Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/269

This page has not been proofread.

उद्देगीक यंत्रसामग्री, येरादारीचीं उपकरणां,वखदां, लुगट आनी अन्नधान्याची आयात जाता.व्हड शारांनी खरेदी-विक्रीचीं केंद्रां आसात.गांवगि-या वाठारांनी सप्तकी बाजारांतल्यान वा जात्रा-उत्सवांतल्यान वस्तूंचें दिवप-घेवप जाता.१९११त स्थापणूक जाल्ले बांकु सॅंत्राल द बोलिव्हिया हे मध्यवर्ती बॅंकेचें ११९३९त राश्ट्रियीकरण जाले6.’पेसोबोलिव्हिआनो’ हें देशाचें अधिकृत चलन.

येरादारी आनी संचारण:देशाची चडशी भूंय दोंगरी प्रकारची आशिल्ल्यान येरादारीच्या मळार व्हडलिशी सुदारणा जावंक ना.म्हामार्गूय फाटसारिल्लेच स्थितींत आसात.दोंगरी भुंयेक लागून म्हामार्गांचेर साबार मोडणां आनी घाट आसात.हाका लागून सादारण लोकांक एके सुवातेसावन दुसरेकडेन वचपाक खूब त्रास जातात.१९६४त ‘बोलिव्हियन नॅशनल रेल्वे’ संस्थेची स्थापणूक केली.एल आल्तो (ला पास) आनी विरू विरू (सांता क्रूज) हे हांगाचे आंतरराश्ट्रीय विमानतळ.लॉयड आयरिओ बोलिव्हिआनो ही संस्था राश्ट्रीय हवाई येरादारीचेर देखरेख दवरता.इस्टर्न अॅिरवेस,लिफ्तान्सा ह्यो आंतरराश्ट्रीय विमान येरादारी कंपन्यो आसात.

टपाल सेवा खूब फुडारिल्ली आसू,टपाल कचे-यांनी तेलेग्राम आनी दूरध्वनीची वेवस्था आसा.देशांत शासननियंत्रीत दूरचित्रवाणी यंत्रणा आसा.

लोक आनी समाजजीण: १९९१ चे जनगणने प्रमाण बोलिव्हियाची लिकसंख्या ७७,००,००० इतली आशिल्ली.देशाच्या विस्ताराच्या मानान हांगाची लोकसंख्या खूब उणी आसा.बोलिव्हिया हो दक्षिण अमेरिकेंतलो साप्प पातळ लोकवसती आशिल्लो देश.भूंय रचणुकेप्रमाण लोकसंख्येची दाटाय थरल्या.देशाची चडशी लोकसंख्या आल्तप्लानोचे उत्तरेक एकवटीत जाल्ली आसा.उदेंतेकडेन आशिल्ल्या लॉ लॅंड भागांत लोकवसती साप्प पातळ आसा.मिनाच्यो खणी आशिल्ल्या वाठारांनी,शिंपणावळीची वेवस्था आशिल्ल्या देगणांमदीं आनी मुखेल शारांनी लोकांची दाटाय चड आसा.इंडियन,मिस्तीस (कोलो) आनी गोरे लोक अशी समाजाची वांटणी केल्ली आसा.बोलिव्हियन समाजांतले पन्नास टक्क्यांपरस चड लोक इंडियन जमातीचे आसात.थळाव्ह्या इंडियनांभितर दोंगरी वाठारांनी आयमारा,न्हंयादेगांनी वा देगणांमदीं रावपी केचुआ आनी उदेंतेकडच्या लॉ लॅंड प्रदेशांत मेळपी गौरानीस ह्यो तीन म्हत्वाच्यो जमाती.इंडियन हे गरीब,फाटसारिल्ले आनी अशिक्षीत लोक.ते मुखेलपणान शेतकामांत वा खणकामांत वावुरतात.हांगाच्या उंचेल्या प्रदेशांनी रावपी इंडियन आनी सवथळ प्रदेशांनी रावपी इंडियन लोकांभितर खूब वेगळेपण आसा.आल्तप्लानो हांगाचे आरामारा भास उलोवपी इंडियन लोक कर्मटः स्वभावाचे आनी उणें उलोवपी जाल्यार,केचुआ भास उलोवपी इंडियन चारचौगांमदीं रमपी आनी मायेस्त.मिस्तीस हो इंडियन आनी स्पेनीश हांची भरसण जावन तयार जाल्लो नवो वंश.स्पेनिश वसणूककारांनी आफ्रिकेसावन गुलाम म्हणून हाडिल्ले खाप्री चड करून यूंग्गास प्रदेशांत रावतात.स्पेनी कुळाचे गोरे लोक हांगा साप्प उण्या प्रमाणांत आसात.ते आनी मिस्तीसमेळून सरकार,शासन आनी वेवसाय चलयतात.धर्माचे नदरेंतल्यान ९०% परस चड रोमन कॅथलीक आनी उरिल्ले हेर धर्मींचे आसात.वंशीक नदरेंतल्यान इंडियन लोकांचें प्रमाण सुमार ६३%,मिस्तीस हांचें ३२% जाल्यार गो-या लोकांचें प्रमाण फकत ५% इतलेंआसा.गोरेआनी मिस्तीस लोक स्पेनिश भास जाल्यार इंडियन लोक आयामारा आनी केचुआ भाशेंतल्यान वेव्हार करतात.राश्ट्रीय साक्षरतेचें प्रमाण ७८% आसा.सगळ्या लोकांक मुळावें शिक्षण फुकट आनी सक्तीचें आसा.बोलिव्हियन साहित्य हें मुखेलपणान स्पेनिश भाशेंत आसा.सद्या अस्तित्वांत आशिल्ली बोलिव्हियन उच्च कला ही थळावी परंपरा आनी युरोपी कला हांची भरसण जावन निर्माण जाल्ली आसा.चित्रकला,साहित्य,संगीत आनी हेर क्षेत्रांनीय थळावे आनी युरोपीय कलेचो प्रभाव दिश्टी पडटा.

