163 analf. Poczta w miejscu; stacya kol. żel. Krzyż (Kreuz) o 12 kil. M. St.
Chełst, ob. Chełsty.
Chełstowo, wieś, włośc. nad strumykiem zwanym Ulica, pow. płocki, gm. Rogozino, par. Swięcieniec, o 7 w. od urzędu gminnego, ma 5 osad, 6 dm., 48 mk., 100 m. rozl., 94 m. roli ornej.
Chełstowszczyzna, fol., pow. wyłkowyski, gm. Kibarty, par. Wierzbołów. Ma 2 dm. i 23 mk.
Chełsty, 1.) wieś szlach., nad rz. Narew, pow. ostrołęcki, gm. Szczawin, par. Sieluń. W 1827 r. było tu 27 dm., 130 mk., obecnie jest 39 dm., 253 mk., rozl. 538 m. Ch. są gniazdem rodu Chełstowskich. 2.) Ch., wś, pow. opoczyński, gm. Machory, par. Żarnów. W r. 1827 r. było tu 15 dm., 136 mk.; obecnie liczą 16 domów, 108 mk. i 340 m. ziemi włościańskiej. Br. Ch.
Chełsty, Chełst, niem. Chelst, ryc. wś w powiecie brodnickim, par. Lidzbark, obejmuje ziemi 1715 m., dm. mieszk. 9, kat. 83, ew. 14. Ma gorzelnię i młyn wodny. Kś. F.
Chemnitz, ob. Kamienica.
Cheptyńce, wś, pow. płoskirowski, gm. Kuźmin, par. Kumanów, 291 dusz męz. włościan, 40 jednodworców, 669 dz. ziemi włość.; wraz z połową wsi Rytek ziemi używalnej właściciela 722 dz.; należała do Gadomskich, Czerkasów, dziś Iwanowskiego. R. 1868 miała 40 dm. Dr. M.
Cherson, miasto gubernialne, z fortecą, portem wojennym i warsztatami statków do żeglugi wzdłuż brzegów, leży pod 46°38′ sz. płn. i 50°71′ dł. wsch., o 30 w. od początku limanu, na prawym brzegu Dniepru przy ujściu Koszewy. Założone w r. 1778. Nikołajew i Odesa, szczęśliwsze co do położenia, rywalizować z nim rychło poczęły; z czasem handel wszystek przeniósł się do Odessy, gdzie też i warsztaty statków kupieckich założone zostały. W roku 1803 Cherson do rzędu miast gubernialnych wyniesiony. Dla ożywienia handlu nowy port w nim urządzono. Obecnie w Chersonie mieszkańców liczą około 48000, cerkwi 10, kościół katolicki 1 pod wezwaniem św. Piusa i Mikołaja, wzniesiony 1787 kosztem księcia Szaca (parafian 1348); 2 synagogi, 23 fabryk i zakładów przemysłowych. Z gmachów publicznych na uwagę zasługują: sobór prawosławny przez Katarzynę II założony, w którym zwłoki księcia Potomkina spoczywają; obserwatoryum i dawna mennica, gdzie za czasów tego księcia bito monetę. Na jednym z placów, drzewami obsadzonym, wznosi się pomnik na cześć jego wystawiony. W bliskości Chersonu znajduje się miejsce wiecznego spoczynku przyjaciela ludzkości, Howarda, którego pamięć Aleksander I uczcił pomnikiem. Mieszkańcy Chersonu składają się z małorusów, greków i żydów. Grecy prowadzą drobny handel po małych sklepikach; trudnią się lekkiemi rzemiosłami, faktorstwem; utrzymują szynki i traktyernie. Jest prócz tego dość znaczna liczba wielkorosyan, szczególniej starowierców, niemniej też i innych narodowości. Dnia 8 września 1878 r. Ch. obchodził stuletni jubileusz swego istnienia. Jest to po Czernihowie najuboższe może miasto gubernialne w Rossyi. Takie miasta powiatowe jak Kremenczug i Elizawetgrad są daleko piękniejsze, czystsze i bogatsze od Ch. Niekiedy na Wielkiej Sobornej ulicy tego miasta nie widać nawet w południe żywej duszy. We dnie kurz, wieczorem komary trapią przechodniów. Całe życie i działalność miasta skupia się na wybrzeżu (Nabereżnaja). Są tu 4 przystanie. Parostatki snują się w górę i na dół; koło przystani tłoczą się łodzie, barki, berlinki, szalandy z jarzynami, rybami i t. d. Na rz. Koszewej ruchliwa reparacya statków. Na wyspie Kwarantanowej, w kącie zbiegu dwóch rzek, cały szereg pralni wełny i tartaków. Po drugiej stronie miasta nad Dnieprem cytadela. Chersoński powiat ma przestrzeni 16,849 w. kw., ziemi uprawnej 219,000 dzies., łąk 208,000 dzies. i lasu 7800 dzies. Większą część pozostałej przestrzeni zajmują stepy i bagniska. Mieszkańców liczy około 150,000. Powierzchnia cała przedstawia w ogólności nieprzejrzany i równy step, pozbawiony ochrony lasu, a ztąd podlegający silnej i długiej suszy. Grunt nad rzekami Dnieprem, Ingulcem i innemi, składa się z suchych i piaszczystych stepów, to też mało urodzajny a szczególniej część południowa powiatu. Sieją najwięcej pszenicy i prosa. Hodowanie bydła stanowi najgłówniejsze bogactwo powiatu; na obszernych stepach pasą się trzody owiec, koni i bydła rogatego. Chersońska gubernia, jedna z małoruskich, leży w południowo zachodniej stronie od Moskwy; graniczy na północ i zachód z guberniami podolską i kijowską, w kierunku rzek: Jahorlika, Kodymy, Siniuchy, Wysi, Irklejcy i Taśminy; na północ i wschód z gubernią połtawską w kierunku rzeki Dniepru; na południe w kierunku rzeki Dniepru z gubernią taurydzką i morzem Czarnem; na zachód z prowincyą bessarabską wzdłuż rzeki Dniestru. Pierwsze wiadomości historyczne o południowej części gubernii chersońskiej, sięgają odległej starożytności. Tu na brzegach morza Czarnego i wpadających do niego wielkich rzek, Grecy na sześć wieków przed narodzeniem Chrystusa założyli osady: Nikonion (gdzie dzisiaj Owidyopol), Isakion (o 2 mile prawie od Odessy, przy Suchym limanie), Skopelos (o 2 i pół mili od Odessy, przy limanie Małym Adżałyku), Odissos albo
