Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/523

सोडून)६ लाख टन आशिल्लें. निकॅल हें दर्यांत जियेवपी जिवांमदीं आनी दर्यांतूय मेळटा.तशेंच, वनस्पती आनी जनावरांच्याय ऊताकांत तें आसता.मनशाच्या सदच्या आहारांतूय दर दिसा ०.३-०.५ मिग्रॅ.निकॅल आसता. धातुकांपसून निकॅल तयार करप हें खूब खर्चाचें आनी कठीण काम.दुस्या म्हाझुजाच्या काळांत आनी ते उपरांत निकॅल तयार करपाचे पद्दतींत खूब बदल जाले.धातुकां तीन प्रकारांचीं आशिल्ल्यान निकॅल तयार करपाक वेगवेगळयो पद्दती वापरतात.निकॅल दोन तरांनी शुध्द करतात -१)विद्दुकत विच्छेद करुन आनी २)माँड-कार्बेनिल पद्दतीन. निकॅल हो एक धव्या रंगाचो घट्ट धातू.तापोवन संस्कार केल्ल्‌या धातूचें घटपण (९९.९९% निकॅलाचो)८५ ब्रिनॅल ,जाल्यार थंड पद्दतीन संस्कार केल्ल्या धातूचें घटपण(९९.४% निकॅलाचो) २१० ब्रिनॅल इतलें आसा.ताची विद्दुत् संवाहकताय १६%(तांबें १००% धरुन ) चुंबकीय पार्यताय सुरवातेक ११० ब उण्यांत उणी ६००, विद्दुत् रोधकताय (२० सॅ. क.)७.८ मायक्रोअोम सेंमी.आसता.सर्वसादारण तापमानाचो ताचेर परिणाम जायना.आॅक्सिजनाच्या सान्मिध्यांत जाळ्ळ्यार निकॅलस आॅक्सायड (NIO)तयारन जाता.उदकाचो ताचेर परिणाम जायना.पूण तापिल्लि अवस्थें त तेंवाफेचें अपघटन(रेणूचे कुडके जावपाची क्रिया)करता.विरल आनी संहत हायड्रोक्लोरीक आनी सल्फ्युरीक आम्लांचो ताचेर ल्हव ल्हव परिणाम जाता.पूण नायट्रीक आम्लांची जलद क्रिया जावन निकॅल नायट्रायट तयार जाता.धातूचेर क्षाराचो( आल्कलीचो)परिणाम जायना . निकॅलाचीं खूबशीं आॅक्सायडां आसात.तातूंतलीं निकॅलस आॅक्सायड (NiO)आनी निकॅल डाय-आॅक्सायड (NiO2)हीं म्हत्वाचीं.निकॅलस हायड्राॅक्सायड[Ni(OH)2]हें निकॅल संयुगाच्या विद्रावांत पोटॅशियम हायड्राॅक्सायड भरशिल्ल्यान मेळटा.निकॅल लवणाची विरंजक (रंग ना करपी ) पिठ्याच्या विद्रावावांगडा विक्रिया केल्यार निकॅलिक हायड्राॅक्सायड [Ni(OH)3]तयार जाता.कार्बन डाय-आॅक्सायड चड प्रमाणांत आशिल्ल्या सोडियम बायकार्बोनेटाच्या विद्रावांत निकॅल सल्फेट भरशिल्यार निकॅल कार्बोनेट (NiCO3)मेळटा.निकॅल अोंक्सायडाचेर वा कार्बोनेटाचेर विरल हायड्राॅक्लोरीक आम्लाची विक्रिया केल्यार क्लाॅरायड(NiCl2)मेळटा निकॅल नायट्रेट[NiSO4.7H2O) आनी निकॅल सल्फायड(NiS),निकॅल सल्फेट(NiSO4.7H2O) आनी निकॅल कार्बोनिल[Ni(CO)4] हीं निकॅलांचीं कांय आॅक्सायडां. तशेंच निकॅलाचीं कार्बनां संयुगांय तयार करतात. विद्युत् विलेपनांत निकॅलाचो १८४३ पसून उपेग जावपाक लागला.१८८९ च्या सुमाराक तिख्यांत निकॅलाची भरसण करपाची पद्दत प्रचारांत आयली.मोनॅल निकॅल-तांबें मिश्रधातू १९०५ च्या सुमाराक तयार केले उपरांत मिश्रधातूंत निकॅल हो पायाभूत धातू म्हणून वापरपाक सुरवात जाली. निकॅल मिश्रधातू उकत्या तळाच्या विद्युत् प्रज्योत वा र्पवर्तन प्रकाराच्या भट्ट्यांनी हवेंत, अक्रीय(सोंपेपणी रसायनीक विक्रिया न जावपी) वायूंत जांव निर्वातांत वितळावपाक येतात.निकॅलाचे ५,००० परस चड मिश्रधातू प्रधआरांत आसून उद्देगीक गरजेप्रमाण नवे-नवे मिश्रधातूय सोदून काडटात.उत्पादीत निकॅलांतलें ५०%परस चड निकॅल लोखणावांगडा मिश्रधातू तयार करपाखातीर वापरतात.निकॅल तीखें(०.