dować kościół nowy, murowany w połowie z cegły, długości łokci 36, szerokości łokci 18 mający a ukończono r 1816 staraniem ówczesnego proboszcza księdza Jakóba Żuczkowskiego i Kaspra Gruszeckiego kollatora, dziedzica wsi Wierciszów i Bychawka lit. C. Gdy r. 1840 został proboszczem śp. ks. Walenty Baranowski, późniejszy biskup lubelski, dla kościoła i parafii w Bychawce nastały świetniejsze czasy. Ks. Baranowski nader gorliwie zajął się restauracyą i upiększeniem kościoła, przy pomocy ówczesnych parafian, nadto cmentarze kościelny i grzebalny opodal stojący kamiennym murem otoczył. Dzwonnicę kamienną wystawił w miejsce dawnej drewnianej; nareszcie plebanią murowaną z kamienia z suterenami i szkółką także murowaną z kamienia wystawił. Szkoła ta uposażoną była przez Józefa Ciołek Poniatowskiego, właściciela wsi Tuszów, funduszem w Banku lokowanym w kwocie rs. 3802, od której procent rs. 152 pobiera nauczyciel. Roku 1857 ks. Baranowski, jako sufragan lubelski a proboszcz w Bychawce, kościół swój odnowiony we wszystkie potrzeby opatrzony poświęcił. Roku 1873 kościół w B., potrzebujący nowej restauracyi, staraniem obecnego proboszcza ks. Euzebiusza Warszawskiego a znacznym kosztem Romana Kozaryna, parafianina, dziedzica Jabłonny, z pomocą innych obywateli i włościan w parafii został wyrestaurowany, odświeżony, blachą żelazną pokryty i nową wieżą ozdobiony, Na cmentarzu grzebalnym znajduje się kaplica w stylu ostrołukowym, murowana r. 1848, hr. Stadnickich, w której sklepach są groby familii Stadnickich. Na cmentarzu tutejszym pochowany został Kajetan Kożmian, kasztelan, autor „Ziemiaństwa“ i „Stefana Czarnieckiego“, zmarły w 1856 r. Do par. B. oprócz Bychawki należą wsie: Wierciszów, Ossowa, Tuszów, Iżyce, Piotrowice, Bystrzyca i Jabłonna, na polach której są krzaczki, miejsce choinką zarosłe, „Boże miłosierdzie“ zwane, przez lud za miejsce cudowne uważane, gdzie od dawna na Wniebowstąpienie Pańskie kompaniami o mil kilka gromadzi się lud, modli się pod krzyżem i ziemią, jakby cudowną, rany i chore części ciała okłada. Od dawna właściciele Jabłonny starali się u władzy duchownej o pozwolenie postawienia kaplicy „w krzaczkach“, na co nie zezwolono. Par. B. dek. lubelskiego liczy 2821 dusz. W B. przebywał często znany astronom Jan Baranowski i w Bibl. Warsz. (z r. 1846 i 49) ogłaszał „Tabelle ruchu ptastwa, uważanego w Bychawce“ w latach 1845 i 1848.“ E. W.
Bychawka, Koza, Samica, rzeka. Poczyna się pod Nową wsią, pow. krasnostawski, płynie na zachód do Martynówki, poczem zaraz uchodzi w pow. lubelski i płynie ku północy przez Wolę Gałęzowską, Gałęzów, Bychawę, Bychawkę i pod Osmolicami wpada z prawego brzegu do Bystrzycy. Długa 18 wiorst. Pod Bychawą przyjmuje z prawego brzegu Kosarza. Miejscowa ludność uważa B. za połączenie rz Kosarza i Gałęzówki, które dopiero od wsi Bychawki przybierają to miano. Dolina tej rzeczki ma brzegi wzgórzyste i bardzo malownicze.
Bychawszczyzna, wś i folw., pow. sejneński, gm. i par. Sereje, odl. od Sejn 34 w. Liczy 9 dm., 77 mk.
Bychlew, wś, pow. łaski, gm. Widzów, par. Pabianice. Leży na drodze z Pabianic do Wadlewa. W 1827 r. było tu 34 dm. i 239 mk., obcenie liczy 69 dm. i 600 mk.
Bychów, 1.) B., zwany też Stary Bychów, m. pow. gubernii mohilewtikiej, na prawym, wyniosłym brzegu Dniepru, przy ujściu rz. Mokranki. Ma 7000 mk., w 1860 r. 6372 mk., w tem 3294 izr., 700 dm. Do miasta należy 3820 dz. gruntu. Pod względem handlowym miasto małego znaczenia, prowadzi jednakże handel zbożem, konopiami, lnem, miodem, woskiem i drzewem. Dwa jarmarki do roku. Z fabryk dystylarnie spirytusu. Kilka cerkwi, synagoga, 10 szkół żydowskich. Własność niegdyś rodziny Chodkiewiczów, potem do r. 1831 Sapiehów. Parafia katol. B. 1453 dusz liczy. Kościół katolicki murowany pod wezw. Niep. Pocz. N. M. P., zbudowany 1765 r. przez Sapiehów, na miejscu drewnianego, wzniesionego 1619 r. kosztem J. K. Chodkiewicza. Na cmentarzu kaplica. Powiat bychowski, urzędownie zwany starobychowskim, graniczy na półn. z mohilewskim i czausowskim, na zachód z bobrujskim. Rozl. zajmuje 4106 w. kw. Roli ornej przeszło 100 tys. dzies., lasu przeszło 230 tys. dz. Grunta mało urodzajne. Ludności w 1860 r. 75867, wtem 63290 prawosł., 2127 katol. (dziś obie parafie katol. tego powiatu: B. i Żurawice mają 2273 wiernych), 10448 izr. Dzieli się pow. na 3 zarządy policyjne, 15 gmin wiejskich, 155 okręgów. Głównem zajęciem ludności rolnictwo. Powierzchnia gruntu płaska, dosyć niska, ma cechy Polesia, błota, lasy. Jeziór nie ma, ale błot wiele, podłużnych, nieszerokich. Dniepr dzieli powiat na część zach. i wschodnią, prawie równe. W części zachodniej rz. ta ma znaczny dopływ Drucię. Znaczną część pow. bychowskiego zajmowało starostwo niegrodowe propojskie, którego stolicą było bardzo dziś handlowe mko Propojsk nad Sożem. 2) B. Nowy, mko, pow. bychowski, z przystanią nad Dnieprem. F. S.
Bychowa, ob. Bechowo.
Bychowczyszki, Bychowszczyzna, Bychowiszki, majątek i wieś, pow. trocki, niedaleko od stacyi dr. żel. Orany, par. Daugi, kapl. katol. mu-
