Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/719

This page has not been proofread.

विद्यार्थ्यांनी एक वांगडी मंडळ तयार केलां.तेंच मंडळ संस्थेचो कारभार पळयता.

सगळ्या जातीधर्मांचे गरीब आनी गांवगिरे रयतेक आपल्या मोलादीक यत्नांनी ताणें आर्विल्ल्या शिक्षणाचें दार उकतें करून दिलें.ताकाच लागून लोकांनी ताका 'कर्मवीर' ही पदवी दिली.शिक्षणीक मळावयली ताची म्हत्वाची कामगिरी लक्षांत घेवन पुणें विद्यापिठान ताका सन्माननीय डी.लिट. ही पदवी दिवन ताचो भोवमान केलो.जाल्यार भारत सरकारान ताका 'पद्मभूषण' हो किताब दिवन ताचो भोवमान केलो. इ.स. १९४८ त सातारा जिल्हा विद्यार्थी संघटनेचे वतीन ताका एक लाख इकरा हजारांची थैली दिल्ली.ही रक्कम ताणें आपले संस्थेक दिली.

स्वावलंबन,स्वाभिमान,स्वाध्याय आनी स्वातंत्र्य ह्या चार सुत्रांचेर भाऊरावाचें शिक्षणीक तत्व आदारिल्लें.स्वावलंबी शिक्षणाचें ब्रीद दवरून कश्ट करून शिक्षण हें ताच्या शिक्षणीक तत्त्वगिन्यानाचें सार आशिल्लें.

-कों. वि. सं. मं.

पाटील,दादाराव जयवंतराव:(जल्म:१ जुलय १९२१,हिवारा-पुसद-महाराष्ट्र) सुटकेझुजारी.सुर्वेक तो भारतीय कम्युनिस्ट पार्टीचो वांगडी आशिल्लो.उपरांत तो कॉंग्रेस (आय) चो वांगडी जालो.सत्याग्रहींचो एक पंगड घेवन बेळगांवच्यान चलत ते बांदा आयले.आनी १५ ऑगस्ट १९५५ दिसा तांणी पत्रादेवीक सत्याग्रह केलो.त्या काळार पुर्तुगेज सैनिकांनी केल्ल्या फारपेटांत ताचे तीन सत्याग्रही साथीदार मधुकर चौधरी,राजाभाऊ महंकाळ आनी कर्नलसींग बनीपाल हांकां हुतात्म्याचें मरण आयलें.जिल्हा परिशदेचो तो वांगडी आशिल्लो.१९८३ वर्सा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.

-कों. वि. सं. मं.

पाटील, नारायण सांदिपन:(जल्म:५ फेब्रुवारी १९३०,तवशी-पंढरपूर). सुटकेझुजारी.पोळें शिमेर,सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतिल्लो,तेन्ना पोलिसांनी ताका धरून खूब मार दिलो.१३ मे १९८८ ह्या दिसा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.

-कों. वि. सं. मं.

पाटील,शंकर रावजी:(जल्म:१४ फेब्रुवरी १९२७,नांदूर मंगलवेढा,सोलापूर,महाराष्ट्र). सुटकेझुजारी.तो इंडियन नॅशनल कॉंग्रेस समितीचो वांगडी आशिल्लो.१९४२ त ताणें भारत छोडो आंदोलनांत वांटो घेतिल्लो.मे १९५५ वर्सा अण्णासाहेब कवडी हाच्या फुडारपणाखाल ३० सत्याग्रहींचो पंगड घेवन पुण्याच्यान बांदासावन गोंयांत आयलो आनी पेडण्यां सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतलो.थंय तांणी व्हडा व्हडान घोशणा दिल्यो.तेचपरी तिरंगी बावटो लायलो.तेन्ना ताका पुर्तुगेज पोलिसांच्या फारपेटाक तशेंच लाठीहल्ल्याक तोंड दिवंचें पडलें.ताका ह्या हल्ल्यांत खूब मार लागिल्लो.

१९५७ त तो कामगार संघणेखातीर वावर करतालो.१३ ऑगस्ट १९८७ ह्या दिसा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.

-कों. वि. सं. मं.

