wsch. krańcu wzgórza Wiśniowej, także Żgłobieniem zwanego (410 m.); płynie granicą tejże gminy z Wiśniową, a minąwszy chaty wiśniowskie, Pochniaską zwane, płynie koło folwarku nockowskiego Będzienicy (pow. ropczycki), na północ przez łąki i po przeszło półmilowym biegu uchodzi w Nockowej do Będziemyskiego potoku. Br. G.
Będzień, ob. Będzeń.
Będzieszyn, wieś, pow. odolanowski; 15 dm., 122 mk., 1 ew., 121 kat., 29 analf. Dominium B., pow. odolanowski, składa się z 2 miejsc.: 1) B., 2) Młyn Białynia; 901 morg. rozl., 6 dm., 112 mk., wszyscy kat., 28 analf.
Będzieszyn, Bandziszewo, niem. Bangschin, dobra szlacheckie, pow. gdański, par. św. Wojciech, st. p. Pruszcz.
Będzieszyna, wś, pow. brzeski w Galicyi, par. rz. kat. Tropie, o 4 kil. od st. p. Czchów.
Będzimirowice, niem. Bendzmirowicz lub Schoenberg (od r. 1873), wś szlach., pow. chojnicki, niedaleko Czerska, par. Czersk.
Będzimirowo, niem. Bandemershof, wś, pow. słupski, na Pomorzu.
Będzin, Będzyń (źródłosłów bądz, widoczny i w nazwie sąsiedniej wioski: Małobądź), miasto rządowe, powiatowe, leży nad rz. Czarną Przemszą, pod 50° 19' 7" szer. geogr., a 36° 48' 1" dług. geogr. Odl. od Warszawy 39½ mil, od Piotrkowa 21 mil, od najbliższej stacyi dr. ż. w. w., w Dąbrowie o 4 w. Posiada kościół paraf. katol., kaplicę ewangelicką, szkołę początkową, urząd powiatowy, sąd pokoju, należący do II okr. zjazdu sędziów pokoju w Częstochowie, stacyą pocztową, szpital, dom schonienia dla 7 starców i kalek. W 1827 r. B. miał 256 dm. i 2254 mk.; w 1858 miał 361 dm. (w tem 121 murow.) i 4140 mk. (w tem 2445 izr.). Obecnie posiada 365 dm. (140 murow.) i 6090 mk.; co do wyznania: 1403 chrześcian, 4687 izraelitów. Do miasta należy 1,000 morgów ziemi. Z zakładów fabrycznych najważniejsza jest rządowa huta cynkowa, zatrudniająca około 25 robot. i produkująca około 100,000 pud. cynku rocznie (w 1877 wyrobiono 105,000). Istnieje prócz tego fabryka cegły ogniotrwałej i tuż pod miastem bogata kopalnia węgla Ksawery. B., pierwotnie osada na terytoryum przyległego Małobądzia, zawdzięcza swój rozwój zamkowi, który tu na skalistej górze po nad Czarną Przemszą założył jeszcze Bolesław Wstydliwy około połowy XIII w. Kazimierz W. przerobił, umocnił zamek, a jednocześnie kupiącej się pod jego osłoną osadzie udzielił przywilej lokacyjny i prawo niemieckie. Był to bowiem punkt strategicznie ważny z powodu trwającej ciągle waśni z książętami sąsiedniego Szląska, którzy najeżdzali często pograniczne okolice. Tutaj też w 1434 r. zawarto z nimi ostateczną ugodę. 1589 r. pełnomocnicy niemieccy i polscy zawarli też ugodę, zwaną paktami będzińskiemi, skutkiem której dwór rakuzki uznał Zygmunta III królem, a Maksymilian brat Rudolfa II zrzekł się pretensyi do tronu polskiego i odzyskał wolność. Jan III Sobieski, śpiesząc pod Wiedeń, odpoczywał tu 20 sierp. 1683 r. Wojny szwedzkie dały się we znaki miastu i jego zamkowi, który przy niedbałości starostów obrócił się w ruinę, pomimo częściowych restauracyj w 1588 i 1616 r. dokonanych. Gdy około 1830 r. powzięto myśl założenia w B. szkoły górniczej, bank polski z pomocą hr. Raczyńskiego zajął się restauracyą murów zamku, w których zamierzono pomieścić ten zakład. Zaniechano jednak tego zamiaru i dziś sterczą tylko ruiny dwóch murów górnego zamku. Miasto samo nie było otoczone murami i miało tylko drewniane bramy. Kościół parafialny, istniejący od 1365 r., został zabrany w w. 16 przez aryanów i wtedy to ludność katolicka wystawiła sobie drugi kościołek, pod wezwaniem św. Tomasza. Po ustąpieniu aryanów odzyskano kościół parafialny, a drugi kościołek na górze bendzińskiej nie przestał istnieć, lecz owszem wymurowany został na nowo 1834 r. ze składek mieszczan, staraniem ówczesnego proboszcza. B. stanowił starostwo niegrodowe, w woj. i pow. krakowskim, z którego w 1770 r. płacił Jan Dębowski 2257 złp. i 23 gr. kwt. Par. B. dek. t. n. ma 1365 dusz. Widoki zamku i miasta B. podał wraz z opisem „Tygodnik illustrowany“ w 1861 r. (Nr. 87), w 1864 r. (Nr. 269) i w 1873 (Nr. 307). Powiat będziński gub. piotrkowskiej leży na zach. połud. krańcu gubernii i całego królestwa, graniczy od półn. z pow. częstochowskim, od wschodu z pow. olkuskim, od poł. z Galicyą, od zachodu zaś ze Szląskiem pruskim. Południowo-zachodnia i środkowa część, stanowiąca pod względem geologicznym przedłużenie Szląska, przedstawia krainę wzgórzystą, bogatą w węgiel kamienny i inne produkta kopalne; północno-wschodnia połowa stanowi równinę pokrytą przeważnie lasami i przerzniętą drobnemi rzeczkami, których wody spływają do Czarnej Przemszy i Brynicy, dwóch głównych rzek powiatu. Uboga gleba nie sprzyja rolnictwu, które zostaje na dość nizkim stopniu rozwoju; za to bogactwo kopalne, przy obfitości materyału opałowego i wody dostarczającej siły poruszającej, sprowadziło pomyślny stosunkowo rozrost przemysłu górniczego, któremu tu się oddaje większa część ludności. Głównym ogniskiem tego przemysłu jest Dąbrowa. W ostatnich latach mianowicie, gdy obniżenie wartości rubla utrudniło konkurencyą szląskim kopalniom, produkcya węgla kamiennego wzrosła tu w 1878 r. do 55,000,000 pudów w 29 ko-
