Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 1.djvu/799

Tworzy on w górnyrn swym biegu wąską dolinę, lasem się ciągnącą. W obr. gminy Hryniowy (pow. kossowski) wznosi się Baba Ludowa, najwyższy szczyt pasma górzystego, które, oderwawszy się od głównego trzonu pasma czarnohorskiego, przesuwa się od południa ku północy, pomiędzy głębokiemi dolinami obu Czeremoszów, tworząc zarazem dział wodny między temi rzekami. Stok całego tego pasma ku północnemu wschodowi jest o wiele łagodniejszy niż stok przeciwległy ku Czarnemu Cz., który jest stromy i częstokroć nagle spadający. Stąd też do B. Cz. staczają się liczniejsze i większe strugi i strumienie, podczas gdy dopływy Czar. Cz. spadają na dół głębokiemi i wąskiemi łożyskami. Podnóże tego pasma górzystego porasta gęsty las jodłowy, zawalony wielkimi łomami skał i starymi pniakami drzew. Od węzła górskiego Listowatym zwanego (1525 m.) odrywa się ku wschodowi (B. Cz.) boczne ramię górskie z szczytami Hostyn (1583 m.) i Oglenda (1186 m.), a główne towarzyszy Cz. Czeremoszowi w kierunku północno-zachodnim przez Jaworową (1501 m.) ku szczytowi Pnewie (1585) zwanemu. Od niego odrywa się ku północy dość długi grzbiet ze szczytami Doszyną (1455 m.), Hromowycią (1482 m.), Niżną (1386 m.), Serehrestyjem (1073), Kaptarką (1177) i Kobyłą Wielką (1066 m.), tworząc dział wodny między Cz. B., a jego dopływem Probiny z Hramitnym. Od Pnewia ciągnie się w niezmienionym kierunku dzial czeremoski szczytami Kamieńcem (1525 m.), Stefulcem wielkim (1576 m.), Kopilasem wielkim, za którym zwraca się grzbiet na zachód. Tutaj wznosi się Baba Ludowa (1586 m.), najwyższy szczyt tego pasma. Stok lesisty południowo-zachodni od Pnewia po Babę Ludową zowie się Stefulcem małym; północny zaś stok Baby zowie się Halą Tarnicą, ponad którą dalej ku północy wznosi się szczyt Tarnica (1558 m.). Szczyt Baby L. jest kopulisty i zajmuje do kilkuset metrów kwadr. przestrzeni. Miejscami pokrywają go ogromne głazy, rośnie tu kępkami różanecznik (Rhododendron ferrugineum L.), jakoteż uwija się jaszczurka, zwana Lacerta crocea. Wewnętrzny skład tej góry tworzy piaskowiec karpacki, powierzchnię pokrywa piaskowy zwir, zmięszany z małą ilością ziemi urodzajnej lub glinki. Wedlug Schindlera pokłady tutejsze zawierać mają miedź i ołów. Do góry tej przywiązane są u ludu huculskiego rozliczne opowieści gminne o bogini śnieżnicy, Babą-Odokią zwanej, o zakopanych w tej górze skarbach, o jakimś zamku, który tu istnieć miał i t. p. Ze szczytu Baby zajmujący widok się rozpościera. Szczególniej zajmujący jest widok zachodzącego słońca, z którego pasterz połonin przepowiada pogodę następnego dnia. Ku południowi i wschodowi odsłonięty widok krajobrazu miłe sprawia wrażenie, gdy przeciwnie widók ku zachodowi jednolity i ponury, zakrywany daleko wyższymi szczytami Czarnohory, Stogu, Kopilasa i Ladeskula. Od Baby Ludowej grzbiet zwraca się znowu ku północnemu zachodowi przez hale Mihailewa (1448 m,), Łukowiec (1506 m.); stąd ku północnemu-wschodowi przez Wapniarkę (1246 m.) na szczyt Ludową (1466 m.), przez Małe Stopnie (1246 m.), na Skupową (1583 m.) i Krętą (1352 m.), a lasem „pod Krętą“ opada ku Czeremoszowi Czarnemu pod Żabiem. Nieco ku wschodowi między Cz. Czer. a prawym dopływem jego Czarną legła grupa górska Magura, ze szczytami Magurą (1118 m.), Hołym wierchem (830 m.), Puszkarem (812 m.), Senicą (1188 m.), Maratynem (1067 m.), Przysłopem (1030 m.), Leśniczką (1015 m.); między Czarną a Czer. Białym wznosi się szczyt Lelków (943 m.). Lewy brzeg Czeremoszu Czarnego tworzą stoki głównego grzbietu karpackiego, a mianowicie czarnohorskiego od szczytu Komanowego (1734 m.) począwszy aż do Ruskiego diła (działu, 1560 m.). Biały zaś Czeremosz tworzy od źródeł, aż do połączenia się z Cz. Czarnym granicę galicyjsko-bukowińską. Dolina obu Czeremoszów jest poprzeczna, wąska, górska, wyniosłemi działami otoczona, najdziksza może ze wszystkich dolin górskich naszego kraju. Co do spławności, to mógłby być spławnym jeden i drugi powyżej Uścieryk, ale nie było dotąd potrzeby posuwać wyżej spławność na tej rzece, bo i poniżej jest jeszcze poddostatkiem lasu. Obadwa Czeremosze zabierają od obudwu brzegów mnóstwo krótkich górskich potoków, które ku nim rumowiska (piargi) skał i łomy drzew staczają. Z pr. brz. Cz. Biały przyjmuje: Saratę, Jałowiczowę, Moskalin, Łopusznę z Senecią, Streżeński p., Kalelę, Dutkę, Dinejs, Marenic, Koniatyn. Z lewego zaś wpadają doń: Maskotyn, Hostowiec, Srebrny p., Maryen, Suchy p., Probina z Hramitnym i Czarnym, Kekacza, Jabłoniecki p., Łuzki p., Kochan i Lelków. Czarny Czeremosz zasilają swemi wodami z pr. brz.: Tarnica, Studennik, Ludowec, Hnołec (Uhorski), Hniłyj (Gniły) potok, Żmyeński p., Petryń, Charal, Żabiwski p. i Czarna; z lewego zaś brzegu: Bałasinów p., Popadya, Albinice, Dobryn, Prełuczny, Ladiaszku, Rabieniec, Kierniczny, Szybeny, Podorowaty, Skoruszny, Dżembronia, Bystrzec, Kraśnik, Ilcia, Bereźnica z Tarnoczką, Waratyn, Młyński i Rosocze. Nadmienić wypada, że wody gościnne bywają na obu Czeremoszach w czerwcu i lipcu i z końcem sierpnia, więc zazwyczaj w tym czasie, co na Prucie. Zdarza się jednak latem, że na samym tylko Czeremoszu B. i Cz. przybywa woda