Gani nga ang ila pagkitàáy sang iya palaabuton nga umagad labí gid kahirop; naghambalanay silá nahanungód sang buluthòan. Luyag ni Kpn. Tiago tawgon nga buluthòan ni S. Francisco.
—Patiha akó, siling niya, —si S. Francisco isá ka maayo nga patron! Kon tawgon nimo inâ nga buluthòan sa pagpanudlò sa primarya, wala ka sing makuhà. Ano ang pagpanudlò sa primarya?
Nag-alabót ang pilá ka abyan nga mga babae ni María Clara kag gin-agda nila siá nga maggwâ sa paglagawlagaw.
—Apang magbalik sa gilayón,— silíng ni kpn. Tiago sa iya anák nga nangayò sa iya sing pahanugot. —Nakasayod ka na man nga karón nga gab-i manihapon sa aton si P. Dámaso nga bag-o lamang mag-abót.
Kag lumisò kay Ibarra nga nagpadalum sang iya hunâhonà. naghambal:
—Panihapon man ikaw sa amon; sa imo baláy isá ka lamang.
—Sa daku nga kabubut-on, apang kinahanglan nga mag-unay akó sa balay basi mag-abót ang mga dumulòaw, — sabát sang pamatan-on nga nagkurog ang iya dilà, nga linikawán niya ang pagtulok sa iya ni María Clara.
-Dal-a ang imo mga abyan,—hambal liwát ni Kpn. Tiago. -Sa akon baláy may madamò gihapon nga pagkàon... Luyag pa nakon nga ikaw kag si P. Dámaso maghangpanay...
—May panahón gid nahanungód sinâ! —Sabat ni Ibarra nga nagyuhóm sing pilit kag luyag niya nga updan ang mga babaeng pamatan-on.
Nagpalanaóg silá.
Si María Clara nagpatungâ kanday Victoria kag Iday, si tiya Isabel nagsunod sa likod.
Ang mga tawo naghalawà sing matinahuron sa pagbukás sa ila sing alagyan. Si María Clara makaililà sa iya kaanyag: ang iya kaluspi nadulà kag kon ang iya mga matá nagpadayon nga mapainuinuhon pa gihapon, ang iya bàbà sa baylo, daw amó lamang ang makahibaló magyuhóm. Sa sinang' pagkamahigugmaon sang isa ka lin-ay nga malipayon nag-abiabi siá sa iya dumàan nga mga kilala sang bata pa siá, karón mga humalangád sang iya mahimayàon nga pagkapamatan-on. Sa wala pa ang napulò kag limá ka adlaw bumalik sa iya yadto'ng talunghayag nga pagsalig, yadto'ng binatà nga nagpakighambal nga daw pinatulog sa tungâ sang makitid nga mga dingding sang beateryo; saráng masilíng nga sa pag-