०५%-१०%निक२ल) मोटार गाडयो,ट्रक, बसी, तारवां, विमाना आनी हेर येरादारीच्या साधनांचे खास भाग तयार करपाखातीर व्हड प्रमाणांत वापरतात.तशेंच, शेताचीं यंत्रां-उपकरणां, यांत्रिक हत्यारां, खणकामाची यंत्रसामुग्री, खनीज तेलाच्यो बांयो आनी विद्युत् शक्ती निर्मितीची यंत्रसामग्री आनी हेर जायत्या तिख्याच्या संरचनांनी ताचो उपेग करतात.स्टेनलॅस तिखें(२%-२६% निकॅल) गंजरोधी आनी दाग ना पडपी आसून तीं शक्त आनी चिवटपण हे खातीरुय बरीं आसतात.हाका लागून रेल्वे, विमानां सारकिल्या येरादारीच्या साधनांनी, रांदचे कुडींतल्या आयदनाणनी आनी रसायनीक आनी खाद्यपदार्थाचेर प्रक्रिया करपी उद्देग,लुगटा उद्येग, कागदा कारखाने आनी खनीज तेल परिष्करण कारखान्यांनी अशा वेगवेगळ्या जाग्यांचेर तिख्याचो उपेग करतात.भट्ट्यांखातीर वापरतात त्या तिख्यांत २%-२६% निकॅल आसता.निकॅलाचें उच्च प्रमाण आशिल्ले मिश्रधातू तयार करपाखातीर निकॅलाच्या सगम्या उत्पादनांतलें सुमार २५% निकॅल वापरतात.तांबें आनी निकॅल (३०%-३५%)हांचे मिश्रधातू कळमरोधी आनी खास गूणधर्माचे आसून बांदकाम, रसायनीक आनी खाद्यपदार्थातल्यो प्रक्रिया उद्देगांतल्यो सामुग्री, तशेंच दर्या आनी विद्युत् शक्तीनिर्मणेच्या यंत्रसामग्रेत तांचो उपेग करतात.निकॅल आशिल्ले मिश्रधातू जॅट इंजिनांनी,नाणीं तयार करपाक, सोबेच्यो वस्तू आनी भांगरांत जडयल्ल्या रत्नांमणकांच्या वस्तींनी वापरतात निकॅलाच्या वट्ट उत्पादनांतलें सुमार २०% निकॅल शुध्द स्वरुपांतलो धातू म्हणून वापरतात.ह्या स्वरुपांत ताचो खाद्यपदार्था वयले प्रक्रियेंत, रसायनीक आनी रेडिअोंत, दूरचित्रवाणी आनी इलॅक्ट्राॅनीक उद्देगांत उपेग करतात.निकॅल तशेंच अगंज तिखें आनी हेर निकॅल मिश्रधातूंचो तिख्याचेर थर दिवपाखातीर उपेग करतात.हाका लागून रसायनांनी जावपी झीज करपी क्रियेक थांबोवपी परिणामकारक संरक्षक थर खूब उण्या खर्चांत मेळपाक शकता.अशेतरेन विद्युत् विलेपनान ताचो उपेग करुन वातावरणी झिगेपसून सरंक्षण मेळोवपाक येता. दर वर्सा णव लाख किग्रॅ.परसय चड निकॅल उत्प्रेरक म्हणून वापरतात.एथिलीन डाय-अमायन टॅट्राअॅसिटेटावांगडा अनुमापन करुन निकॅल वळखुपाक येता.उत्प्रेरकांतलें आनी कंवचेंतलें निकॅल वळखुपाखातीर क्ष-किरणांचो उपेग करतात.हे भायर आनिकूय जायत्या पद्दतींनी निकॅल वळखुपाक येता. निकॅल संयुगांक लागून जनावरांचेर विखासारको परिणाम जाता.शरिराचेर दिसपी निकॅलाचो परिणाम म्हणजे कातीच्यो पिडा.निकॅलाचो पिठो उस्वासावांगडा पुलमांवांनी गेलो जाल्यार कांक्र (कॅन्सर) हो रोग जाता.निकॅल कार्बोनॅल हे खूब विखारी आसता. १९५०-६० मजगती केल्ल्या सर्वेक्षणाप्रमाण सुकिंदा, कान्सा,सारुआबिल, कालियापानी आनी भिमतानगर ह्या जाग्यांनी निकॅल आॅक्सायडाचे सांठे सांपडल्यात.हांचे भायर निकॅल सल्फायडाचे सांठे काम्पाहर (टाटानगरा लागीं) आनी रामसू (जम्मू आनी काश्मीर) ह्या सुवातांनीय सांपडल्यात.कटक जिल्हांतय निकॅलाचे सांठे सांपडल्यात.सुकिंदा आनी कान्साक सांठ्यांपासून निकॅल तयार करपाचे प्रकल्प तयार जाल्यात.भारताची निकॅलाची दर वर्साची गरज सुमार २,५०० टन इतली आसा.सध्या ती कॅनडा आनी रशियाच्यान आयात करुन भागयतात.सुकिंदा प्रकल्प सुरु जाले उपरांत देशाची निकॅलाची भागोवापाखातीर आयात करपाची गरज पडची ना. - कों. वि. सं.मं.