ską. Wszystkie inne gminy miejskie i wiejskie zostają pod ogólną ustawą gminną krajową. Gminy miejskie i wiejskie (włącznie z obszarami dworskiemi w Galicyi) jednego powiatu (w Węgrzech komitatu lub dystryktu) zostają pod wybieralną radą powiatową (w Węgrzech rada municypalna). Za municypia w Węgrzech uważane są komitaty i wolne okręgi, stolice Seklerów, miasta z prawem mynicypalnem, wolne miasta królewskie i ziemia królewska Sasów w Siedmiogrodzie. Na czele wolnych miast i w ogóle wszystkich gmin stoją rady wybieralne a obok nich istnieje ciało wykonawcze: w miastach z osobną ustawą, magistraty z prezydentem, w gminach miejskich podciągniętych pod prawo ogólne, gminne wydziały z naczelnikami. W Węgrzech radę gminną wybieralną z naczelnikiem reprezentacyą zowią. Rady i reprezentacye municypalne w Węgrzech obszerniejszy mają zakres działania niż w Przedlitawii. Wydziały z swymi naczelnikami i rady powiatowe zostają w Przedlitawii pod naczelnictwem marszałka i wicemarszałka rad powiatowych potwierdzonych przez cesarza. Rady gminne i powiatowe w Przedlitawii zostają, w pewnych sprawach pod wydziałem krajowym, w innych zaś pod politycznemi urzędami państwa. Miasta z osobnym statutem podlegają, wprost namiestnictwom. (Artykuł niniejszy napisano na podstawie dzieła dra Izydora Szaraniewicza: „Krótki opis geograficzny i topograficzny austryacko-węgierskiej monarchii“ Lwów, 1875; tudzież dzieła Umlaufta „Die oesterreichisch-ungarische Monarchie,“ Wiedeń 1876. Inne dobre geografie Austro-Węgier są: Steinhausera (Praga), Kriżka (Praga) i Grassauera (Wiedeń). Atlasy dobre: Hollego, Doleżala, Handtkego, Baura, Steinhausera i B. Kozenna. Ten ostatni wyszedł 1879 i w polskiej edycyi, opracowany przez prof. Janotę, uzupełniony przez Br. Gustawicza).F. S.
Austrya dolna, część arcyksięstwa austryackiego, ma 19820 kil. kw. rozległości i w r. 1869 liczyła wraz z Wiedniem 1990708 mk. Według obliczenia z tegoż roku jest w Austryi Dolnej miast 36, miasteczek 232, wsi 4187; pod względem polityczno-administracyjnym dzieli się na 18 obwodów. Główne miasta: Wiedeń, N. Miasto wiedeńskie, Waidhofen, Ybbs; znane też Bruk, Baden, Aspern; rzeki: Dunaj, Aniz, Litaha, Szwechat, Morawa, Rampa, Trajzma. A. górna, druga część arcyksięstwa austryackiego, zajmuje 11,997 kil. kw. rozl. i w r. 1869 liczyła: 736000 mk., 15 miast, 90 miasteczek, 6058 wsi Główne miasta Liniec i Steyer; znane też miejscowości: Kremsmünster, Wels, Hallstadt. Rzeki: Krems, Truna, En. Pod względem polityczno-administracyjnym dzieli się A. górną. na 12 obwodów.
Austryackie arcyksięstwo, składa się z Austryi dolnej poniżej rz. Anizu i górnej powyżej Anizu; ma. 31817 kil. rozl. i w r. 1869 miało 2727365 mieszk.
Austryacki Szlązk, ob. Szlązk austryacki.
Autischkau, ob. Ucisków.
Autz, ob. Auc.
Auxinne, rz., lewy dopływ Pregli, ma ujście w pow. wystruckim, pod miasteczkiem Norkitten.
Auxstete, Auxstote, Auxtote, ob. Litwa.
Auz, ob. Auc.
Awdiejewka, wś, pow. sośnicki, gub. czernihowska, st. poczt. między Sośnicą a Nowogrodem Siewierskim.
Awdorma, wś, pow. benderski, gub. bessarabska, o 7 w. od stacyi Kulmy dr. żel. bendersko-galackiej, w punkcie gdzie się oddziela trakt do Akermanu; st. p.
Aweiden, ob. Nawiady, Nawiadów.
Awekst, ob. Ogier.
Aweniszki, rzeczka w pow. maryampolskim, wypływa z lasów koło wsi Skujgie w pobliżu bagna Pale i przez Kunigiszki, Suwałkiele podąża do Niemna, do którego wpada powyżej Balwierzyszek; przyjmuje ona z lewej i prawej strony kilka mniejszych rzeczek, prowadzących wody obszernych lasów, rozpościerających się na lewym brzegu Niemna między Balwierzyszkami a Prenami (Mapa Woj. Top. Król. PoL).
Awertyńskie góry, ob. Awratyńskie.
Aweyden, ob. Nawiady, Nawiadów.
Awikiły, wś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Ludwinowo, mieszkańców 247, dm. 37, st. p. w Kalwaryi.
Awiksne, u Pola mylnie Awigne, niem. Awixne, rz., dopływ Wenty w kurlandzkiej parafii Frauenburg.
Awirnica, Owirnica, rzeczka wypływająca z jeziora Awirys w pow. sejneńskim, wpada do Niemna z lewego brzegu wprost Druskiennik.
Awirys, jez. w pow. sejneńskim, gm. Lejpuny, o kilka wiorst od Niemna, na półn.-zach. od Druskiennik; wody jeziora odprowadza do Niemna rzeka Awirnica. Brzegi od północy i wschodu lesiste, od zachodu wzgórkowate. Długie 4 wiorsty, szer. 200 sążni, głębokie do 20 stóp.
Awiżańce, wś, pow. sejneński, gm. Sereje, mk. 227, domów 22, przy drodze z Gudel do Serej, par. i st. p. w Serejach.
Awiżela, rz., lewy dopływ Wenty, uchodzi między Żyżmą a Ugisem w gubernii kowieńskiej.
Awnowa, rz., lewy dopływ Wenty, przyjmuje z prawej strony Poszatryą, do której strugi Ronżol i Szatralins wpadają; w gub. kowieńskiej.
