Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/290

This page has not been proofread.

आपली राजधानी उबारली. सोळाव्या शेंकड्यांत राजा तबिश्र्वेती हाणें उत्तरेकडचे शान आनी दक्षिणेकडचे मॉन हांका एकठांय हाडून पेगू हांगा आपली राजधानी उबारलीं. ताच्या मरणाउपरांत ताचो मेवणो बाईन्नॉग हाणें मणिपूर, अवा ह्या शान राज्यांचेर आनी मॉनाच्या प्रदेशांचेर जैत मेळयलें. ताणें 1569 त थायलॅंडाच्या राजाचो पराभव करुन ताका बंदखणीची ख्यास्त दिल्ली. पूण ताची प्रशासनाची यंत्रणा विस्कळीत आशिल्ली. ताची फौजूय ल्हान आशिल्ली. निमाणेकडेन ह्या राज्यांचे ल्हान ल्हान कुडके जावन मणिपूर स्वतंत्र जालो. उपरांत बाईन्नॉगाचो नातू अनौकपेटलून सत्तेर येवन ताणें राज्याची घडी नीट बसयली. उपरांत हांगा युरोपी लोक वेपरा निमतान येवपाक लागले. इ.स.1752त पुराय ब्रह्मदेश मॉनांच्या शेकातळा आयलो. तांचो राजा बिन्यादल हाणें पेगूक आपली राजधानी उबारलीं. मॉनाची सत्ता नश्ट करचे खातीर अलौगापेयान ह्या मुखेल्यान 1752त आपल्याक राजा म्हूणून घोशीत केलो. सुरवेक श्र्वेवो हांगा राज्य उबारुन मॉन सत्ताधाऱ्यांचेर आनी फ्रांसेझांचेर हार घाली. मणीपूर आनी तेनारीस हे प्रदेश ताणें आपल्या शेकातळा हाडले. अलौगपेयान स्थापणूक केल्ल्या कॉनबॉंग वंशान मुखार 1885 मेरेन ब्रह्मदेशाचेर आपलो शेक गाजयलो. आराकान आनी आसामाचेर शेक गाजयलो. जैत मेळयले उपरांत तांचो ब्रिटीशांकडेन संबंद आयलो. आनी तांचेमदीं झगडीं सुरु जालीं. हातूंतल्यानूच पयलें ब्रह्मी झूज जावन (1824-26) ब्रह्मदेशाचेर हार पडली. ब्रिटीशांनी आसाम, मणिपूर, आराकान आनी तेनासरीमम हे प्रदेश आपल्या शेकातळा हाडलें. कलकत्ता ते सिंगापूर दर्यादेगेक लागीन ब्रिटीशांनी ब्रह्मदेशाआड दुसरें झुज उबारुन (1852) ब्रह्मदेशाचेर हार घाली. 1885 त तांचे भितर तिसरें झूज जालें. ब्रह्मदेशाचो निमाणो राज्य थिवा हाका हाका सत्तेवयलो देंवोवन ब्रिटीशांनी ताका रत्नागिरीक शिमेपार केलो. अशे रितीन सबंद ब्रह्मदेश ब्रिटीशांच्या शेकातळा आयलो. आनी ब्रह्मदेश ब्रिटीश हिंदुस्थानाचो एक भाग जालो.

