Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 1.djvu/435

powiat podhajecki i powiat buczacki wpada do Dniestru pod wsią Koropiec, gminą powiatu buczackiego; w tem miejscu stanowi rzeka Dniestr granicę między powiatami: buczackim i stanisławowskim. Dniestr, płynąc z zachodu na wschód, w paru miejscach tylko dotyka południowej kończyny tego powiatu, stanowi granicę między tym powiatem a pow. Horodenka i Stanisławów, płynąc zaś bardzo krętem korytem w tych stronach wcina się to w ten to w ów powiat; śliczne są brzegi Dniestru w tej części jego biegu; strome skaliste góry sterczą po obudwu stronach, czepiające się po ich ścianach krzaki berberysu i inne krzewy ubarwiają rozmaitością zieleni i jagód szary i czerwonawy kolor kamieni; w miejscach, gdzie góry szerzej się rozstąpiły, bieleją wsie i dwory śród zielonych ogrodów i sadów; galary napełnione zbożem płyną poważnie środkiem rzeki, lekkie tratwy zbite z kloców mkną szybko, nie zważając na stan wody; dla nich zawsze tutaj dosyć i głęboko i szeroko, a choć trafią na mieliznę, wartki pęd wody przenosi je po śliskich kamieniach; tylko tratwa trzeszczy i grozi rozerwaniem powrozów skręconych z młodych drzewek, któremi pojedyńcze kloce między sobą przymocowane. Drugim dopływem Dniestru w tym powiecie jest rzeczka Strypa, wypływająca w powiecie złoczowskim powyżej miasteczka Zborowa pod wsią Meteniów, która przepływa powiat złoczowski, tworząc staw w Zborowie, potem powiat brzeżański, gdzie tworzy stawy w Glinnie, Kaplińcach i Płotyczy, przepływa powiat podhajecki, gdzie tworzy staw w Bohatkowcach, przepływa w końcu powiat buczacki, wpada w tym powiecie do Dniestru niedaleko miasteczka Potok Złoty, kolebki rodziny Potockich. Konfiguracya gruntu jest falistą, tylko brzegi rzek wznoszą się do trochę większych wysokości. Przestrzeni zajmuje ten pow. 19,3281 mil austr. czyli 11,2710 miryametrów. Ludności posiada 83,720 dusz. Do rady państwa wybierają większe posiadłości wspólnie z powiatami administracyjnymi Stanisławów, Bohorodczany i Tłumacz jednego posła; gminy wiejskie wspólnie z powiatem administracyjnym Czortków jednego posła; gmina miejska Buczacz wspólnie z miastami Kołomyja i Śniatyn jednego posła. Do sejmu wybierają obszary dworskie wspólnie z administracyjnymi powiatami: Czortków, Husiatyn, Borszczów i Zaleszczyki 3 posłów; gminy wiejskie należące do sądów powiatowych w Buczaczu i Manasterzyskach jednego posła; zaś gminy należące do sądu powiatowego w Jazłowcu wpólnie z powiatami sądowymi: Czortków i Budzanów jednego posła. Sądów powiatowych jest w tym powiecie 3 a to w Buczaczu, Jazłowcu i Manasterzyskach; z tych należą buczacki manasterzyski do sądu obwodowego w Stanisławowie a jazłowiecki do sądu obwodowego w Tarnopolu, wszystkie 3 zaś do sądu wyższego krajowego we Lwowie. Parafij łacińskich jest w tym powiecie 8, z tych należy do dekanatu buczackiego 6 mianowicie: Buczacz, Barysz, Koropiec, Manasterzyska, Potok złoty i Kowalówka. Do dekanatu jazłowieckiego należy w tym powiecie tylko jedna parafia w Jazłowcu i do dekanatu czortkowskiego 1 parafia w Petlikowcach. A wszystkie należą do archidyecezyi lwowskiej. Parafij gr. kat. jest w tym powiecie 33; z tych należą do dekanatu w Uścieczku 4, do dekanatu czortkowskiego 7 a do dekanatu buczackiego 22; wszystkie zaś należą do dyecezyi arcybiskupstwa lwowskiego. Zakłady naukowe w powiecie są: średnie 2: gimnazyum niższe oo. bazylianów w Buczaczu, konwikt panieński stowarzyszenia siostr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Maryi w Jazłowcu; szkoły ludowe etatowe męskie: 4-klasowa w Buczaczu, w Baryszu i Manasterzyskach; etatowe 1-klasowe w Bobulińcach, Dobropolu, Jazłowcu, Jezierzanach, Koropcu, Kajdanowie, Medwedowcach, Nowostawcach, Osowcach, Podzameczku, Potoku, Przewłoce, Snowidowie, Sokołowie, Trybuchowcach, Weleśniowie, Zadarowie i Zubrzcu; w Hohorowie, Jarkorowie, Kowalowce, Oleszy, Porehowie, Ściance, Skomorochach, Sorokach, Zielonej, Żurawińcach i Żyznomierzu. Szkoły parafialne w Cwitowie i Puźnikach, szkoła etatowa 4-klasowa żeńska w Buczaczu. Powiat ten jest podolski, ma glebę dobrą, zasłonięty od północy wysoczyzną brzeżańsko - tarnopolską, klimat cieply, wszelkie gatunki zboża i kukurydza dobrze się udają. Miasto w tym powiecie jest jedno: Jazłowiec; miasteczek 4: Barysz, Buczacz, Manasterzyska i Potok złoty. Gmin wiejskich obejmuje 74, razem gmin 79, Obszarów dworskich 69, przełożeństw obszarowych 37, ogółem jednostek administracyjnych 116. Gmin katastralnych obejmuje ten powiat 79. Z obszaru 19,3281 mil kw. zajmują gminy wiejskie i miejskie 10,5565 m. czyli 54,7 procent, obszary dworskie 8,7716 m. czyli 45,3 procent; na 1 milę kwadr. przypada 4,1 gmin administracyjnych. Ludność miast wynosi 2564 mk. czyli 3 procent; ludność miasteczek 17446 mk. czyli 21 procent; ludność wsi 60,166 mk. czyli 72 procent, co razem z ludnością na obszarach dworskich wynosi 83720 mk. Kasy pożyczkowe gminne znajdują się w następujących miejscowościach: Bielawińce, Jezierzany, Medwedowce, Nowosiołka Jazłowiecka, Ossowce, Manasterzyska, Dźwinogród, Podzameczek. W powiecie znajdują się następujące zakłady przemysłowe: cegielni 5 wyrabiających rocznie 275,000 cegieł razem wartości 2750 złr., garncarzy 19