PANGUNANG TINAGA
Ang hubón nga pungsudnon sa isá ka gatós ka tuig nga pagsukát ni José Rizal, nga gintukod sang 10 sa Agusto sang 1954 sang Orden Ehekutiba isip 52 kag sang pagbulot-an isip 1427 sang Repúblika, sa pagpadungóg sang pagkatawo sang aton baganihan nga pungsudnon, may iya nga bilang isá sang iya nanarîsari nga mga hilikutón ang pagbantalà sang tanan nga sinulatán ni Rizal, nga napamatud-an sing nagakaigò. Sa iya madamò nga mga sinulatán nalakip ang iya mga nobela nga Noli Me Tángere kag El Filibusterismo, ang iya mga kasaysayan sa Sucesos de las Islas Filipinas ni Dr. Antonio de Morga, ang iya mga binalaybay; mga artikulo, mga melodrama, mga sulát, kbp. Ini nga mga sinulatán nahimò nga isá ka kabilugán sa nagkalainlain nga bagay sang pangabuhì nga indì mahapós bisán sa karón ang pagbinagbinag. Walâ sing sapayán, indi kami makapugóng sa paghuwád dirí sang ginhambal nahanugód siní nga mga sinulatán sa kabilugán, ni W. E. Retana, katsilà nga tagapenínsula nga, sang isá ka panahón, mabaskog nga nagpakigsumpong kay Rizal, kag nga sang ulihe nangin-nahauná man kag isá sang labing maayo nga mga magsusolat sang iya maragtas sa kinabuhi, nga amó ang masunod
| "Kanugon nga si Rizal walâ mabasahí sa España, apang labi na gid sang mga gumalahom! Labi nga nagapadalum sa iya madamò nga sinulatán, labí man nga nagadaku ang pagkadalagangan sang bantog nga tagalog, nga huwaran sa pagkadungganon, matuodtuod nga larawan sang matarong nga panghunahona; tawo nga labí nagadumili sa iya kaugalingon, bisán pa nahibal-an niya nga ang magtuad sang kamatuoran nián ginakilala sang tanan Iwas lamang sang maisip nga mga pinasahi! Nakahatag sa iya sing mga disgusto nga indi maisip (kag indi lamang sa iya, kundi subong man sa iya panimaláy), iya ginpilit ang pagpabalahuba sinâ sa tanan nga duóg Labí nga nagadalum sa kalág sang iya mga sinulatán, nagadaku man ang pagpati nga siá indi isa ka pilibustero kundi ISA KA MATARONG, ISA KA MAKIBANWAHANON, nga may himpit nga paghangóp sang panahón nga iya ginpuy-an, walá siá síng liwan nga ginnandum kun di nga ang España maghatag sa Filipinas sang mga Kinamata rong nga nagikan sa Kaluwasan, kag nga ang mga katsilà mag- |
vii
