Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 1.djvu/512

runku zaś wschodnim w oddali widać zarysy potężnego grzbietu Charnohory, królowej Beskidu wschodniego. Zródła Bystrzycy poczynają się w moczarze mnóstwem drobnych, leniwo sączących się strug i strużek, które na wschód zdążając, po kilkudziesięciu krokach zlewają się w potężny potok, który od bystrego spadu wód swych otrzymał nazwę Bystrzycy. Moczar ten rozlega się na samej przełęczy, zwanej także Bystrą, i jest zarazem źródliskiem potoku Bystrej, dopływu Łomnicy. Przełęcz ta wznosi się na samem rozgraniczu Węgier, dawniejszego obwodu stryjskiego i stanisławowskiego. Z pod tego rozrogu tryszczą cztery walne potoki Bystra (Stryjska), Bystrzyca (Sołotwińska), Płajska (Węgry) i Salatruk (Nadworniańskie). Od połoniny Bystrej płynie Bystrzyca zwartą doliną w kierunku półn.-wsch., przepaścistą debrą w łożysku pełnem potężnych głazów i zawalonem wykorzenioną świerczyną. Tutaj też według podania ludu znachodzić się ma krynica Doboszowa, gdzie w pobliżu mają być zakopane nieprzebrane skarby Dobosza. Po 6 kil. biegu dochodzi na polanę Meżeryki (853 m.), gdzie z praw. brz. przyjmuje potok Doszczynę, w który opodal wpadają potoki Kiński i Płoski, i zwraca się na płn., płynąc zwartą debrą, porosłą do samego dna grubym borem świerkowym, otoczoną od zach. lesistym działem Studenką (1443 m.), a od wsch. Olenicą (1384 m.). Gdzieniegdzie tylko rozpościerają się małe polany, jak Szetry i Kuźmieniec. W miejscu, gdzie potok Łopuszański od l. brz. doń wpada, rozszerza się nieco dno doliny. Wody są rwące, spadek nagły, ilość wód prawie tutaj podwaja się z powodu licznych mniejszych i większych potoków, które z praw. i lew. brz. przybiera. W Hucie, najbardziej ku granicznemu grzbietowi Beskidu wysuniętym przysiołku Porohów a składającym się prócz leśniczówki z siedmiu zagród, założonych jeszcze w minionym stuleciu przez Mazurów, sprowadzonych tu niegdyś do huty szkła, dolina znacznie się rozszerza; zach. działy górskie, jak Tarniczka (1165 m.) i Hrynków (1250) z Poryczem rozstępują się coraz znaczniej, zostawiając miejsce kwiecistym łąkom, coraz częściej występującym na zachodnim jej brzegu, podczas gdy od wschodu działy górskie jak Szczyworys (1078) i Lipniki bezpośrednio doń przypierają. W miejscu, gdzie koryto Bystrzycy w Hucie jest najwęższe, zbudowano w r. 1877 wielkim kosztem tamę i szluzę do spuszczania drzewa przy niskim stanie wody. Okoliczne lasy tworzą tutaj głównie świerk i jodła z mięszanym bukiem, jaworem i olszą białą. We wsi Brodach zwraca się B. łagodnie ku wchodowi, który to kierunek zatrzymuje aż do Sołotwiny. Po tej drodze zrasza gminę Jabłonkę, poczem tworzy granicę między gm. Krzywcem i Rakowcem z jednej a Sołotwiną z drugiej strony. Dolina Bystrzycy między Jabłonką (503 m.) a Rakowcem jest już dość obszerną, od północy rozlegają się dość szeroko łąki, uwieńczone olchą i wiklem, a od połd. przypiera górski dział lesisty Lubieniec ze szczytem Wapnienką (795 m.). Minąwszy Sołotwinę, miasteczko podgórskie, malowniczo rozsiadłe w szerokiej międzygórskiej kotlinie, rozlewa się B. w coraz szerszej dolinie, dzieląc się tu i owdzie na ramiona, zwraca się za wsią Monasterczanami na północny wschód, a we wsi Żurakach na północ. Tutaj Bystrzyca przechodząc w podgórze traci zupełnie charakter górski. Obfitość wód jest tu nadzwyczaj wielka. Po prawym brzegu Bystrzycy występują łupki popielatawe, nasycone olejem ziemnym, który w pobliskiej Staruni a dalej w Dźwiniaczu na większe rozmiary wydobywają. Między łupkiem znachodzą się tu skrystalizowana siarka i nerkowaty markaryt. Płynąc ku północy, zrasza gminy Żuraki, Lachowice, Bohorodczany, następnie tworzy granicę między Łyścem, Drohomirczanami a Starym Łyścem; wreszcie przerzyna gminy Krechowce, Zagwóźdź, Pasieczną i Knihynin, zostawiając Stanisławów na boku; rozdzielając się na liczne ramiona i tworząc mniejsze i większe wyspy, tu i owdzie zadrzewione. W końcu w obr. gm. Wołczyńca, na półn. od Stanisławowa, łączy się na prawym brzegu z Bystrzycą nadwornianską. Potoki i strumienie wpadające do Bystrzycy Sołotwińskiej są następujące: a) z lewego brzegu: Łopuszna, Kuźmieniec mały, Kuźmieniec wielki, Bystrzyk, Czarny potok, Klin potok, Perehiniec, Rakowiec potok, Rakowy, Dźwiniacz, Korczowy potok, Roseński potok, Sadzawka i Czereszeńków; b) z praw. brz. Doszczyna, Rypna, Sumaryń, Płoska, Lubieniec, Maniawka, Łukawiec wielki, Stebnik i Radczanka. Długość biegu od zródeł aż do połączenia się z Bystrzycę nadworniańską czyni 77 kil. Ważniejsze wzniesienia powierzchni wody w Bystrzycą npm. 1426 m. (źródła), 853 (pol. Meżeryki), 690 m. (Huty), 537 m. (Porohy), 503 m. (ujście Płoski), 447 m. (Rakowiec), 394 m. (Żuraki), 353 m. (ujście Rakowego p.), 329 m. (poniżej Bohorodczan), 289 m. (ujście Sadzawki), 239 m. (pod mostem kolejowym), 232 m. (połączenie się z B. nadw.). Ogólny spad czyni 1194 m. na 77 kil. czyli 15‰ (na 1000 m.). Wzdłuż prawego brzegowiska tej Bystrzycy ciągnie się od Stanisławowa bity cesarski gościniec aż do Żurak, gdzie odrywa się od niego droga gminna aż do Sołotwiny po pr. brz., a do Jabłonki po lew. brz.; odtąd idzie drożyna górska, na przemian jużto po pr., już też po lew. brzegu, aż powyżej polany Meżeryk.