- सादया वाक्यांतलो शब्दांचो क्रम वयर दिल्ले प्रमाण आसता. कांय सामान्य नेम अशे :
1) विशेशण चडकरुन नामाआदीं येता :
पांढरा घोडा हरभरे खातो. नाम सामान्यरुपांत आसलें जाल्यार विकारक्षम विशेशणय सामान्यरुपांत आसताः काळ्या कुत्र्याला मासे आवडतात.
2) क्रियाविशेशण क्रियापदाआदीं येताः
कृष्ण तेथे जाईल, कृष्ण आज (काळ) तिथे (स्थान) जाईल, कृष्ण आज (काळ) धावत (प्रकार) तिथे (स्थान) जाईल.
कांय खेपे उभयान्वयी अव्ययान जोडिल्लीं वाक्यां मेळटात : तो शाळेला गेला आणि मी शेताकडे वळलो. ती आली तर मी मिरामारला जाईन.
शब्दाचे संबंद उपसंबंद उक्तावपाखातीर धातुसाधितां (उठत, उठला, उठलेला आदी), क्रियावाचक अव्यय (उठून, उठटना, उठय आदी), विशेशणां (उठता, उठलेला, उठणारा आदी) हांणी भरुन काडिल्लीं आसात. तो आल्याशिवाय मी कशी नाचू? प्रश्नार्थक वाक्याखातीर आघात आनी प्रश्नवाचक शब्दाचो वापर करतात. ‘हो’ वा ‘नाही’ अशीं उत्तरां अपेक्षित आसल्यार प्रस्न आघातानच उक्तावप जाता. ती गेली का? ती गेली? अनुकूल उत्तराखातीर विधानाउपरांत तत्सूचक (न) हो अव्यय वापरपाची पद्दत आसा. ते गेले न? उत्तरेंत हिवाळा कडक असतो न? हेरकडेन प्रश्नवाचक सर्वनाम, अव्यय वा विशेशण वापरतात, उद्या कोण खेळणार? कदंब बस कुठे जाते?
नकारार्थी वाक्य ‘न’ हो उपसर्ग लावन ‘अस’ ची नकारार्थी रुपां वापरून जाता. कांय रुपांत विशिश्ट बदल जातात. माधव जातो, माधव जात नाही, माधव अभ्यास करून पहिला आला, माधव अभ्यास न करता पहिला (केल्याशिवाय) आला आदी.
3) शब्दसंग्रह :
मूळ मराठी शब्दसंग्रह संस्कृतोद्भव आसा. तातूंत ऑस्ट्रिक आनी द्रविड भाशेंतल्या कांय शब्दंची भर पडिल्ल्याचें भाशाशास्त्रज्ञ सांगतात. मुसलमानी सत्तेक लागून तुर्की, फार्सी आनी अरबी शब्द मराठींत भरपूर आयल्यात. फौजदार, बिर्याणी, तमाशा, दगा अशे हजारांनी शब्द हे भाशेंतल्यान आयले. युरोपांतल्या ब्रिटिश, पुर्तुगेज आनी फ्रेंच हांचे भारतांतले वसाहतीक लागून आयिल्ल्या शब्दांचो आनी पडिल्ल्या प्रभावाचो तुळात्मक अभ्यास अजून तपशिलान जावंक ना. डॉक्टर, सायकल, मटण अशे जायते इंग्लीश शब्द मराठींत कायमचे येवन बसल्यात. राश्ट्रभास हिंदीचो प्रसार आनी हिंदी सिनेमाचे लोकप्रियतेकलागून स्वर्गीय, दर्शक, संविधान अशे जायते हिंदी शब्दय मराठींत आयल्यात. - डॉ. आनंद पाटील
मराठी रंगमाची :
तंजावर हांगाच्या भोसले राजांनी तेचपरी तांच्या आश्रितांनी 17व्या आनी 18व्या शतमानांत बरयल्लीं आनी सादर केल्लीं नाटकां हीं मराठी रंगमाचयेची सुरवात मानूं येता, हाचेविशीं वाद आसा. मराठी रंगमाचयेची सुरवात गोमंतकांत जाली अशेय उल्लेख मेळटात. पूण 1843 त विष्णुदास भावे हाणें सांगली हांगा सादर केल्लो ‘सीतास्वयंवर’ ह्या नाटकाचो प्रयोग हीच मराठी रंगमाचयेची खरी सुरवात मानतात. सांगली संस्थानाचो अधिपती अण्णासाहेब पटवर्धन हाचे प्रेरणेन विष्णुदास भावे हाणें कर्नाटकांतले भागवतार मंडळीचे धर्तेचेर हें नाटक रचून सादर केल्लें. ताचे उपरांत ताणें जायतीं नाटकां बरयलीं आनी सादर केलीं.
विष्णुदास भावे हाणें पुराय महाराष्ट्रांत नाटकां सादर केल्लीं. जाकालागून त्या काळांत इचलकरंजीकर, मूंबईकर, कोल्हापूरकर, पुणेकर अशो जायत्यो नाटयसंस्था स्थापन जाल्यो. ह्याच काळांत बळवंतराव मराठे, रावजी पवार, विष्णु वाटवे, विनायकराव कवठेकर, अशे जायते नट जल्माक आयले. ह्याच काळासावन मराठी रंगमाचयेक संगिताची जोड मेळ्ळी.
ताचे उपरांत किर्लोस्कर नाटक मंडळी ही म्हत्वाची नाटक मंडळी स्थापन जाली. अण्णसाहेब किर्लोस्कराच्या शाकुंतल, सौभद्र ह्या नाटकांनी मराठी रंगमाचयेक वेगळेंच मोड दिलें. हांगासल्ल्यान मराठी रंगमाचयेर संगीत नाटकाचें युग सुरू जालें. ललित कलादर्श, गंधर्व, बलवंत, यशवंत आदी जायत्यो नाटयसंस्था निर्माण जाल्यो. हातूंत गंधर्व नाटक मंडळीक सुमाराभायर नामना मेळ्ळी. बालगंधर्वाच्यो अप्रतिम स्त्री भूमिका आनी गोड गायन हाका लागून हो काळ मराठी रंगमाचयेचो भांगराकाळ म्हणप योग्य जातलें. ह्याच काळांत गांवागांवांनी जायत्यो नाटयसंस्था जल्माक आयल्यो. तशेच देवल, गडकरी, खाडिलकर ह्या सारके म्हान नाटक्कार मराठी रंगमाचयेक मेळ्ळे.
1920 उपरांत चित्रपटांचे निर्मितीक सुरवात जाल्ल्यान मराठी
