ne cadas!)2 Ang bulawan tama ka makagagahum; ang tinday nga
bulawan sa makadamò nakahulog sang Diwa sa iya mga dambana,
kag kutob pa sang mga panahón ni Moisés.
—Indi tuman ang akon pagdulà sang paglaum kag walâ man akó nagabilang nga may katalagman ang pangabuhi sa akon pung. sod, — sabát ni Ibarra nga nagyuhóm. — Nagapati akó nga inâ nga mga katalagman pinahitad sing diutay, kag ginapaabot ko nga mahimò ang tanan nga ginabukò ko nga walâ sing daku nga pamatok nga masumalang sa sinâ nga bahin.
—Hùo, kon buligan ka nila; indi, kon inâ bawìon nila. Ang tanán mo nga pagpangabudlay mawasdak batok sa mga padir sang baláy sang pari, sa isá ka pagpitík sang prayle sang iya kordon ukón sa pag-uyóg lamang sang sotana; ang alkalde, sa maskin anó lang nga kabangdanan, sikwayón niya bwás ang ipahanugot niya sa imo karón; walâ sing ilóy nga magpahanugot nga ang iya anák magbuthò sa imo buluthòan, kag gani nga ang tanan mo nga kabudlay mahanabò nga taligmato: magapatáy sang kabubut-on sadto'ng sa ulihe may luyag sa pagbutáng sing mapuslanon nga mga proyekto.
—Wala'y sapayán sinâ, —sabát sang pamatan-on,— indì akó makapati sa sinang' gahúm nga ginasugid nimo, kag bisan pa nga pakamatùoron inâ, kilalahon, yari gihapon sa akon luyó ang banwa nga mabinatyagon, ang Pangulohán nga bumatyag sa tuman kaayo nga mga bukò nga may daku nga palaabuton kag sa pagkamatuod ang ginahandum amó ang kaayuhan sang Filipinas.
—Ang Pangulohán! Ang Pangulohán! —kibot sang pilosopo nga binatak niya ang iya mga matá sa pagtulok sa atóp. — Maskin daw anó ang kaluyag siní sa pagpadakô sang pungsod sa iya man kaugalingon nga kaayuhan kag sang Dutang' Tinubòan, maskin anó nga kabalaka sang kalág sang mga Katblikong Harianon³
___________________
(2) Cave ne cadas— Kon sayuran pa, pag-andam besi ka mahulog! Hambal ini nga linatin. Sa ini nga pulong ginpahanumdom sang isa ka ulipon ang nagdaóg nga romanhon nga nagtungtong sa likod niya nayon. Diri ginagamit bilang isa ka sari sang pulolungon.
(3) Pangulohán sa kalag sang mga haring' katoliko— Ang pagbilóg sang politika seng España ginsugdan sang tungatonga sang dag-on XV, sang kaslon ang batang' katsila (sang ulihe hara) nga si Isabel kag ang prinsipeng' manunobli sang Aragon (Fernando) nga sumaka sa trono sang 1479. Ang apó sang dubá, nga si Carlos I, nagpanubli sang korona sang Mag-asawa, pati pa ang sa Navarra, nga ang pag-agaw sini ginhimo ni Fernando nga Katoliko sang 1515, nga iya gintambi se Castilla. Ang pagbilóg sang ginharian nahimo nga bug-os sang madaóg ang moros nga ginharian sang Granada (1492) sang panahon men nga natukibán kag nadaog ang kontinenteng' amerikanhon kag sa pagpanubli sa iya amáy, Carlos V, nagbaton siá sang imperyong' Aleman kag sang mga kinematarang sa paggahúm sa Italia.
