Bystra (W. i M.), niem. Scharfenberg (Gr. i Kl.), dwie wsie, pow. gdański, pod Wielkiemi Cedrami.
Bystra, v. Charzówka, v. Trypa, rzeka, bierze początek pod wsią Cynków w pow. nowoaleksandryjskim, gdzie się schodzą trzy parowy, głębokie od 20–40 stóp; niemi ze źródeł ciągle wydających wodę, odległych na dwie do trzech wiorst, dochodzą trzy strumienie: jeden od wsi Czasławice, drugi od wsi Szadurki a trzeci środkiem z parowu lesistego. Strumienie te, połączywszy się z sobą, tworzą rzeczkę Bystrą, która płynie koło Nałęczowa, Charzecka, Wąwolnicy, Celejowa i ubiegłszy 3 i pół mili, wpada pod wsią Bochotnicą do Wisły z prawego brzegu. Okolica, jaką ta rzeka przepływa, jest wzgórzysta, poprzerzynana parowami głębokiemi od 20–60 stóp, grunta gliniaste, jednak dno rzeki najwięcej ma pokład kamienia wapiennego. Spadek rzeki średnio wynosi stóp 8 na wiorstę, szerokość koryta przy początkach sążni 2, przy ujściu 20 sążni. W czasie wezbrań na roztopach i przy ulewnych deszczach, woda podnosi się szybko do wysokości stóp 8, ale też i raptownie powraca do normalnego stanu. Nadbrzeża tej rzeki są prawie wszędzie suche, a woda z powodu wysokich brzegów mało gdzie występuje na lądy. Z powodu bystrego biegu źródeł, z których rzeka ta powstaje, nawet w mroźnej zimie zamarza ona tylko na stawach i w otwartych niższych miejscach. Pod wsią Celejowem wpada z lewej strony strumień bez nazwiska, długi milę 1, płynie w parowie głębokim na stóp 25 pod wsiami Rzeczyca i Witoszyny. Na rzece Bystrej, jako i wpadających w nią strumieniach, możnaby z wielką korzyścią urządzać zakłady przemyslowe; źródła bowiem w tej okolicy wzgórzystej zawsze i bez przerwy dostarczają wiele wody, o silnym spadku. Cała dolina B. przedstawia szereg malowniczych krajobrazów i godnych widzenia miejscowości, z których najciekawsze są: Nałęczów, Celejów i Bochotnica dolna. Br. Ch.
Bystra, 1.) rz., bierze początek w gub. mińskiej, w południowo-zachod. stronie pow. mińskiego, około wsi Czesnowa i Kula, kędy nazywa się Usą (ob.). W okolicy wsi Mieszycze wpływa do gub. wileńskiej w pow. oszmiańskim; tu w błotnistej miejscowości zwanej Winniszcze rozdziela się na dwa ramiona, z których prawe nosi nazwę Bystrej, a lewe Usy, tworząc wyspę; tak rozdzielona rzeka łączy się znowu, ubiegły około 3 mil, w jedno koryto i na granicy pow. nowogródzkiego w okolicy wsi Borgowicze w pow. nowogródzkim wpada do Niemna. Tą rzeką spławiają się w porze wiosennej materyały leśne do Niemna, bo okolica, którą przepływa, jest lesista, stanowiąc właściwie polesie pow. oszmiańskiego. 2.) B., rz., która bierze początek w jarach między wsią Piwcami i Onaćkami w powiecie kaniowskim i pod Rzyszczowem w pow. kijowskim wpada do rz. Dniepru. 3.) B., ob. Kalusik.
Bystra, 1.) potok górski, wypływa na granicy gmin Bystrej i Szalowej w pow. gorlickim, u południowych stóp wzgórza Bieśnika (696 m.); płynie krętem łożyskiem zrazu na wschód, potem na południe przez wieś Bystrą, zabierając liczne potoki górskie a przedewszystkim od zachodu. Koryto kamieniste, prąd szybki i nagły. Wpada do Ropy. Długość biegu niespełna mila. Po zachodnim brzegu jego w kierunku południowo-wschodnim ciągnie się pasmo wzgórz, którego znaczniejsze wierzchołki są Maślona góra (747 m.), Jelenia góra (686 m.) i Kamionka. Stoki ich spadają ku potokowi Bystrej. 2.) B., potok górski, powstający w Beskidzie zachodnim w Żywieczyźnie, w obr. gm Kamesznicy, między Magórką (1129 m.) a Baranią (1214 m.); płynie na południe, mija Kamesznicę, gdzie zwraca się nagle na zachód, przepływa błonia Milówki i z lew. brz. wpada do Soły po 1⅕-milowym biegu. Przyjmuje liczne potoki górskie, jak Jaruszówkę i Szary. Po zachodnim jej brzegu wznoszą się wierzchołki beskidzkie: Czerwońcowa góra (920), Jaworzyna (1020 m.), Górka motykowa (792 m.), a nad lewym brzegiem las Sikorczyna z Glinnem (1021 m.) i Mała Barania (658 m.) przy ujściu, naprzeciw której po pr. brz. Bystrej wznosi się Sucha góra (636 m.). 3.) B., potok tatrzański na Liptowie. Wypływa ze stawu w dolinie Bystrej, na południe od szczytu Bystrej, płynie na południe między dwoma ramionami odrywającemi się od Bystrej na południe, jednym zachodnim (Jeżowa), a drugim wschodnim (Kotłowa). Uchodzi z pr. brz. do Białej (Bela). 4.) B., potok górski, źródła w Beskidzie lesistym, pod samym jego grzbietem, na granicy Galicyi z Węgrami, w obr. gm. Jasienia (w pow. kałuskim). Płynie wąwozem górskim między grzbietem górskim Gorganem (1611 m.) od zachodu a Sewulą (1418 m.) i Bystrą (1427 m.) od wschodu. Wpada z praw. brz. do Łomnicy. Z praw. brz. przyjmuje potok Łopusznę, obok licznych innych wód górskich. Długość biegu 9 kil. 5.) B., potok wypływający w obr. gm. Dobrohostowa w pow. drohobyckim z pod wzgórza Belejowa (775 m.), w Słomianym lesie; płynie dolinką ku północnemu wschodowi; w Bystrej, przysiołku Dobrohostowa, zasila go potok Temieniec; tu zwraca się na wschód, opływa północne stopy wzgórza Kiczerki (378 m.) i po 10 kil. biegu uchodzi w obr. gm. Uliczna z praw.