ला पाझ,सुक्रे,ऑरूरो,उयूनी,टुपीझा,कोचाव्हांबा,तारीझा हीं हांगाचीं म्हत्वाचीं शारां.तितिकाका,पोओपो आनी कॉइपसा हीं जगप्रसिध्द तळीं बोलिव्हियांत आसात. -कों.वि.सं.मं.


बोलेरो:स्पेनांतलो एक नामनेचो नावाचो प्रकार.हो नाच एकल्यान,दादले-बायलांचे जोडयेन वा खूब जाण मेळून एकवटीतपणान करतात.हो नाच नेटान आनी तालाचेर करतात.ह्या नाचाक चिपळ्यांभाशेन आसपी कॅस्टानेट वा गिटार ह्या वाद्याची आनी गायनाची साथ आसता.

इ.स.१७८० च्या अदमासाक,झेबास्टिआन थेरेथो ह्या दरबारी बॅले नर्तकान स्पेनांतल्या अॅंाडलुझीया प्रांतांतल्या एका लोकांनाचांत थोडे बदल करून बोलेरो हो नाच प्रचारांत हाडलो. ह्या नाचांतल्यो ऊंच उडक्यो मारप तशेंच हवेंत वयर-सकयल पांय फाफडप ह्या खाशेल्या हालचालींतल्यान बॅले नाचाचो प्रभाव जाणवता.देंवते लयीचो सोबीत पदन्यास,तालाची वांटणी ३:४,नेटाचो आनी बदलपी थेको हीं बोलेरो नाचाचीं खाशेलपणां आसात.बोलेरो नर्तक आपले भाव प्रउक्तावपाखातीर हाताच्या हालचालींचो चड वापर करतात.

क्युबांतले बोलेरो-सॉन आनी डोमिनिकन बोलेरो हे संथ प्रदेशीक नाचाचे प्रकार आसात.आर्विल्ल्या बोलेरो नाचाचें ‘पोल्प्नेझ’ह्या नाचाकडेन बरेंच साम्य आसा.राव्हेलची बोलेरो ही वाद्यवृंदरचना (१९२८) हें बोलेरो नृत्यसंगिताचें नामनेचें उदाहरण जावन आसा. -कों.वि.सं.मं.