Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 2.djvu/204

ksandrem Pawłem, marszałkiem w. litewskim. W 1755 r. hrabstwo zasławskie przeszło na własn. Antoniego Przezdzieckiego referendarza (a następnie podkomorzego litewskiego), który, nabywając pomienione dobra (znacznie zmniejszone w owym czasie), „ubezpieczającym zapisem w aktach metryki litewskiej zaznaczonym 1760 r. zrzekł się pretensyi wszelkiej do dziedzictwa Dubrów w „posesyi“ Mateusza Marcinkiewicza, naówczas już sędziego ziemskiego lidzkiego będących. Jednak spadkobiercy marszałka litew. Sapiehowie Aleksander wojew. połocki hetman polny litewski i Michał krajczy litewski w 1766 r. sprzedali Dubrowy Przeździeckiemu z warunkiem spłacenia 100000 złotych Marcinkiewiczowi, niwecząc akt sprzedaży stolnika litewskiego na tej zasadzie, że wskutek podziału dóbr rodzicielskich, Dubrowszczyzna wypadła na schedę marszałka litewskiego. Stąd wynikł długoletni proces pomiędzy Sapiehami, Przeździeckiemi i Marcinkiewiczami, ukończony ostatecznie dekretem trybunału głównego litewskiego w 1787 r. na mocy którego dziedzictwo Dubrów przyznano synowi nieżyjącego już wówczas Mateusza Marcinkiewicza, Stanisławowi, także sędziemu lidzkiemu. Ten ostatni sprzedał Dubrowszczyznę 1791 roku Adamowi Chmarze, wojewodzie mińskiemu, za 435,000 złotych i od tej pory dobra pomienione były własnością spadkobierców wojewody przez lat 84 bez przerwy; sprzedano Eustachemu Prószyńskiemu w 1875 r., po jego zgonie w 1877 r. przeszły na dziedzictwo jego siostrzana Jana Lubańskiego. Dokumenta autentyczne za niezbity służą dowód, że od dawnych czasów istniał kościół katolicki, niegdyś filialny parafii krasnosielskiej a następnie parafialny dubrowski. Była tu przytem cerkiew obrządku unickiego, dawnej również fundacyi, która z biegiem czasu uległa zniszczeniu, a wówczas parafią miejscową złączono z sąsiednią krzywicką. Wzmianka Balińskiego („Starożytna Polska“) o erekcyi murowanego kościoła „farnego“ staraniem Adama Chmary, wojewody mińskiego, pozwoliłaby przypuścić, że D. posiadały inne jeszcze świątynie katolickie, czemu jednak dokumenta wiarogodne stanowczo zaprzeczają; podania zaś ludowe, zachowane w ustach gminu bez żadnej krytyki, w treści zwykle przekształcone, pozostać muszą odgłosem zamierzchłych tylko czasów, pozbawionym wartości materyału historycznego. Przy końcu 18 wieku zamiast „drewnianego kościoła farnego“ istniała w D. uboga szopa, służąca dla nabożeństwa katolickiego. Wojewoda miński założył murowany kościół parafialny w 1799 r., który w ciągu lat kilku ukończony został; w podziemiach tej świątyni spoczęły zwłoki jej założyciela (zmarłego w 1805 r.) i wielu innych członków rodziny Chmarów herbu Krzywda. Początek miejscowej parafii katolickiej sięgał niezawodnie odległej epoki; znajdujemy ślady, że Jan Radziwiłł kasztelan trocki, marszałek litewski (zmarły 1522 r.) fundował kościół w „Dąbrowie,“ który następnie musiał uledz ruinie, gdyż Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (Sierotka) wojewoda wileński, marszałek nadworny litewski buduje znów kościół parafialny w „Dubrowie.“ Z tego wnioskujemy, że była to świątynia od czasu pierwiastkowej fundacyi niezawodnie parafialna i stała się filialną później dopiero, prawdopodobnie za Hlebowiczów, kiedy zniszczona podczas wojen za Jana Kazimierza nie miała warunków samoistnego bytu. Niewiadomym jest fundusz pierwiastkowy kościoła dubrowskiego, lecz należała doń niewątpliwie znaczna przestrzeń ziemi, w części zapewne funduszowej, zresztą zaś nabytej (zapewne) drogą zapisów i testamentów. Mikołaj Krzysztof Radziwiłł 1576 r. wysyła Hieronima Makowieckiego „namiestnika nieświeskiego, dzierżawcę dubrowskiego“ dla rewizyi i zamiany gruntów kościelnych w szachownicy będących pomiędzy ziemią dominialną. Po wymiarze okazało się 24 włóki 26 morgów ziemi kościelnej, przyłączonej do posiadłości dziedzica; kościołowi zaś oddano w zamian ziemię w jednym obrębie we wsi Gojżewie, i w osobnym blisko probostwa około „miasta“: wogóle 28 włók 17 morgów 10 prętów. Przewyżka ziemi przy zamianie dostała się plebanowi w nagrodę za ustąpioną przestrzeń gruntów na korzyść „mieszczan“ dubrowskich. Przytem w zamian zaległej dziesięciny kościelnej, wydzielono plebanowi 3 włóki ziemi we wsi Bortnikach. Plebanem dubrowskim był wówczas ks. Michał Wesołowski, zmarły wkrótce potem, na miejsce którego ks. Stanisław Tarnowski otrzymał prezentę od Radziwiłłów. Akt zamiany gruntów z dnia 6 czerwca 1576 r., „aprobowany“ (zapewne zatwierdzony przez dziedzica) 15 maja 1577 r., z archiwum dyecezyi wileńskiej w kopii urzędowej wyjęty 24 czerwca 1722 r., aktykowany ostatecznie w ziemstwie mińskiem 4 maja 1772 r. Staranna legalizacya tego dokumentu tłumaczy się ciągłemi zatargami władzy duchownej z dziedzicami Dubrów o posiadanie rzeczonej nieruchomości kościelnej. Wynikiem tych zatargów był długoletni proces, prowadzony przez ks. Charewicza plebana krasnosielskiego (zwierzchnika filii dubrowskiej) z Marcinkiewiczami, rozstrzygnięty dekretem trybunału litewskiego w r. 1787 (Vidimus dekretu oczywistego trybunału głównego litewskiego z dnia 12 lipca tegoż roku). W czasie trwania owego procesu dowodził Marcinkiewicz, że fundusz pierwiastkowy kościoła dubrowskiego został później