पाठारे प्रभू:एक जात.ह्या लोकांची वस्ती मुंबय,माहीम,साश्टी,ठाणें,वसई आदीकडेन आसा.हांका पाताणे वा पैठणे प्रभू अशेंय म्हणटात.पैठणावयल्यानच पैठणे वा पाताणे हें नांव पडलें.कांय अभ्यासकांच्या मतान पाठारे हो प्रतीहार ह्या संस्कृत शब्दाचो अपभ्रंश आसा.पाठारे हे कनौज आनी राजस्थानच्या प्रतीहारांचे वंशज आशिल्ले.इ. स. १०१८ त महंमुदान कनौजाचेर घुरी घालतकच प्रतीहार घाराण्यांतलो निमाणो राजा राज्यपाल हाका हारयलो.उपरांत प्रतीहार वा पाठारे प्रभू हांचे पुर्वज देवगिरीच्या राजाच्या आश्रयाखातीर पैठणाक आयले अशें इतिहासकाराचें मत.फुडें ते भीमदेवा वांगडा वा बिंबदेवा वांगडा उत्तर कोंकणांत आयले तेन्ना तांकां पैठणे प्रभू वा पैठणकर प्रभू अशें म्हणूंक लागले.

देवगिरीचो राजा रामदेवराय यादव हाका अल्लाउद्दीन खिलजी हाणें इ. स. १२९४ त हारयलो.तेन्ना ताणें आपलो दुसरो पूत बिंबदेव हाका उत्तर कोंकणांत धाडलो.ताचे वांगडा कांय सरदार आनी पाठारे प्रभूचीं कांय कुटूंबांय आयलीं.बिंबदेवान थंय महिकावती नांवाची राजधानी स्थापन केली.हेंच सद्द्याचें माहीम.

पाठारे प्रभूच्या इतिहासाविशीं माहिती दिवपी नारणजी नांवाच्या एका पाठारे प्रभू हाका इ. स. १७९८ उतरायल्लें एक बाड मेळ्ळां. हातूंत वट्ट पांच काण्यो दिल्यात.पयले काण्येंत रामराजाचो महिमा आनी पाठारे जातीच्या सांसठ कुळांचो उल्लेख आसा.दुसरे काण्येंत राजा बिंबाच्या अंमलासावन मुसलमानी अंमलाचे सुरवातेची काणी आसा.तिसरे काण्येंत सोपारेच्या वैतरणी तिर्थाचें महात्म्य वर्णन केल्लें आसा.चवथे काण्येंत पाठारे जातीच्या अठरा कुळांचीं नांवां दिल्लीं आसात आनी पांचवे काण्येंत बिंब राजासावन मुसलमानी सत्ते मेरेनच्या राजाची परंपरा आनी ताचे कारकिर्दींतल्यो कांय म्ह्त्वाच्यो गजाली दिल्यात.पयल्या प्रकरणांत राजा रामदेव हांच्या कुळाचें वर्णन करतना चापानेर,हस्तनापूर,नागाबाज,मुंगीपैठण आनी पणाले अशा पांच पैठणांचो उल्लेख केल्लो आसा.बिंबाच्या राजवंशाच्या ह्या पांच पैठणाच्या राजवंशांकडेन संबंद आशिल्लो.ताणें हाडिल्ले पाठारे प्रभू हे मूळ ह्या पांच राज्यांनी रावपी आशिल्ले.हे लोक स्मार्त शैव आसून शृंगेरी मठाच्या धर्मीक अधिकाराखाला आसा.तांचीं श्रीपती,रामळ,नागेश्वर,त्रिंबक,श्रीचंदल,जनार्दन,कामेश्वर,केशव,दुर्म,श्रवण,आंकूश आनी गोत्रां आसात.

पाठारे प्रभूचीं पैठण,नागाबाज,चापानेर पन्हाळा,चेरणेर,दौलााताबाद,अनहिलवाडच्यान जायतीं कुळां कोंकणांत आयलीं.हीं कुळां चेऊल,येकसार,कोंडिवटे,दइसार,चेंबूर,गोरेगाव,शीव,पसपौली,चेदवली,कल्याण,कळवे,माहीम,ठाणें आदी वाठारांनी येवन रावलीं.

आदल्या तेंपार तांचेमदीं ल्हान पिरायेचेरूच लग्नां जातालीं.साकरपुड्या वांट्याचें तांचेमदीं कुलदेवतेक बोकडो बळी दिवपाची चाल आसा.लग्नाआदीं एक दीस पयलीं घरांतलो जाणटो मनीस कुलदेवीची पुजा करता.उपरांत बोकड्याक देवीमुखार हाडटात.एका सुपांत थोडे तांदूळ खावपाक लागलो की जाण्टो मनीस ताची तकली कापता.उपरांत ती तकली हातांत घेवन