Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 2.djvu/470

Zbrucz, tj. pow. czerwonogrodzki. 6) Cząstkę pow. krzemienieckiego z woj. wołyńskiego, z miasteczkami Podkamień, Załośce i Zbaraż. Z ziem tych utworzyła cesarzowa Marya Teresa osobny kraj koronny, który, jako złożony w większej połowie z dawnego ks. halickiego i z części dawnego ks. włodzimierskiego, nazwano królestwem Galicyi (co do nazwy ob. Gacs i Halicz) i Lodomeryi, i nadano mu za herb tarczę z koroną przedzieloną na dwie części: po prawej stronie w błękitnem polu kawka nad poprzeczną strefą czerwoną, pod spodem trzy korony złote; po lewej dwie strefy poprzeczne w szachownicę, białe i czerwone, także w błękitnem polu. Starostwo spiskie, w roku 1412 przez króla Władysława Jagiełłę od cesarza Zygmunta Luksemburskiego zastawem nabyte, jako należące niegdyś do korony sw. Szczepana, przyłączone zostało do Węgier. Nowonabyty kraj podzielony został na 18 obwodów: myślenicki, bocheński, sądecki, tarnowski, dukielski, przemyski, rzeszowski, zamojski, żółkiewski, liski, samborski, stryjski, lwowski, brodz., tarnopol., brzeżański, stanisław., i zaleszczycki. Trzeci rozbiór Polski rozszerzył znacznie gran. Gal. Austrya otrzymała bowiem cały obszar kraju od Wisły aż po prawy brzeg Pilicy i lewy brzeg Bugu, po Kamieńczyk przy ujściu Liwca, a wiec reszty woj. krakowskiego i sandomierskiego, całe woj. lubelskie z częściami ziemi chełmskiej i woj. bełskiego, podlaskiego i brzeskiego litew., który to obszar przyłączono do utworzonego przy pierwszym rozbiorze królestwa pod nazwą Galicyi nowej. Granice te Galicyi nie utrzymały się jednak stale, lecz w ciągu lat następnych znacznym uległy zmianom. W r. 1809 pokojem zawartym z Napoleonem I w Schönbrunnie odstąpił cesarz Franciszek I nową Galicyą i cyrkuł zamojski ze starej Galicyi na rzecz świeżo przez Napoleona utworzonego księstwa warszawskiego, a cyrkuły tarnopolski i zaleszczycki na rzecz Rosyi. Na kongresie wiedeńskim w r. 1815 zwróciła Rosya Austryi cyrkuły tarnopolski i i zaleszczycki, ale zamojski wcielony został do królestwa polskiego kongresowego i nie powrócił już do Galicyi. Z Krakowa z okręgiem po lewym brzegu Wisły utworzono rzeczpo-ustryi, wolną, ściśle neutralną, pod opieką A-spolitą Prus i Rosyi, która miała własną konstytucyą, senat jako władzę wykonawczą i sejm, i dzieliła się na 17 małych okręgów czyli gmin, tj. Kościelniki, Mogiła, Modlnica, Balice, Rybna, Czernichów, Liszki, Zwierzyniec, Bobrek, Jaworzno, Kościelec, Młoszowa, Poręba, Lipowiec, Krzeszowice, Pisary i Chrzanów. Traktatem zawartym pomiędzy mocarstwami opiekuńczemi d. 6 listopada 1846 zniesiona została rzeczpospolita krakowska i przyłączona z tytułem w. księstwa do Galicyi, która tak otrzymała dzisiejsze swoje granice. — XVIII Literatura. Po szczegóły obszerniejsze o G. odsyłamy czytelnika przedewszystkiem do dzieła: L. Tatomir, Geografia Galicyi, Lwów 1876, według którego obrobiono niniejszy artykuł. Inne żródła są następujące: General-Karte des Kngr. Galizien und des Hrzgtm. Bukowina, herausgegeben vom k. k. militär-geografischen Institute im J. 1868 (11 arkuszy). — C. Kummerer von Kummersberg, Administrativ-Karte von den Kngr. Galizien, Lodomerien, Herz. Bukow. etc. Wiedeń (60 ark.). Spezial-Karte der österreichisch-ungarischen Monarchie. Wien. — A. Doleżal, Galicya i Lodomerya z w. ks. krakowskiem i Bukowiną. Wiedeń 1874. (mapa ścienna). — R. A. Schulz, General Post- und Strassenkarte des Kngr. Galizien etc. Wiedeń, 1875. — V. Streffleur und A. Steinhauser, Hypsometrische Uebersichtskarte des Kngr. Galizien mit dem Hrzgtm. Bukowina nebst Theilen der angränzenden Länder und Staaten. Wiedeń 1868 (2 mapy kolorowane). — Fr. Ritt. v. Hauer, Geologische Uebersichtskarte der Oesterreichisch-ungarischen Monarchie nach den Aufnahmen der k. k. geolog. Reichsanstalt (z tekstem objaśniającym. Wiedeń 1872) (ark. III i IV), — L. Zeuszner, Carte geologique de la chaine de Tatra, Berlin 1843. — Mapa stref rolniczych w okręgu c. k. towarzyst. gospod. gal. — Dr. A. Alth, Mapa źródeł solnych i naftowych w Galicyi i na Bukowinie 1871 (dołączona do V t. Sprawozd. kom. fizyogr.). — T. Żebrawski, Mapa zdrojowisk lekarskich Galicyi i Bukowiny z wykazem. Kraków 1862. — C. Fr. v. Czörnig, Ethnografische Karte der oesterreich. ungar. Monarchie. Wiedeń 1868. — A. Steinhauser, Geographie von Oesterreich-Ungarn. Praga 1872. — F. Grassauer, Landeskunde von Oesterreich-Ungarn. Wiedeń 1875. — Dr. J. Szaraniewicz, Krótki opis geograficzny i topograficzny austryacko-węgierskiej monarchii. Lwów 1878. — Dr. Fr. Umlauft, Die oesterreichisch-ungarische Monarchie. Geografisch-statistisches Handbuch mit besonderer Rücksicht auf politische und Culturgeschichte für Leser aller Stände. Wiedeń i Peszt 1876. — Dr. V. F. Klun, Statistik von Oesterreich-Ungarn. Wiedeń 1876. — Statistisches Jahrbuch za r. 1874. — H. Stupnicki, Geograficzno-statystyczny opis król. Galicyi i Lodomeryi. Lwów 1864. — L. i B. Galicya pod względem geogr., statyst., hist., polit. i topogr. Kraków 1861. — Glatz, Galizien. Wiedeń 1864. — C. Ritt. v. Schmedes, Geographisch statistische Uebersicht Galiziens und der Bukowina nach amtlichen Quellen bearbeitet. Lwów 1869. — J. Słowaczyński, Polska w kształcie dykcyonarza. Paryż 1838. — M. B. Stęczyński, Oko-