Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 2.djvu/453

sól kamienną wydobywają w zachodniej części kraju w Wieliczce i Bochni. Pokłady soli w Wieliczce ciągną się w kierunku zachodnio-wschodnim w długości 2850 m., w szerokości 950 m., a w głębokości 224 m. Pokład zaś bocheński jest 4 kil. długi, 96 m. szer., 452 m. gruby. W wschodniej połaci kraju czysta sól kamienna znachodzi się w Stebniku i Kossowie. Pokład soli stebnickiej dorównywa rozległością wielickiemu. Niemniej w Kałuszu odkryto w warstwach glin solonośnych chlorek potasu czyli sylwinu; obok niego chlorek sodu. Pokład kałuski sylwinu wynosi do 190 m. dług., 47 m. szer. Wyzyskiwaniem jego zajmuje się spółka nosząca nazwę: „Towarzystwo do wyrabiania soli potasowych w Kałuszu.” Oprócz pokładów twardej soli posiada G. w przeszło 150 miejscowościach 540 szybów i źródeł solnych. Najwięcej ich znajduje się we wschodniej części kraju, od doliny Sanu poczynając. W zachodniej części kraju nawet w pobliżu ogromnych pokładów soli kamiennej w Wieliczce i Bochni pojawiają się one w nieznacznej ilości, bo zaledwie w 20 miejscowościach. Ze wszystkich tych źródeł i szybów tylko 384 użytych jest w warzelniach, których obecnie jest 9, wszystkie w wschodniej G. a zwłaszcza: w Lacku, Drohobyczy, Stebniku, Bolechowie, Dolinie, Kałuszu, Delatynie, Łanczynie i w Kosowie. Najważniejszą co do ilości produkcyi jest warzelnia w Stebniku, po której następuje warzelnia w Bolechowie. Dawniej było ich w G. około 70, które jednak po połączeniu jej z Austryą w większej części zamknięto, tak iż na początku bieżącego wieku było ich tylko 18. Po soli następuje w G. olej skalny i wosk ziemny, w który G. z wszystkich krajów monarchii austryacko-węgierskiej jest najbogatszą. Wzdłuż podgórza karpackiego liczą obecnie przeszło 200 miejscowości, w których istnieją źródła oleju skalnego lub znajdują się wyraźne ślady onegoż. Na ten ważny produkt górniczy zwrócono u nas pierwszy raz uwagę roku 1810, a od r. 1850 zaczęto go na szersze rozmiary wyzyskiwać. W r. 1875 było kopalń 63, a mianowicie w Librantowej, Starejwsi, Strzyławce, Siarze, Męcinie wielkiej, Sękowej, Ropicy ruskiej, Wojtowej, Podgórzynie, Lipnikach, Libuszy, Ropicy polskiej, Krygu, Ropie, Polnej, Kobylance, Dominikowcach, Szymbarku, Łosiach, Harklowej, Pielgrzymce, Mrukowej, Łężynach, Bóbrce, Ropiance, Krasnem, Iwoniczu, Suchodole, Krościenku, Targowiskach, Żmigrodzie, Nadole, Wasze, Malinówce, Zmiennicy, Witryłowie, Końskiem, Płowcach, Głębokiem, Nowosielicy, Zagórzu, Uhercach, Wankowej, Ropiance, Rosochach, Woli Błażowskiej, Zworze, Borysławiu, Wolance, Mraźnicy, Schodnicy, Tustanowicach, Orowie, Nahujowicach, Łomnej, Lisowicach, Rypnej, Dźwiniaczu, Staruni, Majdanie, Słobodzie rungurskiej i Łuczy. Wosk ziemny znajduje się w Borysławiu, Wolance, Tustanowicach i Dźwiniaczu. — Nie mniej bogate kopalnie węgla kamiennego i brunatnego. Węgiel kamienny znajduje się tylko w zachodnio-północnej kończynie kraju; pokłady jego przechodzą z Szląska pruskiego przez Brzęczkowice i Mysłowice do Galicyi i zajmują pow. chrzanowski aż po Krzeszowice i Tęczynek na wsch., po Żarki i Grójec na płd. W pow. chrzanowskim mamy kopalnie w 11 miejscach: w Jaworznie, Tęczynku, Sierszy, Dąbrowej, Libiążu, Szczakowej, Czarnem bagnie, Jeleniu, Rudnie, Luszowicach i Luszowskich górach. Węgiel zaś brunatny odkryto w pow. pilźnieńskim, rzeszowskim, żółkiewskim, brodzkim, żydaczowskim, kołomyjskim i śniatyńskim. Jest dotąd 11 kopalni: w Bączałce, Grudnie, Białej, Kielnarowej, Polanie, Glińsku, Skwarzawie, Jasionowie, Trościańcu małym, Muszynie (Kołom.) i Nowosielicy. — Rudy żelazne iłowe, brunatne, czerwone i spatowe trzymają się formacyi karpackiej, podgórza i gór wysokich; także w wapieniach i łupkach kwarcowych w Tatrach, wreszcie w utworze triasowym wyżyny krakowskiej. Rudy żelazne łąkowe i bagniste jawią się w dolinie Dniestru, w równinach między Wisłą a Sanem i indziej. Rudy tatrzańskie dają 40 proc., krakowskie 25 proc. czystego żelaza; inne rudy galicyjskie, bardzo mało wydatne, zaledwie 13–15 proc. Produkcya atoli żelaza w G. nie może wytrzymać konkurencyi z innymi krajami mon. austr. węgierskiej; nie wzrasta, lecz coraz bardziej upada. Kopalnie żelaza istnieją dziś w Babinie, Chrzanowie, Płokach, Czyżówce, Olszynach, Węgierskiej Górce, Suchej, Inwałdzie, Makowie, Zakopanem, Biskowicach, Majdanie, Żydaczowie, Sopocie, Korostowie, Rypnem i Mizuniu. — W formacyi triasowej wyżyny krakowskiej, w której leżą pokłady brunatnej rudy żelaznej, znachodzi się galman czerwony i biały. Galmany te wydają 45–60 proc. czystego cynku. Kopalnie galmanu znachodzą się w pow. chrzanowskim, zwłaszcza w Długoszynie, Byrzyni, Babinie, Lgocie, Chrzanowie, Roździnie, Kościelcu, Trzebince, Górce, Płokach i Trzebini. W pokładach galmanu czerwonego w tymże powiecie znajduje się często węglan ołowiany. Na te rudy ołowiu, bardzo wydatne i zawierające pewien procent srebra, zwrócono uwagę dopiero przed niewielu laty. Obecnie kopią je w Roździnie. U nas nie wytapiają, lecz sprzedają do hut szląskich. Siarki kopalnia jedyna znajduje się w Swoszowicach. Glinki ogniotrwałe kopią w Mirowie, Porębie, Grojcu i Rudnie w pow. chrzanowskim. — Galicya posiada wielką ilość kamieniołomów dostarczajacych kamieni ciosowych do budowli,