रामाचेर चाल करून आयले. रामाक ते बदनात हें पळोवन रामाक खूब अजाप दिसलें. सिध्दार्थ नावांच्या एका मनशाकडल्यान ते आपलेच दोगूय पूत आशिल्ल्याचें समजतकूच रामाक खूब उमेद जाली. उपरांत सगळ्यांचे विनंतीवयल्यान रामान सीतेक आपोवन गेवन शुध्द चारित्र्याविशीं अग्निदिव्य करपाक सांगलें. सीतेन पंचपरमेष्ठीचें स्मरण करून पेटिल्ल्या अग्निकुडांत उडकी घेनाफुडें तें उदकाकूंड जालें. तें उदक घोग्यांनी व्हांवपाक लागलें. सगळेकडेन हाहाकार जालो. पूण रामान त्या उदकाक स्पर्श करिनाफुडें उदक उणें जालें. उपरांत त्या दोनूय पुतांच्या सामकार रामान सीतेची भोगसाण मागली. सीतेन रामवांगडा राजम्हालांत वचपाक न्हयकार दिलो आनी आर्यिकेची दिक्षा घेतली. थोड्या दिसांनी लक्ष्मणानूय देहाचो त्याग केलो. रामानूय वैराग्य घेवन तपाक आरंभ केलो आनी कांय काळाउपरांत निर्वाण प्राप्त केलें.
संस्कृत भाशेंतलें हें पद्मचरित आनी प्राकृत भाशेंतलें पउमचरिय ह्या दोनूय ग्रंथांनी कथा सारकीच आसा. पूण पउमचरिय ह्या ग्रंथापरस पद्मवरितांत ही कथा विस्तारान आसा. हाका लागून कांय विव्दानांच्या मतान पउमचरिय ह्या प्राकृत ग्रंथाचोच रविषेण हाणें पद्मपुराण ह्या नांवान संस्कृत भाशेंत विस्तारान अणकार केला आसुंये.
-कों. वि. सं. मं.
पद्मसाळी- दक्षिण भारतातंतली एक जात. तमीळनाडू प्रदेशांत ह्या लोकांचो चड राबितो आसा. पंडरी, बोम्मा अशो तीस पोटजाती हे जातींत आसात.
पद्मसाळी लोक चडशे वैश्णव आनी थोडे पंथाचे आसात. शैव पंथाचे लोक गळ्यांत लींग घालतात. वैश्णव पदेमसाळी, वेंकटेश्वराक आपलें कुलदैवत मानतात. तशेंच ते रंगस्वामी नरसाप्पा, कालिलम्म, अंकम्म, मिराअम्म, दुर्गम्म ह्या देवांक भजतात. भावन नांवाच्या ऋषीक ते आपलो पुर्वज मानतात. ते भावन ऋषीचे वर्सुकी उत्स मनयतात. त्या वेळार ऋषीचें प्रतिनिधीक स्वरूप म्हणू दोन रंगयिल्लीं आयदनां वागाचे मुर्तीचेर दवरतात आनी तांकां शीत-भाज्यो हांचो महानिवेद्द दाखयतात. उपरांत भक्तांक तो प्रसाद म्हणून वांच्चात. कांय सुवातांनी तांचीं स्वतंत्र देवळां आसात.
पद्मसाळी लोक विणपाचो धंदो करतात. कांय जाणांचे स्वताचे माग आयतात. पूण चडशे सावकाराचे माग चलोवन पयशे घेतात. हे लोक गरीब पूण वेसनी आसतात.
लग्न जमोवपाक हे लोक ब्राह्मण पुरयताची मदत घेतात. तांचे लग्नपद्दतींत तेलुगू आनी कानडी पद्दतींची भरसण आसता. व्हंकल मंगळसुत्र घालता आनी कणसांचे राशीचेर उबी रामन हनुमंताची पुजा करता. उपरांत तिका बैलाचेर बसोवन न्हव-यागेर व्हतात. थंय व्हमकलेच्या नाकांतली नथ एके दुदाचे थाळयेंत लिपयतात. ती व्हंकलेन चुकनासतना पांच खेपे हात घालून काडची पडटा. घरांत प्रवेश करचेपयलीं न्हवरो, व्हंकलेक उखलून थोडो वेळ नाचता. ह्या नाचाक देगा-आरा अशें म्हणटात.
