक ग्रुस द 44 बृहल्लुब्धक कॅनिस मेजर द 45 भुजंग सर्पेन्स उ 46 भुजंगधारी ऑफियुचस ग्र 47 भूतप बूटीज उ 48 मकर कॅप्रिकॉर्नस ग्र