nad potokiem Czortowiec. Przez tę wieś przechodzi gościniec prywatny, prowadzący z Obertyna do Horodenki. Od Horodenki oddaloną jest ta wieś na zachód o 2 mile, od Obertyna na wschód o milę, leży ona na Pokuciu, w doskonałej glebie, w bezleśnej okolicy. Przestrzeń posiadłości większej: roli ornej 1818, łąk i ogrodów 246, pastwisk 36; posiadłość mniejsza: roli ornej 5625, łąk i ogrodów 308, pastwisk 353 m. Ludności rzym. kat. 300 należących do parafii rz. kat. w Obertynie; gr. kat. 3235, mających w Czortowcu samym parafią, do której należy filia Hawrylak z 447 gr. kat.; parafia ta gr. kat. należy do dek. żukowskiego; izraelitów 94: razem ludności 3629. Jest tu szkoła etatowa o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z funduszem zakładowym 3019 złr. Według podania ludu Cz. łączy się przez jaskinię z Isakowem. Jaskinię tę odkrył p. Wład. Przybysławski, dziedzic Cz., i nazwał ją „Heleną.“ Wydrążona w obszernych pokładach wapiennych. B. R.
Czortowiec, potok, wypływa w obr. gm. Czortowca, w pow. horodeńskim, na połd. tej gminy, na łąkach moczarowatych, będących dnem dawnych stawów, a zwanych dzisiaj Werchny Staw, między wzgórzami bałaurskiemi, zwłaszcza Retą (306 m.) od wsch., a Trostyńcem (274 m.) i Bałahorą (329 m.) od zach. Płynie wązką dolinką na płn.; przepłynąwszy staw (236 m.), przerzyna wś Cz. przez sam środek; zwracając się na płn. zach., przechodzi w obr. gm. Harasymowa i wpada z pr. brz. do Chocimirki. Długość biegu 11 kil. Okolica, którą zrasza Czortowiec, jest wzgórzyztą i poprzerzynaną pasmem wzgórz, Bałaurami, także Bałahorami, poniekąd także Czartowemi górami, zwanych; między którymi widzimy małe dolinki, oraz osuszone dziś jeziorzyska i moczary, służące niegdyś za zbiorniki wód, spływających z tych wzgórz do obszernych koryt Dniestru i Prutu. Br. G.
Czortówka, wieś, pow. włodawski, gm. Krzywowierzba, par. Opole; 819 m. obszaru ziemi dworskiej.
Czortyca, ob. Kaniów.
Czortycha, rz., wpada w pow. wasylkowskim, przed wsią Kopaczowem, do rzeki Stuhny.
Czortyń, ob. Czerteń.
Czosaki-Dąb, wieś szlach., pow. łomżyński, gm. Kossaki, par. Kołaki. W 1827 r. było tu 14 dm., 74 mk.
Czosnów łosicki, wieś na lewym brzegu Wisły, powiat warszawski, gmina Cząstków, parafia Łomna. W roku 1827 miała 22 dm., 100 mieszkańców. Folwark Cz. lit. A. lub Dembin z attynencyą Grudź i wsią Dembin, od Warszawy w. 22. Nabyte w r. 1872 za rs. 25,000. Rozl. wynosi m. 383, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 131, łąk m. 49, pastwisk m. 94, wody m. 15, nieużytki i place m. 93; pokłady torfu. Rzeka Wisła płynie granicą gruntów, dochód stanowi rybołówstwo i przewóz w atynencyi Grudź; wieś Dembin osad 9, gruntu m. 55. Br. Ch. i A. Pal.
Czosnówka, wieś i folw., pow. bialski, gm. Sidorki, par. Biała. R. 1827 r. było tu 20 dm. i 161 mk., obecnie liczy 30 dm., 248 mk. i 1078 m. obszaru.
Czosnówka, ob. Czesnówka.
Czosnówka, rzeka, lewy dopływ Berezyny w pow. rzeczyckim.
Czosnowo, ob. Kalinowo.
Czosnowo, niem. Zosnau, Zosznow, folw. należący do wsi Ciecholewy, w pow. człuchowskim, nad jeziorem, blisko rz. Brdy, ma 3 dm., 32 kat., 8 ew. Kś. F.
Czostków, folw. pow., suwalski, gm. Czostków, par. Filipów, odl. 24 w. od Suwałk, liczy 4 dm., 74 mk. Mieści kancelaryą zarządu gminy. Dobra Cz., niegdyś narodowe, złożone z 50 wsi i folwarków oraz dwóch miasteczek, obecnie składają się tylko z folw. Cz., Białejeziorki i Suchorzecz i stanowią donacyą. Znajdują się w nich jeziora: Białe, Czostków, Cisówek, Krzywulka, Skazdubek, Ślepe; osada Wilanowe, łąka Kukiew, osady strzeleckie i lasy, tudzież wsi: Supienie, Huta, Czarna, Białejeziorki, Cisowek, Rakówek, Krzywulka, Zdręby, Skazdub, Ogrodzisko, Buda, Aksamitowizna, Podzdręby, Zuśno. Ogólna rozległość gruntów i lasów folwarcznych około m. 3900, włościańskich wynosi około m. 8000, a mianowicie: folw. Czostków grunta orne i ogrody 474, łąk m. 215, pastwisk m. 66, zarośli m. 10, wód m. 347, nieużytki i place m. 30: razem m. 1143; folw. Białejeziorki grunta orne i ogrody m. 93, łąk m. 60, pastwisk, m. 65, nieużytki i place m. 6: razem m. 225; folwark Suchorzecz grunta orne i ogrody m. 495, łąk m. 175, pastwisk m. 134, zarośli m. 7, wód m. 41, nieużytki i place m. 15: razem m. 867; łąka Kukiew m. 7; osady strzeleckie m. 25, osada Wilanowe m. 33; lasu m. 1588. Wś Białejeziorki osad 53, gruntu m. 468; wieś Krzywulka osad 17, gruntu m. 580; wś Buda osada 1, gruntu m. 72; wś Aksamitowizna osada 1, gruntu m. 24; wś Cisówek osad 10, gruntu m. 319; wś Czarna osad 41, gruntu m. 1217; wś Huta osad 20, gruntu m. 425; wś Rakówek osad 30, gruntu m. 923; wieś Supienie osad 15, gruntu m. 606; wś Ogrodzisko osad 6, gruntu m. 109; wś Podzdręby osada 1, gruntu m. 57; wś Skazdub osad 74, gruntu m. 1999; wś Zdręby osad 23, gruntu m. 648; wś Zusno osad 42, gruntu m. 1118. Gmina Cz. ludności 3598, rozległości 15982 m., s. gm. okr. II i st. poczt. w os. Filipowo o 5 wiorst. W skład gminy wchodzą: Aksamitowizna, An-