1 जानेवारी 1886 सावन ब्रह्मदेश हो ब्रिटीश हिंदुस्थानाच्या साम्राज्याचो क भाग जालो. तिनूय ब्रह्मी झुजांनी हिंदी सैन्यान ब्रिटीशांक आदार तरुन ब्रह्मदेशाचो पराभव केलो. हाका लागून ब्रह्मी लोकांमदी आनी हिंदी जनतेंत दुस्मानकाय निर्माण जाली. ब्रिटिशांच्या अत्याचारांक विरोद करपाखातीर ब्रह्मदेशांत तरणाट्यांच्या संघटनांची स्तापणूक जावपाक लागली. अस्तंती आचारविचारां वांगडा तरणाट्या पिळग्यांचेर लोकसाय, समाजवाद, क्रांती हांचो परीणाम जावपाक लागलो. नवे पीळगेन राश्ट्रवाद, राश्ट्रधर्म, संस्कृताय आनी आदुनीक अस्तंती शिक्षण हांचो पुरस्कार करुन 1908 त युवक बौध्द संघटनेची स्थापणूक केली. हे संघटनेंत ब्रिटीशांच्या जुलमी धोरणाक विरोध करुन तांणी संविधानीक कायद्याची मागणी केली. विद्यार्थ्यांची ब्रिटीशाआड चळवळी आनी संप सुरु केले. 1930त ब्रिटिशांनी ब्रह्मदेश हिंदुस्थानासावन वेगळो करपाचें थारायलें. ऑंग सान, ऊ नू, शू मॉंग आनी हेर तरणाट्यांनी थाकीन (मालक) चळवळ सुरु केली आनी तांणी हिंसाचारी पद्दत आपणायली. 1935 चो कायदो पास जाले परांत दोन वर्सांनी ब्रह्देश हिंदुस्थानासावन वेगळो केलो. ताका ब्रिटीश सम्राज्यांतल्या घटक राज्याचो मान मेळ्ळो. तशेच नवे अधिकारुय मेळ्ळें. दुसऱ्या म्हाझुजाच्या तेंपार ब्रह्मी फुडाऱ्यांनी जपानाक तेंको दिलो. ताणीं जपानाच्या आदारान ब्रिटीशांक ब्रह्मदेशांतल्यान धांवंडावन घालपाची येवजण आंखली. बे मॉ आनी ऊ सान हे दोगूय हे येवजणेचे मुखेली आशिल्लें. ऑंग सान, ने विन आनी हेरांनी हुकुमसायेविंशी स्वातंत्र्यसंग ह्या नांवानी क्रंतीकारी संघटना बारिल्ली. हे संघटनेन जपानाचो आदार मागिल्लो. पूण जपानान ब्रह्मी नेत्यांचो विश्र्वासघात करुन 1941त ब्रह्मदेशाचेरुच आक्रमण केलें. आपल्या कळसूत्री प्रशासनाचो मुकेली म्हूणून जपानांत बे मॉ हाची नेमणूक करुन 1943त ब्रह्मदेश हें स्वतंत्र राश्ट्र अशें जाहीर केलें. बे मॉ हाका सैन्याचो मुखेली नेमलो. ह्या काळांत जपानान ह्रह्मी जनतेचेर खूब अत्याचार केले. ब्रिटीश फौज ब्रह्मदेशांत रिगलेउपरांत यकीनाचे साम्यवादी मुखेली भूंयगत जाले. म्हाझुजाउपरांत ब्रिटीश सरकारान 1946त जनरल ऑंग सानच्या राजकीय दुस्मानांनी ताची आनी ताच्या सहकाऱ्यांची 24 जुलय 1947 दिसा हत्या केली. उपरांत ऊ नू हाची प्रधानमंत्री म्हणून नेमणूक केली. 4 जानेवारी 1948त ब्रह्मदेश स्वतंत्र जालो. सर ह्यूवर्ट रान्से ह्या निमाण्या ब्रिटीश गव्हर्नरान राजकारभाराचीं सगळीं सुत्रां ब्रह्मदेशाच्या पयल्या राश्ट्राध्यक्षाकडेन (साओ श्यू थायके) सोंपयली.

स्वातंत्र्य मेळ्ळेउपरांत फुडाऱ्यांनी अलिप्तायेचें धोरण आपणायलें. तांणी साम्यवादी चीनाकूय मान्यताय दिली. स्वातंत्र्याउपरांत ब्रह्मदेशान साबार येवजण्यो आंखून देशांत शांतताय आनी अर्थाक उदरगत घडोवन हाडपाचे खूब यत्न केले. पूण प्रधानमंत्री ऊ नू आनी ताचे वांगडी हांच्या संघर्शाक लागून देशाची सत्ता ने विन ह्या लश्करी मुखेल्याच्या हातांत गेली. ताच्या फुडारपणासकयल ब्रह्मदेशांत 1960त भौशीक वेंचणुको जावन ऊ नू परत सत्तेर आयलो. पूण ताच्या वांगड्याभितरल्या संघर्शाक लागून देशांत परत अस्थरतायेचे वातावरण पातळ्ळें. हाचो परिणाम म्हळ्यार 1962त जनरल ने विन हाणें प्रधानमंत्री ऊ नु सरन्यायाधीश आनी मंत्रीमंडळांतल्या ताच्या वांगड्यांक बंदखणींत गाले. लश्करी क्रांती करुन हेर अधिकाऱ्यांच्या आदारान देशाची पुराय शासनवेवस्था परत आपल्या हातांत घेतली. संविधान रद्द करुन लश्करी राजवट सुरु केली. जनरल वे विन हाणें समाजवादी धोरण आपणावन शेतवड, वेपार आनी उद्देगधंद्याचे राश्टिरीयकरण केलें. 1974त ताणें नवें संविधान तयार करुन बब्रह्मदेश हें समाजवादी राश्ट्र अशें जाहीर केलें. आनी देशांत एकपक्षी हुकूमशायी राजवट सुरु केली. ताच्या फुडारपणासकयल येरादारी, भौशीक खातें, वैजकी शिक्षण