ह्या लोकांमदीं मडीं पुरपाची चाल आसा. मडें बशिल्ले अवस्थेंत पुरतात. मडें घरांतल्यान भायर व्हरचे पयलीं ताका एक कोंबो बळी दितात. शेनवारा वा आयतारा मरण आयल्यार मडें लासतात. त्या वेळारतो कोंबो निसणीक बांदून व्हरतात आनी मड्यावांगडा लासतात. तशें केल्ल्यान, घरांत बेगीन मरण येना असी त्या लोकांनी समजून आसा. पांचव्या दिसा एक मेंढरूं बळी दिवन ताचें मास खातात. सुतक सोंपपाच्या दिसा सगळे सोरो पियेतात.
ह्या लोकांनी जातपंचायत आसता. सेट्टी वा गौडू नांवाचो पंचायतीचो फुडारी आसता. हें फुडारी पण परंपरेन मेळटा. -कों. वि. सं. मं.
पद्मावत- एक हिंदी महाकाव्य. नामनेचो सुफी कवी मालिक महुमद जायसी हाणें हें प्रेमकाव्य अवधी भाशेंत रचलां. मलिक मुहंमद (जल्म 1475) हो उत्तर प्रदेशांतल्या जायसी गांवचो. त्या गांवाक तो धर्मक्षेत्र मानतालो. थंयच ताणें इ. स. 1540त पद्मावत ह्या काव्याची रचना केली. ह्या काव्यांत इ.स. च्या 16 व्या शतमानांतल्या अवधी भाशेचें रूप दिश्टी पडटा. ह्या काळांत कवीन काळांतल्यो म्हणी, वाक्संप्रदाय हांचो सुंदरतरेन उपेग केला. दोहा आनी चौपाई ह्या वृत्तांत हें काव्य रचिल्लें आसून तांतूत सात अर्धचौपायां उपरांत दोहा वापरिल्ल आसा.
कथात्मक काव्याखातीर ही रचनाशैली खूब उपेगी मानतात. ह्या काव्यांतले कथेचो सारांश असो- सिंहलव्दिपचो राजा गंधर्वसेन हाका पद्मावती नांवाची सोबीत सुंदर राजकन्. आशिल्ली. तिचेकडेन हिरामन नांवाचो एक उलोवपी पोपट आशिल्लो. एक दिस ताणें पद्मावतीक सांगलें, तो तिचेखातीर सुंदर वर सोदून हाडटा. ते राजान आयकलें. आनी ताका राग आयलो. तें पळोवन भंयान पोपट उडून गेलो. वाटेर ताका एका पारध्यान धरलो आनी विकलो. फुडें तो चितोडचो राजा रत्नसेन हाचेकडेन पावलो. ताची राणी नागमती हिका आपल्या रूपाचो खूब गर्व आशिल्लो. पूमण हिरामनान तिका पद्मावती तिचेपरस सुंदर आशिल्ल्याचें सांगलें. तें आयकून रागान तिणें पोपटाक जिवो मारपाची आज्ञा दिली. पूण राजाच्या भंयान दासीन ताका लिपोवन दवरलो. एक फावट राजान चवकशी करतकूच दासीन पोपटाक राजामुखार हाडलो तेन्ना ताणें राजामुखारूय पद्मावतीचें रूप वर्णन केलें, तें आयकून राजा तिचे प्राप्तीखातीर अस्वस्थ जालो. फुडें पद्मावतीक ही खबर कळटकूच ती ताका मेळूंक गेली आनी तिणें ताका सिंहलगड चलून वचपाची अट घाली. रत्नसेनान ती अट मान्य केली आनी फुडें त्या दोगांयचें लग्न जालें.
रत्नसेनाच्या दरबारांत राघवचेतन नांवाचो एक पंडित आशिल्लो. तो अल्लाउद्दीन खिलजीक वचून मेळ्ळो आनी ताणें ताचेकडेन पद्मवतीच्या रूपाचें वर्णन केलें. तें आयकून अलाउद्दीन हाणें चितोडाचेर घुरी घाली. पूण किदेंय केल्यार गड हातांत येना हें पळोवन ताणें तहाचीं उलोवणीं केलीं. हीं उलोवणीं करता आसतना अलाउद्दीनान फकत हारशांतूच पद्मावतीचें रूप पळेलें. तें पळोवन तो अस्वस्थ जालो आनी ताणें कपटान फुडें रत्नसेनाक धरून दिल्लीक व्हेलो. उपरांत पद्मावतीन रत्नसेनाक सोडोवन हाडपाखातीर गोरा आनी बादल ह्या वीर सरदाराक थंय धाडले. हाणीं कट करून राजाक सोडोवन हाडलो. पूण चितोडाक पावतकूच रोखडेंच ताका मरण आयलें. पद्मावती आनी नागमती ताचेवांगडा सती गेल्यो. हेच कथेवयल्यान इतिहासांत चितोडच्या पद्मिनीची कथा आस्पावल्या.
