— Kuntanì ginpabalasanan akó!—Sabát niya.— Ginlatiran tubtob dirâ ang akon mga malaot nga kapalaran! Kutob sadto nagdugang ang akon paglas-ay sa pagpanudlò: nag-isip akó sa pagpangità sang ibán nga palangitan-an katulad sang ginbuslan ko, kay ang palamugnan, kon ginahikot nga may malain nga buót kag kahuloy-an, isá ka alantuson, kag tungód nga ang buluthoan nagpahanumdom sa akon sang adlaw-adlaw nga pagpalampingas, naghatag sa akon sing mapait kaayo nga mga tinión. Apang anó ang himùon? Indì akó makabawi sang kabutigan sa akon ilóy; sugiran ko siá nga ang iya tatlo ka tuig nga pagbatás sa paghatag sa akon sini nga palangitan-an, nagahatág karón sa akon sing kalipayan: kinahanglan papatihon siá nga ang palangitan-an dungganon kaayo, ang hilikutón matam-is, ang alagyan natamnan sing kabulakan, nga ang pagtuman sang akon katungdanan nagahatag lamang sa akon sing mga abyan; nga ang banwa nagatahod sa akon kag nagapuno sa akon sing mga kahamuot; sa isa ka bagay, kon indi ko bayaan ang pagpangasubô, ang isá mangin wa- lá'y palad, nga labot pa nga mangin walá'y pulós, mangín isá ka sala. Gani, nga nagpadayon akó sa akon palangakoan kag walâ ko pagdulaa ang akon kabubut-on: gintilawan ko ang pagpakigsumpong.
Ang manunudlò dumulog sing makadali kag sang ulihe pumadayon:
—Kutob sadto'ng adlaw nga ginpakahuy-an ako sing daku, gin-usisa ko ang akon kaugalingon kag nasapwan ko nga ako pakok kaayo. Nagdulop ako sa pagtuon adlaw kag gab-i sang kinatsila4 kag sang tanan nga may kaangtanan sa akon pangita sa pagkamanunudlo; ang tigulang nga pilósopo nagpahulam sa akon sing pila ka tulon-an, ginbasa ko ang kutob sang akon makita kag ginsusi ko ang kutob sang akon mabasahan. akon mabasahan. Sa bag-o nga mga kaisipan nga sa pihak kag pihak nga bahin akon natigayon ginliwat ko ang akon panghunahona, kag nakita ko ang madamo nga butang nga tuhay sangsa una. Nakita ko ang mga ka-
____________________
(4) Ang Kinatsila —Ang pulong sang mga katsila nga sang ulihe lumap nag sa bug-os nga Amerikang' Nabagatnan kag sa bahin sang Amerikang Naeminhan tubtob sa nagkalainlain nga mga hilit sang kalibutan. Sa karón ini nga pulong ginahambal sang 77 ka milyon nga katawohan, samtang ang pinaranses ginahambal sang 45 ka milyon kag ang initalyanhon sang 34 ka milyon nga katawohan. Sa masami ginatawag ini nga kinatsila, tungod nga ang Castilla, nga nakaamot sing daku sa pagpatok sang pungsod nga katsila, nagpanikasóg nga ang iya kaugalingon nga pulong amo ang magpangibabaw sa tanán nga hambalandok sa bug-os nga ginharian sang España, wala'y sapayán nga ini nga pulong nagkatuhaytahay lamang sa mga bagay sang pagmitlang.
