nga baybayon sang daw wala'y katubtoban nga kalalawran yara
ang espirituhanon nga mga pungsod, wala'y sapayán nga wala
man nila pagpakalaina ang butáng nga lawasnon, labí pa silá ka
espirituhanon sangsa nagpalabugál nga mga tumolùo sa kalág...!
Apang ini nga mga panghunâhonà nagpalalayo sa iya panumdoman sang makita niya ang diutay nga banglid sa latagón sang Bagumbayan. Ang bukidbokid, nga naligwin, sa luyó sang alagyan sa Luneta, amó karón ang umagda sang iya igtalupangod kag nagpadalum sang iya panumdoman.
Nanumdom siá sang tawo nga bumokás sang mga matá sang iya panumdoman, nga nagpakilala sa iya sang maayo kag matarong. Ang mga kaisipán nga ginhatag sa iya diutay lamang huo, apang indi wala'y kapuslanan nga mga sinulitsolit; mga kaisipan nga wala paglus-aw sa kasanag sang dalagkò nga mga silak sang kauswagan. Yadto nga tawo isá ka tigulang nga parì, kag ang mga tinagâ nga iya ginhambal sa iya sang iya pagpaalam sa iya, ginpamatián pa niya gihapon sa iya mga igdulungog. "Ayaw pagkalimti nga kon ang kinaalam palanublion sang katawohan, ang makapanubli lamang amó yadto'ng mga may tagipusùon," ang pahanumdom niya sa iya. "Gintinguhàán ko sa pagpaalinton sa imo ang nabaton ko sa akon mga manunudlò; ang amó amó nga bahandi ginhimulatan ko sa pagdugang kutob sa akon masarangán kag ginapasaylo ko sa masunod nga kaliwatan: amó man ang imo himùon sa mga masunod sa imo, kag matatlohán pa nimo ka pilů, sanglit makadto ka sa labí ka manggaranon nga mga pungsod." Kag sinugponán niya nga nagkadlaw: "Nagaalabót silá dirí sa pagpangità sang bulawan, kadto man kamó sa ila pungsod sa pagpangità sang tuhay nga bulawan nga walâ dirí sa aton! Dumdumón mo lamang nga indi kay bulawan ang tanan nga nagabadlak."8 Yadto nga tawo linubóng didto.
Sa sini nga mga pagpanumdom sumabát ang pamatan-on nga naghutík lamang: - Indi, sa ibabaw sang tanán, nahauná ang
(7) Latagón sang Bagumbayan — Ini nga "Golgota" sang makibanwahanon nga mga pilipinhon amó ang padayon nga nagtambong sa hunahona ni Rizal. Nagikan ini sa maga tinaga nga "bagong bayan" ukón "bag-ong' banwa," nadula ini sang ulihe kag nabilin na lamang ang "Bagumbayan." Ini nga latagón bahin karón sang bag-o nga Luneta. Nabantugán iní sa mga pinamatay sang mga kataila gikan sa mga buhat sa paghimanwa. Diri pinamitay sanday mga pari Gomez, Burgos kag Zamora sang tuig 1872, kag sang 1896 ginluthang man dirí si Rizal.
(8) Indi Kay Bulawan ang Tanan nga Nagabadlak— Bagay nga indi magpadala sa mga dagway, kay sa masunson, bisan pa nga ang mga butang nagapakita nga daw malahalon, apang sa pagkamatuod indi man.
