indi malibutay niya nga kahimatàán nga nakità nila sa batà ang
mga bahin nga nagkaangay-angay kay Kapitán Tiago nga iya
amáy sa mga magagmay kag natabasan sing maayo nga mga
dulonggan ni Maria Clara.
Si Tiyà Isabel nagpahanungód sang amó nga pangguyahon nga daw may pagka-Europanhon sa mga pagpanamkon ni Donya Pía; nadumdomán niya nga iya siá nakità sing madamò nga tión, sadto'ng nahauná nga mga binulan sang iya pagmabdos nga siá naghibî sa atubangan ni San Antonio; ang isá ka pakaisa nga babae ni Kapitán Tiago amó man ang iya paghangóp, tumohay lamang sa iya pagpili sang santos; kay sunô sa iya, sa atubangan kunó sang birhen ukón ni San Miguel. Ang isá ka bantog nga pilosopo, nga pakaisá ni Kapitán Tinong kag nasauló niya ang Amat,19 ginpangità niya ang kasaysayan sa mga gahúm sang mga planeta.
Si María Clara, nga ginkailaan sang tanán, nagdakô sa tungâ sang mga yuhóm kag mga paghigugma. Ang mga prayle naghatag sa iya sang mga badu nga kon sa mga prosesyon ginpabayòan nila siá sing putî, ang iya madabong kag kulóng nga bubók sinalapiran sing mga sampaga kag mga asusena, may duhá ka magagmay nga pakpak nga pilak kag bulawan nga natapík sa likód sang iya bayù, kag may duhá ka putî nga patíng sa iya kamót, nga nahigtan sa mga laso nga asul. Pagkatapos siní, masadya sia kaayo, may panugilanon siá nga ugali gid sang batà, nga si Kapitán Tiago, nagsalimuáng sa pagpalanggà, walâ na sing mahimò Iwás sa pagpabendita sang mga Santos sa Obando kag sa paglaygay sa tanan nga magpanag-iya sang matahúm nga mga eskultura. Sa mga pungsod nga mainit ang batà nga babae sa panuigón nga ika-13 ukón iká-14 mahimò na nga hamtong nga babae, subong sang bukol sa kagab-ihon, nga mabuskag pagkaaga. Sa sini nga panahón sang iya pagtigbalíw, nga napun-an sang katingalahan kag balatyagon sa paghigugma, sa laygay sang Parì sa Binondo sumulód siá sa Beaterio ni Sta. Catalina sa pagbaton gikan sa mga mongha sang maid-id nga pagtudlò sa pagtulùohan. Naghibî nga pumaalam kay P. Dámaso kag sa iya isá lamang ka abyan nga kaupod-upod niya sa mga halampangan kutob sang diutay pa siá, nga si Crisóstomo Ibarra nga sang ulihe lumakát man pa Europa. Didto, sa amó nga kombento nga nagpakighiangot sa
(19) Ang Amat —Ang Bibliya ni Torres Amat, arsobispo sang Tarragona.
