pungsod: sa iya siní ang pransiskano nagpakigsugilanon sing
madulop.
—Makità mo na, — siling siní-sanglit maunáy siá sa pungsod sing pilá ka bulan, mapatihan niya ang ginasilíng ko sa imo: isá ka butang ang maggahúm sa Madrid kag tuhay man ang magpuyo sa Filipinas!
— Apang
Akó, halimbawà, —padayon ni Fr. Dámaso nga ginpadakô ang iya tingog agúd ang isá indí na makahambal, akó nga duhá na kapulò kag tatlo ka tuig sa saging kag kan-on, saráng makahambal nga mapatihan nahanungód sinâ. Ayaw akó pagsugiri sang madamò nga kaisipán kag mga tinagâ, kilala ko ang indyo. Dumdumón mo nga ginpadalá ako sa isá ka banwa, diutay matùod, apang nahalad kaayo sa panguma. Indi pa akó sadto makahangóp sing maayo sang tinagalóg, apang nagpakompesar na akó sa mga babae, kag naghangpanay kami, kag naluyagan nila ako sing maayo nga sang tatlo ka tuig sang ulihe, sang isaylo nila ako sa isa ka daku nga banwa, bakante tungod sa kamatayon sang isá ka kura nga indyo¹² nga napatay, ang tanan naghilibi, nag-alawas ang mga dulot nila sa akon, ginpabuylogán nila akó sing músika...
—Apang, inâ nagapakità lamang nga...
—Hulát, hulát! Ayaw pagsakò! Ang nagbulós sa akon nag-alagad sing malip-ot lamang nga panahon, kag sang maghalín siá, labí nga nagdamò ang nagsulunod sa iya, labí madamò ang naghilibî, kag labi nga may músika kag inâ nga siá labí nga nagpanghanot kag pinasakàan niya ang mga balayran sa simbahan sing halos pilů.
—Apang matugotan mo ako...
—Kapín pa, sa banwa sang San Diego nakapuyo akó sing
duhá ka pulò ka tuig kag sang pilá lamang ka bulan nga....
ginbayaan ko (diri daw naglain ang iya buot). Duhá ka pulò
ka tuig walâ sinâ sing makalalis sa akon, tuman kalawig nga
makilal-an ang isá ka banwa. Ang San Diego may anum ka libo
ka kalág, nga nakilala ko ang tagsa ka pumoluyò nga daw anák
ko nga sinagód: nahibal-an ko kon diín nga pihák sang tiíl nga
piáng ang tawo, kon diín nga sapatos ang gutók sa isá, kon sin-o
ang nagpangaluyág sa isá ka dalaga, kon anó ang pagkatiplang
___________
(12) Indyo— Ang mga melayunhon nga tumandok sang Filipina gintawag sang mga katsila nga indyo.
