pukaw sa iyang kalawasan talagsaong balation ug nakapaturók sa iyang panumduman mga damgo nga walâ pa niya hisulayé.
Luyó sa usá ka likoanan sa sapâ, didto sa masiut nga kawayanán nangawalâ kadtong mga maanyag nga binuhat ug walâ na usáb madungóg ang ilang masakit nga pasumbingay. Daw hubóg nga nahasarasay, tumog sa singót ang lawas, si parì Salvi migulâ sa dapít nga iyang gitagoan, nagliraw ang tinan-awán ug nalukóp ug lingì. Mihunong siyá daw nagduhaduha; milakáw pipilá ka lakang daw may tuyó sa pag-apas sa mga dalaga, apán walâ mopadayon; unyâ misubay sa tampi sa sapâ ug iyang gipangità ang ilang mga kauban.
Sa unahan ug diyutay nakità niya taliwalà sa sapâ ang usá ka kaligoán nga kinorál pag-ayo ug linandongan sa usá ka malabong punoan sa kawayan: gikan didto nabatì niya ang mga lingog nga malipayon sa mga dalaga. Kadtong kaligoanan gidayandayanan ug mga lokáy, mga bulak ug mga bandilâ. Sa unahan nakità niya usá ka taytayan nga kawayan ug sa unahan niadtong taytayan ang mga ulitawo nga nangaligò, samtang ang mga binatonán nga babaye ug lalaki nanaghanhà tupád sa mga sug-ang dinalîdalî pagbuhat, nangalingáw pagpanguha sa balhibo sa mga manok nga ilang giihaw, nanagkilis sa bugas, nanag-asal, ubp. Ug didto sa atbang tampi, sa usa ka dapit nga hinawanan sa mga sagbut sa kalibonan, adunay daghang mga tawo nga nanagpundok ilalum sa usa ka atop-atop nga panapton kansang pikas tumoy gihigot sa mga sanga sa dakung kahoy ug ang usa sa usa usab ka posok nga bag-o lamang giugbok. Didto makita ta ang Alferez, ang kuwadhutor, ang gobernadorcillo, ang teniente mayor, ang magtutudlb ug daghang mga kapitan ug tenyentc kanhi, hangtud si Kapitan Basilio nga amahan ni Sinang, karaang kaaway ni anhing Don Rafael sa usa ka buroka nga dugay na kaayo. Si Kapitan Basilio giingon ni Ibarra: “Naglantugi kita bahin sa sa usa ka katungod, ug kana dill sabton nga kita mga kaaway na.” Ug ang bantugang mamumulong sa pundok sa mga tigulang miuyon sa dakung kadasig sa tanyag ni Ibarra, ug kini gigasahan niya tulo ka buok pabo ug gihagad pa niya sa batan-on ang alagad sa iyang mga suluguon.
Ang kura gidawat sa dakung pagtahud ug pagtagad sa tanan, hangtud sa Alferez.
