awayan ukon palaantusan,
Alalangay kon kinahanglan
sang Pungsod kag sang puloy-an.
-------------
Ako’ng mapatay, nga makita
kong’ nagapulapola’ng langit
Kag sang adlaw nagapanunda,
sa likod lambong nga mangitngit;
Kon kinahanglan mo'ng lugom,
nga iduag sa imo pamanagbanag,
Ulaa’ng dugo ko, ipaagay
sa bulahan nga panaknaon,
Kag puloga sang isang’ gaway
sang naganasnas mong’ kasanag!
-------------
Ang akon sadto mga damgo,
sang ako bata pang’ lanubo,
Kag sang pamatan-on na ako,
nga sing kabakod napuno,
__________
sang tiil, kon patay na sia. Ginpamatud-an sang mga utod nga babae ni Rizal ini nga diutay nga papel wala na makita, kay sang kalkalon nila ang bangkay sa linubngan sang 1898, wala na sing nabilin kundi yab-ok na lamang.”
Ang Bibliyotekang’ Pungsudnon amo ang tag-iya sang huwad nga tunay nga binakal.
Ang mga huwad sini nga sinulatan ni Rizal naggulowa sa masunod nga mga pamantalaan:
- 1. “La Independencia,” 25 Septyembre 1898.
- 2. “Republica Filipina,” 30 Disyembre. 1898.
- 3. “Odds and Ends,” Hongkong, Mayo, 1898.
- 4. “Revista Blanca,” Madrid, 15 Abril 1899.
- 5. “Germinal,” Madrid, 9 Hulyo 1897.
- 6. “El Pais,” Madrid, 30 Disyembre 1904.
- 7. “Nuestro Tiempo,” 10 Mayo 1906.
- 8. “Las Desdichas de las Patrias,” ni Vital Fete, Madrid, 1899.
- 9. “Archivo del Bibliofilo Filipino,” T. 4, 1908.
- 10. Orosa, Sixto Y.: “Jose Rizal, el heroe nacional filipino,” pp. 74-76.
Kag sa iban pa nga madamo.
Ayhan sa bug-os nga kalibutan ang KATAPUSAN NGA PAALAM ni Rizal isa sang pila ka binalaybay nga ginlubad sa labing' madamo nga nagkalainlain nga pulong. Linubad ini sa iningles, inesperanto, inaleman, pinaranses, inunggaryanhon, initalyanhon, inendones, kinoreanhon, ininsik, hinapon, sinwekanhon, pinortugis, binyetnames, kinatalan, tinagalog, inilokanhon, hiniligaynon, sinugbuhanon, binikolanhon, sinamarnon, pinampanggo, pinanggasinanhon, kag iban pa nga mga pulong.
- (2) Ulogan — Eden, Paraiso.
- (3) Danay — Region
