Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 1.djvu/769

rzony, od południa zwężony. Z północnego brzegu odpływa strumień, wpadający do Suchej-Wody; tworzącej z p. Filipką, potok zwany Cichą Wodą, dopływ Porońca. Echo nad Czarnym stawem jest bardzo piękne; głos bowiem rozbija się kilkakrotnie o ścianę Kościelca. Urocza piękność tego stawu wprawia każdego wielbiciela dziewiczej górskiej przyrody w zachwyt. Wycieczka do Cz. st. Gąs, nie wymaga całego dnia, z Zakopanego wychodząc. Ob. Dr. E. Janoty „Przewodnik w wycieczkach na Babią górę, do Tatr i Pienin. Kraków 1860. Wal. Eliasza „Illustrowany Przew. do Tatr, Pienin i Szczawnicy. Poznań 1870 i „Szkice z podróży w Tatry. Poznań 1874. Kolbenheyer. Die Hohe Tatra. Teschen. 1880. 2.) Cz. staw nad Rybiem, także nad Morskiem Okiem, staw tatrzański w Tatrach spiskich, nieopodal granicy galicyjskiej po północnej stronie głównego grzbietu pod 37° 45′ wsch. dłg. geogr. (Ferro) a pod 49° 12′ półn. szer. geogr. między stromemi turniami, Rysami zwanemi, na północny-zachód od Rybiego Stanisław Staszyc w nieśmiertelnem dziele swojem „O ziemiorodztwie Karpatów i innych równin Polski“ (Warszawa 1815, str. 124–126) nazywa ten wspaniały staw Morskiem Okiem, a poniźej leżący staw, dziś powszechnie Morskiem Okiem zwany, Rybiem Jeziorem, albo wprost Rybiem. Węgrzy i Niemcy do dnia dzisiejszego nazywają tak samo jak Staszyc, dolny rybny staw Rybiem, (Fichsee Halasto), a górny Morskiem Okiem (Meerauge, Tengerszem). Podług Staszyca (tamże str. 124) po zachodniej stronie, powyżej Rybiego, znajdował się staw Czarnym stawem zwany. „W pośrodku granitowych cyplów leży w dole obszerne jezioro Rybiem zwane. Z dwu skał prosto naprzeciw siebie stojących, spadają do tegoż jeziora dwie rzeki, które na 500 stóp z góry do dołu lecą z strasznym hukiem, rozbijają po skałach swe wody i przedstawiają zachwycający widok. Wyszedłszy jeszcze wyżej na te skały, z których owe dwie rzeki do jeziora Rybnego spadają, znalazłem na wysokości 500 od Rybnego jeziora większej, jeszcze dwa jeziora, z których wody lecąc na dół rozbijają się po skałach. Jedno z tych jezior leży pod liptowskiemi mury i zowie się Czarnym Stawem, drugie leży na wschód między najwyższemi i najostrzejszemi cyplami w tej stronie Tatrów i nazywa się Morskiem Okiem“. Z tych ustępów Staszyca wyjętych, widać najdowodniej, co nazywa Staszyc Rybiem Jeziorem, a co Morskiem Okiem. Co się stało z Czarnym Stawem przez Staszyca opisanym, to niewiadomo, gdyż on dziś wcale nie istnieje; a danie odpowiedzi, gdzie tenże mieścił swoje wody nie małąby przyniosło korzyść dla nauki. Zdaje się więc, że dzisiejsza nazwa powszechnie używana, Czarny staw, przeszła z zaginionego, a przez Staszyca opisanego stawu na staw „Morskiem „Okiem zwany; a ta nazwa przez nierozwagę piszących o Tatrach na „Rybie Jezioro“. Należałoby więc dla dolnego stawu zachować nazwę Rybie, a dla górnego przywrócić miano Morskie Oko, do dnia dzisiejszego używane po stronie węgierskiej, a za czasów Staszyca istniejące i po stronie polskiej. Jestto najposępniejszy i najdzikszy staw ze wszystkich stawów tatrzańskich. Brzegi jego są nagie, od południa wcale niedostępne, płatami śniegu upstrzone. W zwierciadle wód odbijają się dziko poszarpane turnie, a promienie słoneczne dopiero około godziny 10 tutaj zaglądają. Powierzchnia jego zajmuje 21,32 ha. Wzniesienie 1597,75 m. (Kolbenheyer), 1562,5 (Kuczyński); 1581,68 (Janota); 1576 (Fuchs); 1586,9 (Korzistka); 1600 (Rothe), 1603 (Blasius); 1481,27 (Staszyc). Największa głębokość tego stawu, podług pomiaru prof. E. Dziewulskiego, czyni 77 m. Z tego stawu odpływa silny potok po stromym wale granitowym do Rybiego, tworząc szereg wodospadów. W zachodniej stronie tego stawu postawiono żelazny krzyż na pamiątkę bytności tamże Grzegorza Zieglera, biskupa tynieckiego (1822 r.) i tarnowskiego 1826). W r. 1827 przeniósł się on do Liwca i tamże umarł w r. 1852. Na żelaznej płycie znajdował się dawniej napis: „Hic non plus ultra, nam supra, nisi in cruce. D. N. I. Christi 1823“. Dziś tego napisu już nie ma, tylko w górze krzyża litery „I. N. D. J.“ nad ukrzyżowanym Chrystusem, a u dołu litery G. Z. 1823“. Staw ten jest własnością p. Aladór v. Salamon. Uroczy ztąd rozwija się widok na Rybie i turnie Mięguszowieckie. 3.) Cz., staw tatrzański, w Tatrach nowotarskich, w dolinie Pięciu Stawów polskich, po północno-wschodniej stronie głównego grzbietu Tatr. Od szczytu Świnnicy zwraca się główny grzbiet prosto ku południu, a potem ku południowemu wschodowi. W nąrożniku tego skrętu wznosi się nad Zadnim Stawem szczyt Nadkamieniem zwany (2157,6 m). Kierunek ten zachowuje główny grzbiet aż do Hrubego W. (2239 m. Kolbenheyer), wznoszącego się na południe od Wielkiego Stawu, a na zachód. od Rybiego. Od niego, jako narożnika, rozpoczyna się ramię między dolinami Pięciu stawów i Rybiego, a dalej Roztoki i Białki. Staw zajmuje powierzchnię 13.05 ha. Wzniesienie jego 1707.88 m. (Kolbenheyer). Woda z niego płynie do Wielkiego Stawu. 4.) Cz. staw jaworzyński lub Czarny staw pod Lodowym (Feketetó), staw tatrzański w Tatrach spiskich, po północno-zachodniej stronie głównego grzbietu Tatr, na północnym stoku Lodowego szczytu, we wschodniem ramieniu doliny Jaworzynki. Rozlewa